جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
سایه ناامنی و بحران ناکارآمدی دولت وفاق ملی
چشمانداز مبهم لیبی
دکتر احمد بخشی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه بسیاری از بحرانهایی که در لیبی پسا قذافی شاهد هستیم، ریشه در وضعیت سیاسی و یا ساخت دولت در زمان قذافی دارد، اظهار کرد: بحث تفکیک لیبی به شرق و غرب سبب نوعی بحران هویتی شد و همچنین بحران توزیع منابع را ایجاد کرد، چراکه او عمده منابع را در منطقه غرب که زادگاهش بود، توزیع میکرد.
وی افزود: بعد از سرنگونی دولت قذافی در سال 2011 و تحولاتی که با بهار عربی حاصل شد، همه انتظار داشتند حاکمیت پسا قذافی بتواند تا حدودی مطالبات مردم را تحقق بخشد، اما بلافاصله مشکلات خود را نشان داد، حتی قبل از اینکه خلیفه حفتر بهعنوان یک معارض مطرح شود، شاهد برخی ادعاها بودیم که عنوان میکردند که چون انقلاب از شرق شروعشده، باید آنها بیشترین نفوذ، نقش و اهمیت را داشته باشند و ما این مسئله را در مجلس ملی و انتخابات آن و تشکیل شورایی برای تدوین قانون اساسی شاهد بودیم. درنهایت به دلیل اینکه منطقه شرق جمعیت کمتری داشت، نتوانست وزن اساسی خود را نشان دهد.
ظهور خلیفه حفتر از درون اختلافات داخلی لیبی
بخشی بابیان اینکه خلیفه حفتر از درون این اختلافات بیرون آمد، گفت: او در دوران قذافی سمتی داشت و در جنگ چاد و لیبی هم ایفای نقش زیادی کرد. حتی گفته میشد قذافی که خود با کودتا روی کار آمده بود، شک کرده بود محبوبیتی که حفتر در جنگ چاد به دست آورده، میتواند عاملی برای کودتا باشد؛ بنابراین دریکی از عملیاتها از سوی دولت کمکرسانی نشد و حفتر به اسارت چاد درآمد. درنهایت با مذاکراتی که انجام شد حفتر به آمریکا مهاجرت کرد و بهعنوان مخالف نظام لیبی فعال بود. با ظهور نشانههای سرنگونی قذافی در ابتدای تحولات با اسلامگرایان همراه شد و بعدازآن در مواردی به دلیل اینکه منطقه شرق نتوانسته تأثیرگذار باشد و در انتخابات با پیروزی اخوان المسلمین نقش زیادی به ژنرال حفتر نرسید، بهعنوان فعال سیاسی مخالف ورود پیدا کرد.
وی ظهور خلیفه حفتر را به دلیل بحرانهای پسا قذافی و ناامنیهایی که در لیبی و عمدتاً در منطقه شرق بوده و تلاش برای نمایندگی مطالبات مردم این منطقه دانست و ادامه داد: از آن به بعد شاهد ایفای نقش تأثیرگذار خلیفه حفتر هستیم. اعتراضات در ژانویه 2011 شروع شد و در 16 مه 2014 خلیفه حفتر در عملیاتی بهعنوان الکرامه ابراز وجود کرد و بعدازآن بهعنوان نماینده بخش شرقی ادعای خودمختاری و ایجاد مجلس جدید را مطرح کرد تا جایی که بهجای طرابلس، در منطقه شرق تشکیل جلسه داد.
وی با اشاره به برخی تلاشها از سوی گروهها و دولتهای مختلف برای آشتی گروهها و کنترل شرایط که سال 2015 منجر به توافقنامه صغیرات در مراکش شد، افزود: بر اساس فرایندهای این توافق منطقه شرق و غرب باید دولت وفاق ملی تشکیل دهند. در ابتدا هم بحث بر سر این بود که طرفین، ازجمله خلیفه حفتر، در دولت وفاق ملی سهمی داشته باشند. درنهایت هیئتی از پارلمان شرق به طرابلس سفر کرد، اما باز هم نتایج مورد رضایت حفتر ایجاد نشد و با ادامه این نارضایتیها ابتدای سال 2017 حفتر بخشهای نفتی و مناطقی را که عمدتاً نفتخیز هستند در منطقه شرق و مرکز لیبی به محاصره خود در آورد.
مصر، عربستان و امارات علیه ظهور گرایشهای اخوانی در لیبی
بخشی بابیان اینکه در نهایت با وقوع درگیریهایی شاهد بودیم که در ابتدای سال 2019 آنها در چند کیلومتری طرابلس مستقر شدند و هر از چند گاهی حملاتی بهصورت هوایی و زمینی انجام میدهند، گفت: اعتراضات خلیفه حفتر واکنش کشورهای منطقه را به همراه داشته است؛ مهمترین مسئله این است که قبل از اینکه اختلافات خلیفه حفتر و حملات وی مطرح شود، گرایشهای اخوان المسلمینی مجلس و دولت مخالفتهای مصر را بهعنوان کشور همسایه لیبی در پی داشت. ازآنجاکه امارات متحده عربی و عربستان از این دومینو و تحولات منطقه ترس دارند، از خلیفه حفتر جانبداری میکنند. از سوی دیگر هم کشورهایی مانند قطر حامی دولت وحدت ملی و فائز السراج هستند.
ایفای نقش خلیفه حفتر به نمایندگی از امارات، مصر و عربستان
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه آنچه امروزه در لیبی شاهد هستیم به یک معنا جنگ نیابتی است و خلیفه حفتر به تعبیری به نمایندگی از امارات، مصر و عربستان ایفای نقش میکند، طرف دیگر این جنگ نیابتی را سازمان ملل و کشورهای اروپایی دانست و افزود: توافقنامه صُغیرات موردحمایت سازمان ملل است و عمدتاً کشورهای اروپایی سعی میکنند از این دولت و دولتی که ناشی از این توافق است، به نحوی حمایت کنند.
اتحادیه اروپا نگران گسترش ناامنیها به جنوب اروپا
وی وضعیت ناامن در شمال آفریقا، بحث مهاجران و تداوم ناامنی را عاملی در راستای ظهور شبکههای تروریستی دانست و در تشریح مواضع کشورها در قبال آن گفت: اروپا نگران گسترش این ناامنیها به جنوب اروپا است و از دولتی حمایت میکند که به نحوی آرامش را فراهم کند. همانطور که در چند ماه گذشته شاهد بودیم که دولتهای مختلف اروپایی با حمایت از فائز السراج، رئیس دولت وفاق ملی، فعالیتهایی انجام دادند و این را بهعنوان یک اصل پذیرفتند. ترکیه هم مانند قطر به نحوی از طرح وفاق ملی حمایت میکند. روسیه هم اعلام کرده که تحولات را رصد و از خلیفه حفتر حمایت میکند.
این تحلیلگر مسائل آفریقا با تأکید بر اینکه با مداخله کشورهای منطقه و عمدتاً کشورهای عربی به نحوی جنگ نیابتی در لیبی آغازشده است، ناکارآمدی دولت وفاق ملی را عاملی در جهت گسترش اقدامات تنش افزای خلیفه حفتر دانست و افزود: خلیفه حفتر با تأکید بر لزوم ایفای نقشش در دولت مدعی است که بهتر میتواند با تشکیل دولتی کارآمد با گروههای تروریستی مبارزه کند.
ناکارآمدی توافق صغیرات در پی مسائل اخیر لیبی
وی با اشاره به مذاکراتی که بهتازگی کشورهای اروپایی با طرفین اختلاف در لیبی انجام دادهاند، تصریح کرد: به نظر میرسد دیگر توافق صغیرات چندان کارآمد نیست؛ به این دلیل که از سال 2015 که قرار شد دولت وفاق ملی از 2016 شکل بگیرد، عملاً نتوانسته به ثبات برسد و مطالبات مردم و هدف از تشکیل یک دولت را محقق کند. درنتیجه درست است که شخص فائز السراج دولت قانونی دارد و موردحمایت سازمان ملل و کشورهای اروپایی و بسیاری از کشورها است، اما به دلیل این ناامنی دچار بحران ناکارآمدی شده و در این شرایط عملاً نمیتوان برای آینده دولت لیبی چشمانداز خوبی ترسیم کرد.
بخشی همچنین اضافه کرد: خلیفه حفتر تقریباً بیش از 70 درصد از سرزمین لیبی ازجمله مراکز نفتی و مناطق مهم مرز و حاشیه پرجمعیت دریای مدیترانه را که دارای منابع فراوان است، تحت کنترل دارد.
نقش گروههای منطقهای برای ایجاد گفتگو میان طرفین اختلاف در لیبی
این کارشناس مسائل آفریقا نقش گروههای منطقهای را برای ایجاد گفتگو میان طرفین اختلاف در لیبی مهم دانست و گفت: آنچه میتواند در کوتاهمدت مهم باشد، این است که با میانجیگری سازمانها و نهادهای بینالمللی به نحوی دولتی با توافق جدیدی شکل گیرد و برای مدتی از این فضا خارج شوند. هرچند که به دلیل تضاد منافع کشورها در لیبی چندان جای امیدواری وجود ندارد، زیرا در شرایط فعلی خلیفه حفتر ازنظر سرزمینی ادعا دارد که دولت قانونی است و بیشترین جمعیت را تحت کنترل دارد و باید شرایط او را بپذیرند، اما با توجه به جنگ نیابتی موجود کشورهای منطقه و کشورهای دارای نفوذ مانند چین و روسیه در این مسئله ایفای نقش میکنند.
وی بابیان اینکه علیرغم وجود این گرایش که رژیم صهیونیستی و آمریکا از خلیفه حفتر حمایت کنند، اما خود آمریکا هنوز چندان موضعگیری خاصی نشان نداده و تنها نشانههایی از حمایت از خلیفه حفتر وجود دارد، ادامه داد: باوجود اقدامات خلیفه حفتر و گروههای معارض و وجود سلاحهای فراوانی که در اختیار مردم است، هم درزمانی که قذافی بسیاری از گروهها را مسلح کرد و هم از زمان جنگ داخلی که علیه قذافی آغاز شد و وجود گروههای تروریستی، چشمانداز ایجاد آرامش و ثبات در لیبی روشن نیست.
ادعای آغاز نبرد سرنوشتساز شرق علیه غرب و حمله به طرابلس صرفاً یک تهدید است
این کارشناس مسائل آفریقا درباره اینکه ادعای آغاز نبرد سرنوشتساز شرق علیه غرب و حمله به طرابلس از سوی خلیفه حفتر آیا صرفاً یک تهدید است و یا اینکه میتواند عملیاتی شود نیز گفت: این مسئله تقریباً یک تهدید است که از فروردینماه مرتب مطرح میشود. از طریق حمله شاید نشود، اما اتفاقی که میافتد این است که با این اقدام خلیفه حفتر و وضعیت آشوب و هرجومرج و تداوم محاصره و مصادره دولت، ناکارآمدی دولت وحدت ملی رقم خورده است. هرچند کشورهای دیگر چندان علاقهمند نیستند که از دولت وفاق ملی چشم بپوشند، اما این در بحثهای داخلی ممکن است یکسری ناآرامیهایی را علیه فائز السراج شکل دهد و زمینه را برای هدف و حمله نهایی که خلیفه حفتر انتظار دارد، آماده کند.
وی با بیان اینکه در چند هفته اخیر این بحث مطرحشده که امتیازات بیشتری به خلیفه حفتر داده شود، اما مسئله اینجاست که حدود چهار سال است که بدون هیچ نتیجهای این مسائل مطرح میشود، گفت: در فضای داخلی شاهد خستگی مردم هستیم و در لیبی شاهد شکلگیری فضای چندقطبی هستیم که آینده روشنی را به همراه ندارد. خلیفه حفتر به دنبال این است که بتواند با به دست آوردن سهم و داشتن دست بالا و کسب امتیازات بیشتر برای تشکیل دولت وفاق ملی او مأمور تشکیل دولت شود. این مورد اختلاف در کشورها است؛ زیرا او در بین کشورهای و عرصه بینالمللی مشروعیت چندانی ندارد و سازمان ملل و کشورهایی که نمیخواهند به مصر، امارات و عربستان امتیاز دهند احساس میکنند که نباید این نقش را به او بدهند و میخواهند به نحوی مشکلات کشور را با مدیریت اروپایی و تحت نظر سازمان ملل حل کنند.
0 Comments