جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
چشمانداز تشدید تنشهای فزاینده در روابط ترکیه و اروپا
وبسایت شورای روابط خارجی اروپا در یادداشتی نوشت: در جریان دیدار جوزپ بورل از آنکارا در اوایل ژوئیه، اتفاقی غیرعادی رخ داد. مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، یک جعبه فانتزی با برچسب «هدیهای از طرف وزیر انرژی» به وی هدیه داد که البته وزیر انرژی، داماد رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه نیز هست. دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا جعبه بزرگ هدیه را باز کرد و درون آن یک بطری پلاستیکی کوچک ضدعفونیکننده دست یافت. درحالیکه وزیر ترکیه میخندید، بورل با ناباوری و سردرگمی از این اقدام ترکها لبخند میزد.
این تعلل و سردرگمی بورل دقیقاً همان واکنشی است که اتحادیه اروپا در روابط با ترکیه داشته است. واکنشی که در قبال ظهور مجدد ترکیه با سردرگمی و حیرت همراه بوده، اما ازنظر راهبردی در واکنش به همسایه جنوب شرقی خود بیتحرک بوده است. سیاست خارجی جدید آنکارا با توجه به پروژههای حفاری در شرق مدیترانه و مداخله در جنگ داخلی لیبی، دیگر پدیدهای دورافتاده نیست که بروکسل بتواند آن را نادیده بگیرد. این سیاست خارجی تهاجمی ترکیه در حومه اروپا اتفاق افتاده و ترکیه را به رویارویی مستقیم با کشورهای عضو اتحادیه اروپا نظیر فرانسه و یونان سوق میدهد.
ترکیه همسایه ای مزاحم از دید اروپا
اتحادیه اروپا در مورد اقدام بعدی اتفاقنظر ندارد. درحالیکه بورل برای پیشنهاد گفتگو در مورد شرق مدیترانه از آنکارا دیدار کرده است، اما وی برای چانهزنی با ترکیه دستور کار سیاسی روشنی ندارد، زیرا اروپاییها در مورد اقدام لازم دچار دودستگی هستند. ترکیه که زمانی نامزد عضویت در اتحادیه اروپا بود، اکنون همسایهای مزاحم قلمداد میشود. بااینوجود، درحالیکه ایتالیا، آلمان و اسپانیا در زندگی با ترکیه رویکردی تعاملی را ترجیح میدهند، نقش فرانسه بهطور فزایندهای به محدودسازی و مهار ترکیه در شرق مدیترانه اختصاص دارد.
به لحاظ تاریخی، سابقه دعوای بین ترکیه و فرانسه خیلی طولانی نیست، همانطور که در موضوع نسلکشی ارامنه در سال 1915 و حمله ترکیه به سوریه اتفاق افتاده است. بااینحال، این بار موضوع جدی بوده و شاید هم اهمیت حیاتی دارد. این دو کشور در جنگ لیبی از طرفهای مخالف هم حمایت میکنند. فرانسه الگوی ایدئولوژیکی ترکیه اردوغان را خطرناک میداند و ترکیه هم اقدامات فرانسه را بخشی از تلاشها برای جلوگیری از ظهور قریبالوقوع ترکیه قلمداد میکند.
اساساً، فرانسه ظهور مجدد ترکیه و تمایل آن به قدرتنمایی در حیاطخلوت اروپا را مشکلی راهبردی تلقی میکند که باید از طریق سیاست اروپا با آن مقابله کرد. ترکیه اردوغان نیز خواهان کسب جایگاه خود در دنیا و به دنبال پیشبرد قدرت خویش در آنسوی مرزهای خویش است، همانطور که اکنون در سوریه، لیبی، عراق و شرق مدیترانه مشهود است.
مناقشه ترکیه – فرانسه به قلمرو ناتو نیز سرایت کرده است، بهطوریکه 10 ژوئیه اقدام یک ناوچه فرانسوی به بازرسی یک کشتی باربری با همراهی کشتیهای ترکیه به بهانه احتمال نقض تحریمهای تسلیحاتی سازمان ملل، به بنبست بین طرفین منجر شد.
از سوی دیگر، اکتشاف نفت و گاز در شرق مدیترانه نقطه حاد دیگری است که بهزودی ترکیه را به رویارویی مستقیم با فرانسه یا یونان سوق خواهد داد. این تنشهای فزاینده، رقابتهای قدیم و جدید نظیر مناقشات دریایی، رقابت در مناطق منحصراً اقتصادی و دههها مسائل لاینحل قبرس را دربرمی گیرد. ترکیه، یونان و قبرس در مورد مرزهای دریایی خود مناقشه دارند.
اروپا نیازمند معاملهای بزرگ با ترکیه است که چارچوبی برای حل کوتاهمدت و بلندمدت تنشها در اختیار گذاشته و انرژی، مرزهای دریایی، مناقشه قبرس و لیبی را در برگیرد؛ اما با توجه به عدم اتفاقنظر اعضای اتحادیه اروپا در چگونگی مقابله با ترکیه، انجام چنین معاملهای بااینهمه چالشهای گوناگون تقریباً غیرممکن است. هرچقدر که یونان، قبرس و فرانسه از رویکرد تنبیهی (بهصورت تحریم اقتصادی) حمایت میکنند به همان میزان نیز آلمان، ایتالیا، مالت و دیگر کشورهای خواهان حفظ روابط با ترکیه، با آن مخالفت میورزند.
اتحادیه اروپا در نشست اخیر خود در شورای امور خارجه این اتحادیه، هشدار داد که تحریمهایی علیه ترکیه اعمال میکند، اما پیش از آن به دنبال امتحان گزینه گفتگو است. بورل اظهار کرده است که «حفاری در آبهای مورد مناقشه یونان ممکن است تنشها را افزایش دهد».
بااینحال، ریاست آلمان در اتحادیه اروپا احتمالاً فرصتی برای کاهش تنشها فراهم کند. با توجه به اینکه معامله بزرگ با ترکیه ظاهراً غیرقابل دستیابی است، بروکسل باید برای کاهش تنشها بین ترکیه و یونان و آغاز گفتگوها در مورد تقسیم منابع انرژی در ساحل قبرس، گام بردارد.
معلوم نیست که اقدام اتحادیه اروپا برای متقاعد کردن آنکارا به توقف حفاری در شرق مدیترانه کفایت کند؛ اما گفتگوی ترکیه – یونان و ترکیه – قبرس در مورد منابع هیدروکربن در ساحل قبرس حداقل باعث توقف تنشها از سوی همه طرفها خواهد شد. شاید این امر باعث آغاز عصر جدید در شراکت بین ترکیه و اتحادیه اروپا شود. این دیدگاه خوشبینانه، در این دوره رقابتهای ژئوپلیتیکی بیرویه، شاهکاری بزرگ خواهد بود.
0 Comments