دکتر رحمت حاجی مینه در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی در تشریح اهداف اولیه ترکیه در سوریه اظهارکرد: سیاست ترکیه از ابتدای بحران سوریه تا کنون شاهد تحول در حوزه اهداف و ابزار برآورده کردن این اهداف بوده است. این تحول را می‌توانیم از تغییر رژیم در سوریه تا ایجاد منطقه امن در شمال آن در نظر بگیریم. در این راستا ابزار ترکیه هم از حوزه سیاسی و دیپلماتیک به استفاده از گروه‌های نیابتی و عملیات نظامی تغییر کرد.

تغییر اهداف ترکیه پس از ناکامی در رسیدن به مقاصد اولیه

وی نکته مهم در این تحول را ناکامی ترکیه در رسیدن به اهداف اولیه خود و تغییر این اهداف به شکلی تدریجی برای حفظ نفوذ خود در آینده سوریه دانست و افزود: ترکیه که در ابتدا با محاسباتی غیر واقع گرایانه و نادرست وارد بحران سوریه شد، اکنون خروج از آن را بدون دستاوردی ملموس، شکست سیاسی تلقی می‌کند که می‌تواند پیامدهای منفی بر جایگاه حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان داشته باشد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: رهبران ترکیه به ویژه در اوایل تحولات عربی در سال 2011 زمانی که شاهد گسترش نفوذ خود در کشورهای دیگر و استقبال از قدرت نرم کشورشان شدند، تصور کردند که در سوریه هم شرایطی فراهم شده که نفوذ خود را به لحاظ سیاسی گسترش دهند، اما واقعیت‌های میدانی برخلاف آنچه ترکیه تصور می‌کرد، ظاهر شدند و این کشور نه تنها نتوانست به اهداف استراتژیک خود مبنی بر تغییر رژیم در این کشور دست پیدا کند، بلکه با چالش‌های جدیدی از جمله، قطع روابط هشت ماهه با روسیه به دلیل سقوط سوخوی روسی در سال 2015، قدرت گرفتن کردهای سوریه و ظهور آنها به عنوان نیروی ضد داعش و اختلاف با آمریکا و غربی ها درباره آنها شد.

وی در ارزیابی اینکه ترکیه تا چه میزان به اهداف خود در سوریه دست یافته است، توضیح داد: سیاست‌های ترکیه مبنی بر مداخله در امور داخلی سوریه جهت افزایش حوزه نفوذ با ابزارهای مختلف سیاسی و نظامی، در سطح روابط دوجانبه، روابط مبتنی بر سیاست خوب با سوریه را به یک رابطه مبتنی بر دشمنی و خصومت تبدیل کرد. علاوه بر آن، مسیر ترانزیت مرزی و روابط اقتصادی و تجاری آنکارا با دمشق در دهه‌های قبل، به یک رابطه امنیتی تبدیل شد، از طرف دیگر در سطحی بالاتر روابط ترکیه با متحدان سنتی اش یعنی غربی ها و اعضای ناتو را وارد چالش کرده است.

ناکامی ترکیه در تامین اهداف اولیه در سوریه و ایجاد چالش‌های جدید

حاجی مینه تاکید کرد: می‌توان گفت ورود ترکیه به بحران سوریه نه تنها با ناکامی در رسیدن به اهداف اولیه همراه بوده بلکه چالش‌های جدیدی نیز پیش روی این کشور قرار داده است.

وی افزود: چالش‌های جدید پیش روی ترکیه باعث تغییر در اهداف و ابزارهای ترکیه در سیاست خارجی نیز شده است، در این راستا مهم‌ترین تغییر رویکرد ترکیه در حوزه همسایگی، استفاده از قدرت سخت به جای قدرت نرم است که نمونه بارز آن استفاده ترکیه از قوه قهریه در حملات فرامرزی ترکیه به کردهای سوریه به بهانه تهدید امنیت ملی است که در تعارض آشکار با سیاست قبلی ترکیه مبنی بر به صفر رساندن مشکلات با همسایگان قرار دارد و روی هم رفته نشان ازرویکرد ابزاری ترکیه به الگوی قدرت نرم بوده است.

توافق دوجانبه آنکارا – بروکسل اهرم فشار ترکیه علیه اروپا

این تحلیلگر تحولات بین الملل در خصوص اینکه آیا اقدام ترکیه در سوریه می‌تواند اهرم فشاری در برابر اروپا برای دستیابی به یکسری خواسته‌های ترکیه قلمداد شود، گفت: آنچه ترکیه در ابتدای بحران سوریه به لحاظ منطقه‌ای دنبال می‌کرد تقویت جایگاه استراتژیک خود در سطح منطقه خاورمیانه و تاثیر مثبت آن بر روند عضویتش در اتحادیه اروپا بود، اما روند بحران برخلاف آرزوهای نوعثمانیسم پیش رفت و ترکیه را با چالش پناهندگان و آوارگان سوری در سطح داخلی خود همراه کرد.

حاجی مینه گفت: در ابتدا دو طرف سعی کردند آن را از طریق توافق دوجانبه آنکارا – بروکسل حل و فصل کنند، اما در ادامه به دلیل تشدید اختلافات و اجرایی نشدن دقیق توافقنامه، ترکیه سعی کرد از آن به عنوان یک اهرم فشار علیه اروپا استفاده کند و هروقت اروپایی ها از رفتار ترکیه در قبال حملات نظامی به سوریه انتقاد کردند آنها را تهدید به بازکردن درهای ترکیه برای سرازیر شدن آورگان به سرزمین‌های اروپا کرد.

وی افزود: وضعیتی که از یک طرف سیاست عملی اروپایی ها علیه ترکیه را با محافظه گرایی همراه کرده است و از طرف دیگر سیاست اعلامی و لفظی آنها را علیه ترکیه تشدید کرده است از جمله انتقاد شدید رئیس جمهوری فرانسه از تحرکات نظامی و لجستیکی ترکیه در شمال سوریه که باعث درگیری لفظی مقامات دو کشور شد.

وی با اشاره به مواضع آمریکا در خصوص اقدامات ترکیه در سوریه اضافه کرد: در سیاست خارجی آمریکا در قبال ترکیه می‌توان به یک دوگانگی و شکاف اشاره کرد. از یک طرف دولت آمریکا و شخص ترامپ واز طرف دیگر کنگره که در مخالفت نمایندگان و سناتورهای امریکایی با خروج نیروهای آمریکایی از سوریه  و همچنین عملیات نظامی ترکیه در خاک سوریه کاملا مشخص است.

چالش‌های جدی در روابط بین آمریکا و ترکیه

حاجی مینه با بیان اینکه چالش‌های جدی در روابط بین آمریکا و ترکیه در حال حاضر وجود دارد، به اختلاف مواضع میان ترکیه و آمریکا در قبال خرید سامانه اس 400 از روسیه، استرداد فتح الله گولن و همچنین کردهای سوریه اشاره کرد و افزود: نگاه استراتژیک دو کشور نسبت به این مسائل متفاوت است، اما به نظر می‌رسد سیاست همراهی نسبی آمریکا خصوصا ترامپ  در قبال ترکیه، به دلیل جلوگیری از چرخش کامل ترکیه از غرب به طرف روسیه است. آنچه که ترکیه سعی کرده به عنوان یک اهرم فشار از آن در رابطه با  کشورهای غربی استفاده کند و از این طریق تا اندازه‌ای سیاستهای خود را جلو ببرد.

این استاد روابط بین الملل در رابطه با چشم انداز حضور ترکیه در شمال سوریه گفت: در این زمینه باید دو نکته را مد نظر داشت؛ یکی اهداف اعلامی و دیگری اهداف پنهانی. ترکیه علی رغم اینکه هر از گاهی اعلام می‌کند که هدف درازمدتی در سوریه و برنامه‌ای برای ماندن در این کشور ندارد اما برنامه ها نشان از تلاش برای تثبیت قدرتش در سوریه دارد. مهم تر اینکه به شکلی ساختاری با به کارگیری نیروهای نیابتی این هدف را دنبال می‌کند که عواقب منفی آن بعدا ظاهر خواهد شد.

حاجی مینه تاکید کرد: در دراز مدت اما این حضورنظامی ترکیه در خاک سوریه به دلایل حقوقی از جمله تعارض با منشور سازمان ملل و اصول عدم استفاده از زور ماده 2 بند 4، و عدم مداخله در امور داخلی سایر کشورها ماده 2 بند 7، دلایل اقتصادی مثل هزینه‌های امنیتی که برای ترکیه ایجاد خواهد شد و دلایل سیاسی داخلی از جمله انتقاد و مخالفت‌های احزاب داخلی، منطقه‌ای از جمله مخالفت کشورهای منطقه با سیاست‌های نظامی ترکیه که به تغییر موازنه قدرت در منطقه می‌انجامد و همچنین دلایل فرامنطقه‌ای مثل چالش‌های ظاهر شده با اتحادیه اروپا و ناتو در نهایت پایدار نخواهد بود.