شورای روابط خارجی آمریکا این میزگرد را با عنوان «مناسبات ترکیه – آمریکا: تغییر ماهیت دو متحد ناتو» در اکتبر 2019 برگزار کرد.

لایپ سون، مدیر برنامه امنیت بین‌الملل در دانشگاه جورج ماسون به عنوان مجری میزگرد یادشده گفت: در جهان وارونه ما، جایی که آمریکا نامه عاشقانه برای مقامات اقتدارگرا و دیکتاتور می‌نویسد و متحدان خود را نادیده می‌گیرد، جالب است که بدانیم مناسبات آمریکا و ترکیه در کجای طیف چگونگی رفتار با متحدان و اقتدارگراها قرار دارد. چنین برخوردی ممکن است در هر یا هیچ طیفی نگنجد و ممکن است مناسبات ترکیه – آمریکا ازجمله روابط خاص باشد.

وی در بخش دیگری از مطالب خود گفت: البته مناسبات آنکارا – واشنگتن پرتلاطم و پرآشوب بوده‌است، روابطی که قوه مجریه و کنگره نظر همسویی در این خصوص ندارند. آیا مناسبات آمریکا و ترکیه یک شراکت امنیتی است یا اینکه واشنگتن جایگاهی در سیاست داخلی ترکیه دارد؟ در شرایطی که ترکیه عضویتش را در ناتو زیر سوال می‌برد و مناسباتش با مسکو روبه تکامل است، آمریکا باید چگونه عمل کند؟ روابط ترکیه – آمریکا به کدام سمت میل می‌کند؟ وضعیت مناسبات طرفین در شرایط فعلی چگونه است؟ اقدامات و حمله ترکیه به شمال سوریه و عقب‌نشینی آمریکا از این منطقه نیز مطرح است. به علاوه، موارد زیادی در مناسبات آمریکا و ترکیه وجود دارد و شرکت‌کنندگان در میزگرد بدان‌ها پاسخ خواهند داد.

در ادامه گزیده‌ای از اظهارات حاضران در این نشست از نظرتان می‌گذرد.

ناز دوراک اوغلو، مشاور ارشد سناتور آمریکایی جین شاهین: همه ما بحران فعلی در مناسبات آمریکا – ترکیه را در ذهن داریم و اینکه واشنگتن و آنکارا چگونه با این مشکل برخورد خواهند کرد. من در قوه مقننه کار می‌کنم و برای سال‌های زیادی قوه مقننه به دنبال اندیشه‌های خلاقانه و جدید درباره مناسبات آمریکا – ترکیه بوده‌است. بدون تردید دیدگاه‌های متفاوتی هم در مجلس نمایندگان و هم در سنا وجود دارد، اما آنچه در حال حاضر مشاهده می‌کنید  ناشی از حس نومیدی در میان سناتورها و اعضای کنگره است، بدین مفهوم که سال‌هاست ما چشم خود را بر روی رفتارهای بد ترکیه بسته‌ایم. چنین حس نومیدی که در میان اعضای کنگره نسبت به رفتارهای ترکیه وجود دارد در مقامات دولت ترامپ مشاهده نمی‌شود. بدون تردید نگرانی مستمری وجود دارد مبنی‌بر اینکه اگر به ترکیه یا اردوغان فشار زیادی وارد شود، به احتمال زیاد مسیر سیاسی خود را تغییر خواهند داد.

فکر می‌کنم تفاوت اساسی بین کنگره و قوه مجریه این است که کنگره فکر می‌کند ترکیه وارد مدار روسیه شده‌ است و آنچه در حال حاضر شنیده می‌شود، ازجمله تحریم‌ها علیه آنکارا ناشی از این امر است؛ لذا فقط تمرکز بر حمله ترکیه به شمال سوریه نیست، بلکه گفتگوهای گسترده‌ای میان کنگره و قوه مجریه آمریکا در باره برخی گام‌های ترکیه در جریان است که این کشور طی چند سال برداشته‌است.

دولت ترامپ و کنگره درخصوص کم و کیف واکنش به ترکیه هم‌نظر نیستند. سال‌های زیادی است که قوه مجریه با قوه مقننه درباره چگونگی مناسبات با ترکیه و نوع برخورد با این کشور و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اختلاف نظر دارند. هر دو حزب جمهوریخواه و دمکرات نسبت به نوع روابط ترامپ و سیاست وی نه تنها در قبال ترکیه، بلکه در ارتباط با دیگر رژیم‌های اقتدارگرای عربی مایوس شده‌اند.

همواره استدلال کرده‌ام که واکنش ترکیه به جنگ در سوریه را باید از دریچه سابقه و کشمکش داخلی اردوغان برای تحکیم حکمرانی تک‌نفره‌اش مورد بررسی قرار داد. به عنوان مثال در سال 2011، وقتی درگیری سوریه آغاز شد، اولویت اول اردوغان سرنگونی دولت اسد و پیروزی اسلام‌گرایان بود. در آن سال‌ها وی بهار عربی را فرصتی برای اسلامی ساختن کشورش می دانست.

در سال 2015، اولویت یادشده تغییر کرد، چراکه حزب اردوغان اکثریت پارلمان را بعد از سال‌ها از دست داد و این امر ناشی از ظهور و موفقیت حزب طرفدار کرد بود. بعد از انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۵، وی با ملی‌گرایان افراطی توافقی انجام داد که به مواضع ضدکردی معروفند. بعد از این توافق، توجه خود را به اولویت داخلی یعنی مهار ملی‌گرایی کردی هم در داخل هم در منطقه معطوف ساخت.

از این رو اولویتش در سوریه به طور مقتضی تغییر کرد. با آغاز سال ۲۰۱۵، مهار کردها در شمال سوریه به اولویت اول اردوغان تبدیل شد و سرنگونی دولت اسد اهمیتش را از دست داد.

بعد از انتخابات شهرداری‌ها در سال ۲۰۱۹، تغییر مجدد در اولویت دولت ترکیه در سوریه ایجاد شده‌است. دولت ترکیه در حال حاضر ایجاد منطقه امن را مطرح می سازد. از این رو دلیل حمله به شمال سوریه توسط ترکیه، مهار کردها و ایجاد منطقه امن می باشد.     

گونل تول، بنیانگذار و مدیر برنامه خاورمیانه در موسسه خاورمیانه: اگرچه شراکت آمریکا – ترکیه بحران‌های زیادی را در گذشته پشت سر گذاشته، اما بحران فعلی پُرتلاطم‌ترین دوره در تاریخ مناسبات طرفین است و متفاوت از بحران‌های قبلی است. باید به مولفه‌های زیادی اشاره کنم که مناسبات دو کشور را مسئله‌دار و مشکل‌زا ساخته‌است و حل این مشکلات دشوار است.

مشکل اول تمرکزگرایی و شخص‌محور شدن قدرت در ترکیه است. در یک دهه اخیر شاهد تغییر ترکیه از یک کشور دمکراتیک نهادی به یک کشور به شدت شخص‌محور بوده‌ایم. تمامی تصمیم‌سازی در عرصه سیاست خارجی و امنیتی ترکیه به شدت متمرکز در کاخ ریاست جمهوری است. در گذشته آمریکا دوران تلاطم در مناسبات را با سرمایه‌گذاری در نهادهای ترکیه یا دیگر ارتباطات دولتی پشت سر می‌گذاشت، اما این نهادها دیگر وجود ندارد. اردوغان تنها شخصیت کلیدی در تصمیم‌گیری است. شاید چنین تصور می‌شود که این امر شرایط را آسان‌تر می‌کند، چراکه با یک نفر در ارتباط هستید. اما ترکیه مثل عربستان سعودی و مصر نیست. علیرغم تمرکزگرایی قدرت در ترکیه، افکار عمومی و انتخابات همچنان مهم هستند. شما با افکار عمومی‌ای در ترکیه طرف هستید که شدیداً ضدآمریکایی است و چنین اعتقاد دارد که آمریکا روبه انحطاط است و حتی به کشوری بی‌‎فایده برای ترکیه تبدیل شده‌است. ترکیب افکار عمومی ضدآمریکایی ترکیه با نظام به شدت شخص‌محور این کشور موجب شده‌است که هیچ فردی نمی‌تواند رفتارهای اردوغان را متوقف سازد. از این رو شما با ترکیه‌ای مواجه هستید که جهان‌بینی اردوغان و ملاحظات انتخابات داخلی وی، نقش تعیین کننده در تصمیم‌سازی سیاست خارجی این کشور دارد.

مولفه دوم، تغییر در ارتش ترکیه است. از حیث تاریخی ارتش ترکیه سرمایه مهمی برای مناسبات آمریکا با ترکیه بوده‌است. علیرغم وجود گروه اندک و در حاشیهِ طرفدار روسیه  در درون ارتش ترکیه، نظامیان این کشور طرفدار ناتو و آمریکا بوده و این بازیگر قدرتمند مانع از به پرتگاه رفتن مناسبات دو کشور در دوران دشوار می‌شد؛ اما اینک ارتش ترکیه بسیار ایدئولوژیک شده‌است. اخیراً سربازان ترکیه را در مسیر به سمت شمال سوریه دیدم که می‌گفتند به سمت سرزمین‌های ظهور اسلام می‌رویم. چنین امری در گذشته سابقه نداشته‌است. از سوی دیگر شرایط متفاوتی در فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا نسبت به ترکیه و ارتش این کشور نیز شکل گرفته‌است. نظر فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا نسبت به ترکیه و ارتش آن بسیار منفی است.

مولفه سوم این است که در گذشته وقتی مشکلاتی در روابط دو کشور بروز می‌کرد، تهدید فراگیری وجود داشت که علیرغم این مشکلات، آنکارا و واشنگتن را کنار هم نگه می‌داشت. اما در حال حاضر نه تنها تهدید فراگیری وجود ندارد، بلکه دو کشور با دشمنان اصلی یکدیگر در ارتباط هستند. آمریکا با شاخه‌هایی از پ.ک.ک ارتباطاتی دارد و ترکیه با گروه‌های افراطی مرتبط با القاعده در ارتباط است. از این رو برطرف کردن چنین شکافی بسیار دشوار است.

مولفه آخر مسئله ملی‌گرایی است. اردوغان مشروعیت سیاسی داخلی خود را بر ملی‌گرایی تهاجمی و سیاست ضدکردی بنا نهاده است و این حس ملی‌گرایی، اردوغان را در تقابل و نه آشتی با آمریکا قرار می‌دهد.

وی در خصوص مناسبات روسیه با ترکیه گفت: بی‌اعتمادی همچنان بین طرفین وجود دارد. مسکو و آنکارا اصلاً به یکدیگر اعتماد ندارند. از این رو، شراکت ترکیه و روسیه آن چنان مستحکم نیست و نمی‌توان صحبت از مشارکت راهبردی میان این دو کشور به میان آورد. روابط طرفین همچنان شکننده است و اختلافاتی در شرق مدیترانه، بالکان، آفریقا و قفقاز دارند. در چنین شرایطی ناتو همچنان برای ترکیه اهمیت دارد.

هنری بارکی، استاد روابط بین‌الملل از دانشگاه لیهای (Lehigh) و عضو هیات امنای دانشگاه آمریکایی در سلیمانیه: بر این باور هستم که ترکیه به سمت روسیه میل نکرده‌است. ترکیه معاملات مختلفی با روسیه، ازجمله خرید سامانه دفاعی اس -400 و توافق سوچی انجام داده و مناسبات آنکارا – مسکو بهبود اساسی داشته‌است؛ اما همه این موارد به شخص اردوغان مربوط می‌شود. وی به دنبال تشکیل ترکیه جدید است و در ذهنش روایت جدیدی برای ترکیه دارد. رئیس جمهور ترکیه جاه‌طلبی برای کشورش دارد و به دنبال کسب موقعیت رهبری برای ترکیه است. شاید به دنبال جمع کردن کشورهای جهان سوم به دور کشورش می‌باشد.

دولت ترامپ به کردهای سوریه خیانت کرده‌است. از سوی دیگر دولت ترکیه تهدید از ناحیه گروه‌های مختلف کردی را مطرح می‌کند؛ اما حقیقت این است که گلوله‌ای از مرز سوریه با ترکیه شلیک نشده‌است. از این رو منطقه شمال سوریه هرگز تهدید نظامی علیه ترکیه نبوده‌است.

به علاوه، ناتو برای ترکیه اهمیت زیادی دارد و مقامات این کشور مایل نیستند از این سازمان خارج شوند. نکته حائز اهمیت این است که اگر ترکیه عضو ناتو نباشد، قدرت چندانی محسوب نمی‌شود. باید تاکید نمایم اردوغان به دنبال ایجاد یک ترکیه بزرگ است. ترکیه سامانه دفاعی اس-400 خریداری کرده، اما هرگز به دنبال خروج از ناتو نیست. از این رو، اقدامات اخیر ترکیه در شمال سوریه و مجموعه تلاش‌های این کشور در سال‌های اخیر را باید از این دریچه بنگریم.