دکتر علی حاجی محمدی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی در تشریح اهداف اولیه ترکیه در سوریه، اظهار داشت: در ابتدای روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، سیاست خارجی چندبعدی یکی از مهم‌ترین اصول سیاست خارجی ترکیه بود که طبق آن ترکیه باید سیاست خارجی فعال و چندبعدی را دنبال می‌کرد، اما به دلیل اقداماتش در سوریه و برخی سیاست‌های دیگر، در شرایط فعلی باسیاست منفعل و یک‌بعدی بر اساس یک پارامتر واحد؛ یعنی خروج از بحران و مدیریت منازعات و عدم آسیب به اقتصاد در حال رشد خود روبرو شده و دیگر مانند گذشته نمی‌تواند روابط «هم‌زمان» خود با بازیگران مختلف را به خوبی مدیریت کند و اهداف خود را پیش ببرد.

وی تلاش ترکیه را پیش از بحران سوریه در راستای تنش‌زدایی با دولت بشار اسد و دستیابی به بازارهای آن، افزایش حجم تجارت دوجانبه و وابستگی متقابل اقتصادی، نفوذ فرهنگی و سیاسی تدریجی و رفع تنش‌های تاریخی برشمرد و گفت: این امور نیازمند سیاست‌های طولانی‌مدت و درعین‌حال پرهزینه بود و با بلندپروازی‌های ترکیه در سوریه و منطقه و تعجیل برای تبدیل‌شدن به کشور محور در منطقه چندان سازگار نبود.

این تحلیلگر مسائل ترکیه ادامه داد: بعد از بحران‌های منطقه، هدف ترکیه سرنگونی بشار اسد و روی کار آوردن حکومت نزدیک به خود در سوریه و تبدیل سوریه به یکی از محورهای تحرک ترکیه در مناسبات منطقه بود؛ اما شرایط سوریه به نحوی پیش رفت که تروریسم، سوریه و عراق و کل منطقه و خود ترکیه را با چالش جدی مواجه کرد و در شرایط فعلی خود ترکیه با چالش تروریسم، بحران پناهندگان سوری و درعین‌حال با مسئله جدایی‌طلبی کردی در نزدیکی‌های مرز خود روبروست که ممکن است امنیت داخلی آن را با چالش مواجه سازد. درمجموع چالش‌های فراروی ترکیه با دستاوردهای حاصله قابل قیاس نیست.

حاجی محمدی در رابطه باسیاست‌هایی که ترکیه باید در آینده برای کاهش چالش‌ها و ایجاد آرامش در منطقه در پیش بگیرد، خاطرنشان کرد: ترکیه چندان نیازی به یک پارادایم جدید در سیاست خارجی خود به‌ویژه در سوریه ندارد بلکه بازاندیشی و بازگشت به برخی اصول اولیه سیاست خارجی عدالت و توسعه به‌ویژه «به صفر رساندن مشکلات با همسایگان» و بهبود روابط با آن‌ها بر اساس هم‌جواری و عدم‌مداخله و اتخاذ دیپلماسی پیشگیرانه و فعالانه به‌جای دیپلماسی پیش‌دستانه می‌تواند ترکیه را از این شرایط خارج سازد.

وی ادامه داد: ترکیه باید با بهره‌گیری از تجارب بحران در سوریه و عراق، با بلوغ سیاسی عمیق‌تر و باتجربه حاصل از تحولات اخیر، سیاست «امنیت برای همه» را در دستور کار خود قرار دهد و مانند گذشته، امنیت همه کشورها و گروه‌های منطقه را ستون و اساس امنیت خود بداند و در مقابل عوامل ناامنی همسایگان نقش مؤثری را ایفا کند زیرا تحولات سال های اخیردر منطقه نشان داد که بحران و ناامنی در سوریه و عراق و یا چالش ناشی از تحریم برای ایران، امنیت و اقتصاد ترکیه را نیز با چالش‌های اساسی روبرو می‌سازد.

حاجی محمدی استفاده از کانال‌های دیپلماتیک قبل از هرگونه مداخله نظامی و بهره‌گیری از قدرت نرم و توان اقتصادی را از دیگر سیاست‌های ضروری پیش روی دولتمردان ترکیه دانست و ادامه داد: برخی کشورها به سیاست چندبعدی، چندوجهی و منافع محور و به عبارتی «خود محوری در منافع» ترکیه نگاه انتقادی دارند اما ایجاد روابط هماهنگ و متعادل با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی برای مدیریت و جلوگیری از بروز هرگونه تعارضات در روابط در منطقه‌ای که همواره تمامی عناصر چالش و نزاع در آن جود دارد و یا توسط کشورهای فرا منطقه‌ای در آن ایجاد می‌شود امری ضروری است.

وی افزود: ترکیه باید با عادی‌سازی روابط با همسایگان و ایفای نقش مؤثر در پیشگیری و رفع بحران‌ها به‌جای پاسخ و واکنش به بحران‌ها، افزایش تعامل روزافزون با بازیگران منطقه‌ای با حفظ توازن در ارتباط با قدرت‌های فرا منطقه‌ای، چارچوب مشارکت بزرگ چندبعدی خود را بار دیگر وارد فاز جدیدی کند تا ابتکار عمل بیشتری در سیاست و اقتصاد نصیب ترکیه و منطقه شود. نقطه شروع این تغییر رفتار و نگرش، سوریه است و زمان آن نیز فرارسیده است.

این تحلیلگر تحولات ترکیه تأکید کرد: ترکیه با همکاری دولت سوریه، ایران، عراق و تا حدی با روسیه هم می‌تواند چالش‌های منطقه‌ای را رفع نماید و هم می‌تواند به نقش مهم و مؤثر منطقه‌ای خود برگردد.

وی ادامه داد: هرچند ایجاد منطقه امن می‌تواند برای ترکیه یک توفیق موقتی نسبی و موضعی تلقی شود اما در درازمدت بدون همکاری هوشمندانه و سازنده کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای درگیر مسئله کردی، این توفیق دوام چندانی نخواهد داشت.

حاجی محمدی در خصوص چشم‌انداز مدت‌زمان حضور ترکیه در سوریه گفت: حضور ترکیه برخلاف حضور ایران و روسیه حضوری نیست که با خواست مردم و دولت قانونی سوریه انجام‌شده باشد. بر همین اساس است که طبق توافقات بین‌المللی حضور ترکیه در سوریه به‌نوعی غیرقانونی و غیرمشروع تلقی می‌شود؛ بنابراین درصدد مشروعیت بخشی به حمله و حضور خود در سوریه است و این انتظار را دارد که ناتو با حمایت از این اقدام ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای اصلی خود این فضا و فرصت را فراهم کرده آن را قابل توجیه جلوه دهد.

این تحلیلگر مسائل ترکیه بابیان اینکه فشارها و انتقادات ناتو و ترکیه به یکدیگر فشارهایی دوطرفه است، تأکید کرد: درصورتی‌که ناتو این حمایت را نسب به ترکیه داشته باشد حضور ترکیه در سوریه بلندمدت خواهد بود. در غیر این صورت با توجه به خطراتی که این حضور برای دولت ترکیه ایجاد می‌کند، به نظر نمی‌رسد که ترکیه بتواند حضور بلندمدتی در سوریه داشته باشد؛ بنابراین ادامه حضور ترکیه در سوریه کوتاه‌مدت خواهد بود مگر اینکه ترکیه با آمریکا و تا حدودی روسیه و حمایت‌های ناتو مواجه شود.

وی درهرحال حضور ترکیه در سوریه را برای دولت این کشور همراه با مشکلات و خطرات ویژه‌ای دانست و گفت: ترکیه برخلاف دولت‌های عرب منطقه و ایران، منابع نفت و گاز چندانی ندارد و اقتصاد آن علاوه بر مدیریت شایسته و دولت کارآمد و موقعیت ژئوپلیتیک ممتاز متکی بر گردشگری، برخی صنایع و سرمایه خارجی به‌ویژه از سوی آمریکاست؛ بنابراین با هر عاملی که اقتصادش را دچار مخاطره کند مقابله کرده و حتی از سیاست‌های مقابله‌ای با آمریکا عدول خواهد کرد. تاریخ نشان داده است که ترکیه و آمریکا در بسیاری از مسائل باهم مذاکره می‌کنند و امتیازهایی به هم می‌دهند.