اسفره لودگارد (Sverre Lodgaard)، رئیس اسبق و پژوهشگر ارشد موسسه روابط بین‌الملل نروژ (نوپی) که در نشست «عصر جدید در روابط ایران و اروپا» در محل شورای راهبردی روابط خارجی سخنرانی می‌کرد، گفت: همانطور که شاهدید امروز نمی‌توانیم دولت ترامپ را پیش‌بینی کنیم.

وی افزود: در شرایطی که برجام توافقی چندجانبه است که در شورای امنیت تایید شده، جامعه بین‌المللی روی آن توافق داشته‌ و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم چند بار پایبندی ایران به توافق را تایید کرده است، عدم تائید آمریکا نمی‌تواند چندان جدی باشد.

لودگارد ادامه داد: با این حال، اگر ترامپ برجام را تائید نکند، زمینه ساز مشکلات بعدی خواهد شد. رد تعهدات ایران به برجام که از سوی ترامپ مطرح شد، در حالی است که تنها آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حق تائید یا رد آن را دارد و آژانس نیز بارها اجرای تعهدات ایران به برجام را تائید کرده است.

رئیس اسبق موسسه نوپی تصریح کرد: بنابراین باید گفت که ما امروز در موضوع برجام شاهد دشمنی آمریکا با ایران هستیم، چرا که با وجود تائید چندباره آژانس به عمل ایران به تعهد برجامی خود، آمریکا حاضر به پذیرش آن نیست.

لودگارد درباره دشمنی آمریکا با ایران در موضوع برجام تاکید کرد: در شرایطی که برجام، طرف‌های این توافق را موظف به عادی‌سازی روابط اقتصادی و برداشتن تحریم‌ها می‌کند، اما ترامپ برخلاف آن عمل می‌کند. همچنانکه سخنان و اظهارنظرهای وی درباره برجام، مشکلات بسیاری را برای عادی سازی روابط اقتصادی ایران با جهان ایجاد کرده است، زیرا آمریکا از بسیاری از کشورها خواسته است که از عادی‌سازی روابط با ایران پرهیز کنند و همچون آمریکایی‌ها به توافقی که خودشان آن را امضا کرده‌اند، متعهد نباشند.

اروپا محکم مقابل تضعیف برجام توسط آمریکا ایستادگی نکرده است

رئیس اسبق موسسه نوپی درباره موضع اتحادیه اروپا در قبال سخنان ترامپ اظهار داشت: در وضعیت کنونی، اروپا به رغم تلاش‌هایی که انجام داده است، به صورت محکم و سرسختانه در برابر تضعیف برجام مقابله نکرده است، حال آنکه برجام این تعهد را برای آنها ایجاد می‌کند که برای حفظ و پشتیبانی از آن صدای خود را بلند و از حفظ آن حمایت کنند.

او اظهار داشت: البته خانم موگرینی پس از سخنان اخیر ترامپ گفت که اتحادیه اروپا پشتیبان این توافق است، چرا که از نظر سیاسی و دیپلماتیک سرمایه‌گذاری زیادی روی برجام انجام داده، و اتحادیه اروپا نیز برای دستیابی به این توافق هماهنگی های طولانی انجام داده است. بیانیه اخیر وی و نمایندگان اروپایی در اجرای تعهد اروپا به برجام در آینده، نشاندهنده اهمیت این توافق برای اتحادیه اروپاست.

لودگارد اضافه کرد: دلیل اهمیت این توافق این است که اتحادیه اروپا منافع اقتصادی گسترده‌ای با ایران دارد و در این میان وقتی مشکلی برای برجام ایجاد شود، صدای آنها بلند می‌شود، اما موضوع مهم‌تر آنکه خود اتحادیه اروپا نیز براساس یک سری از هنجارها و قوانین بین‌المللی شکل گرفته است، از همین رو باید در روابط خارجی خود به قوانین بین‌المللی از جمله برجام متعهد باشد و به آنها عمل کند.

نقض برجام = کاهش اعتماد به آمریکا

لودگارد درباره نگاه جامعه جهانی به نقض برجام توسط آمریکا اظهار داشت: آمریکا با نادیده گرفتن تعهدی که خود آن را پذیرفته بود، باعث ایجاد پرسش‌های جدی درباره میزان اطمینان جهانی به تعهدات آمریکا در آینده خواهد شد و اینکه آیا پیمان های آمریکا با کشورهای دیگر وزنی خواهد داشت یا نه؟
رئیس اسبق موسسه نوپی گفت: در این شرایط، نقض برجام می‌تواند باعث کاهش اعتماد بین‌المللی به آمریکا شود. براین اساس آمریکا به عنوان یک ابرقدرت برای گفت و گوی دولتی غیرقابل اعتماد خواهد بود.

لوگارد خاطرنشان کرد: رئیس جمهور آمریکا هر 90 روز باید پایبندی ایران به برجام را به کنگره اعلام کند و اگر نقضی از سوی ایران رخ داد، می تواند آن را هم بیان کند، اما اظهارات ترامپ در ماه ژوئیه نشان می داد که درآینده اشکالی ایجاد خواهد شد.

او در این باره تاکید کرد: ترامپ برای اثبات نقض برجام توسط ایران از اسناد غیرواقعی از جمله نقل قول‌های روزنامه‌ها استفاده می‌کند، حال آنکه بسیاری از نهادهای بین‌المللی قدرتمند از جمله آژانس تعهد ایران به برجام را بارها تائید کرده‌اند، اما ترامپ همواره نسبت به آنها بی تفاوت بوده است.

لودگارد گفت: اتحادیه اروپا با قاطعیت اعلام کرد که آمریکا باید به این توافق متعهد باشد اما وقتی ترامپ تعهدات خود را نادیده می گیرد شاهد شکل گیری مشکل جدی هستیم، چرا که تعهدات بین المللی باید مبتنی بر حقایق باشد و نه اظهارنظر و علایق شخصی یک دولت. چنین روندی می‌تواند سبب تعمیق اختلافات میان آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر برجام شود، به‌ویژه آنکه آمریکا اخیرا از توافقنامه اقلیمی پاریس نیز خارج شده، موضوعی که نشان می‌دهد این کشور به هیچ یک از تعهدات خود پایبند نیست. در چنین شرایطی اگر ایران به تعهدات خود در برجام پایبند بماند، بیشتر کشورهای اروپایی به جز چند کشور، از ایران و برجام حمایت خواهند کرد.

اعلان خطر برای برجام

رئیس اسبق موسسه مطالعات و امور بین‌الملل نروژ درباره چشم‌انداز برجام اظهار داشت: ترامپ، عدم تعهد ایران به برجام را اعلان کرده و در شرایط کنونی همه چیز را به گردن کنگره انداخته است و از کنگره هم صداهای ضد و نقیض شنیده می شود. در حالی که در دوره‌های پیش، کنگره معمولا به دنبال اتخاذ رویکردهایی برای حل کردن موضوعات مختلف بود، اما کنگره امروز آمریکا به راه دیگری می‌رود؛ چنانکه در صورت عدم تایید کنگره تحریم ها می تواند به صورت اتوماتیک برگردد. اکنون نیز کنگره درباره موضوعاتی همچون برنامه موشکی و حمایت از تروریسم به دنبال اعلام تحریم هایی است و در نهایت ممکن است رئیس جمهور آمریکا از برجام پا پس بکشد که این امر خسارت های زیادی به همراه خواهد داشت.

لودگارد گفت: ترامپ همچنین ممکن است در آینده اقدام خاصی در قبال برجام انجام ندهد و دولت‌های دیگر را در شرایط معلق نگه دارد. این کار نوعی عدم قطعیت از فضای بین المللی ایجاد خواهد کرد مبنی براینکه چه تغییراتی قرار است در آینده اتفاق بییفتد. این مسئله برای جوامع تجاری که می‌خواهند با ایران روابط اقتصادی داشته باشند، سردرگم کننده خواهد بود، اما در سناریوی دیگر ممکن است، مذاکره برای ایجاد نوع جدیدی از توافق با ایران دنبال شود که البته این مساله می‌تواند کار را بسیار سخت‌تر کند.

رئیس اسبق این موسسه نروژی درباره همراهی اتحادیه اروپا با سیاست‌های آمریکا گفت: به نظر می‌رسد ترزا می، نخست وزیر انگلیس ‌و امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه قرار است بحث‌های را در این باره با ترامپ داشته باشند تا به یک رویکرد مشترک برای تعیین تکلیف برجام برسند که البته طرح چنین بحث‌هایی در میان متحدان موضوعی کاملا طبیعی است تا در نهایت به یک وضعیت قابل قبول برسند.

وی افزود: امید می‌رود که این همپیمانان بتوانند نوعی بده بستان داشته باشند، چرا که تقاضا برای رسیدن به نوعی مصالحه وجود دارد، اما گفته می‌شود که آنها به دنبال مکانیزم‌های جدیدی برای رسیدن به مصالحه بین اروپا و آمریکا برای گسترش روابط فراآتلانتیکی هستند که تحقق چنین مساله‌ای یعنی بهبود روابط طرفین، می‌تواند برای برجام و ایران چندان خوشایند نباشد.

انتظار مدیریت بحران کره شمالی

او درباره بحران کره شمالی نیز اظهار داشت: ما منتظر نوعی مدیریت نزاع درباره کره شمالی هستیم، اگرچه امیدواریم بحران کره از راه‌های دیپلماتیک حل شود. تا کنون نیز مذاکرات زیادی در این باره انجام شده است که که البته به نتیجه نرسیده، اگرچه همه این مذاکرات هم شکست نخورده‌اند. کره شمالی هم در حین مذاکرات اقداماتی را در راستای تکمیل قدرت هسته‌ای خود انجام داده است. با این حال به نظر می‌رسد که مذاکرات همچنان بهترین راه برای حل بحران کره شمالی باشد.

وی افزود: اگرچه تجربیات تاریخی لیبی و برجام، مقامات کره شمالی را به مذاکرات هسته‌ای بدبین کرده است. چرا که آنها شاهد بودند که لیبی به رغم تحویل تمام تسلیحات هسته‌ای خود در نهایت از طرف غرب حمایت نشد و یا در مورد برجام آن‌ها مشاهده کرده‌اند که به رغم مذاکرات فراوان و تحقق توافق برجام، در نهایت آمریکا به آن متعهد نبود و برجام بی‌نتیجه مانده است.

برتری آمریکا مستمر نخواهد بود

پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات و امور بین‌الملل نروژ درباره آینده قدرت آمریکا اظهار داشت: از آنجا که آمریکا نظام مالی بین‌المللی را کنترل می‌کند، در موضع برتر قرار دارد، به طوری که همچنان سوئیفت در کنترل آمریکا است. اما با این حال ممکن است این برتری مستمر نباشد. این نقش آمریکا نیز تا زمانی حفظ خواهد شد که دیگران به دنبال کدخدایی برای اطاعت از آن باشند، اما در غیر این صورت این روند ادامه نخواهد یافت.

وی افزود: در چنین شرایطی اگر ایالات متحده با مخالفت دیگران مواجه شود و موضعش به خطر بیفتد، شاید نگاهش را به وضع تحریم‌های بین‌المللی علیه کشورهای دیگر تغییر دهد.

برجام و احتمال معامله اروپا با آمریکا

لودگارد درباره احتمال مصالحه اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر برجام گفت: بعید به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا بخواهد بر سر برجام با آمریکا مصالحه کند، البته این احتمال هم وجود دارد که اتحادیه اروپا با آمریکا بر سر موضوعات دیگر برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران همراه و هماهنگ شود. اما اینکه اعمال مجدد تحریم ها تهدیدی متوجه برجام خواهد کرد موضوعاتی است که وجود دارد. در این شرایط پرسش‌های زیادی درباره آینده این تحریم‌ها و امکان بازگشت آنها و همچنین تاثیر آنها بر برجام از جمله در نقض آن مطرح خواهد شد. درآن صورت، چنین ابهاماتی باید در کمیسیون حل و فصل اختلافات برجام مورد توجه قرار گیرد. البته بعید است که اتحادیه اروپا به صورت آگاهانه بخواهد برجام را نقض کند.

لودگارد درباره موانع اقتصادی پیش روی شرکت‌های اروپایی برای روابط با ایران در صورت نقض تعهد آمریکا در قبال برجام اظهار داشت: این موضوعی است که درباره آن بسیار صحبت شده است، از جمله اینکه اروپایی‌ها چه اقدامی برای حفظ شرکت‌های خود از تحریم‌های ثانویه آمریکا می‌توانند انجام دهند.

وی افزود: اخیرا نیز موگرینی و نمایندگان انگلیس فرانسه و آلمان در سازمان ملل، بیانیه‌ای را درباره صیانت از تجارت کشورهای خود با ایران ارائه کردند؛ اگرچه ما در عمل شاهد هستیم که اقدامات بسیار کمی در این خصوص صورت گرفته است. حال آنکه اقدامات این چنینی خود می‌تواند به نوعی بازدارندگی در برابر نقض برجام ایجاد کند.

پژوهشگر ارشد این موسسه نروژی گفت: اروپایی‌ها همچنین قوانینی را درباره شرکت‌های اروپایی که تعهدات خود با ایران را نقض کنند، در نظر گرفته‌اند، اما در نهایت اروپا درخصوص روابط اقتصادی باید 90 تریلیون دلار بازار آمریکا و بازار 200 میلیارد دلاری ایران را مقایسه کند و ببیند که کدام جذاب تر است. در این شرایط ممکن است برخی از این شرکت‌ها به کار خود ادامه دهند و برخی دیگر نه، اما در کل لازم است تا شرکت‌های اروپایی خواست خود برای روابط تجاری با ایران را با صدای بلند فریاد بزنند. با این حال، در مجموع فعلا نمی‌توان جواب روشن و صریحی در این باره داشت.

سیاست آمریکا برای اعمال فشار بر ایران

او درباره وضعیت منطقه و سیاست آمریکا در قبال ایران گفت: سیاست آمریکا در تغییر رژیم ایران از ابتدای انقلاب مطرح بوده و متاسفانه در دوره ترامپ آنها حتما به دنبال حمایت از جنگ هستند. با این حال سیاست جنگ جزء اصول بنیادین آمریکا نیست، اما بالاخره سناریویی قابل طرح است. در این میان ایران نیز باید نگران وضعیت امنیت خود باشد، به ویژه با وضعیتی که امروز در خاورمیانه، از جمله درخصوص تحرکاتی که اسرائیل در منطقه دارد، حکمفرما است.

لودگارد گفت: علاوه براین، نفوذ ایران در عراق، سوریه و حزب الله از یک طرف و نفوذ عربستان در بحرین و امارات و مصر از سوی دیگر حائز اهمیت است. نخستین سفر ترامپ بعد از ریاست جمهوری به عربستان نیز در راستای اتحاد دو کشور و افزایش فشارها علیه ایران و به طور مشخص شیعیان صورت گرفت، اما با همه این احوال جنگ علیه ایران حامیان قدرتمندی ندارد. در این وضعیت آمریکا به دنبال آن است که نخست از شر برجام خلاص شود تا بتواند به این بهانه از نیروی نظامی استفاده کند.

نروژ از دشمن‌سازی آمریکا از ایران آگاه است

لودگارد درخصوص روابط آینده ایران و نروژ اظهار داشت: پس از توافق برجام خیلی از چیزها عوض شده است. چنانکه امروز افکار عمومی نروژ هم آگاه است که آمریکا اولین ناقض حقوق‌بشر است و هم از دشمن‌سازی آمریکا از ایران مطلع است.

وی افزود: در راستای همین تغییرات نیز شاهد رشد گردشگری بین دو کشور بوده‌ایم. حال آنکه در گذشته در نروژ یک بسیج عمومی برای عدم همکاری با ایران وجود داشت، اما اکنون شرایط بسیار مساعدی برای ایجاد تغییرات در حوزه دیپلماسی عمومی ایجاد شده است. چنانکه در شرایط کنونی نروژ هیچ محدودیتی برای روابط با ایران ندارد و در این میان همانطور که اشاره شد گردشگری می‌تواند نقطه عطفی در روابط دو کشور باشد، چرا که در ایران برخلاف بسیاری از کشورهای خاورمیانه امنیت کامل وجود دارد و رشد گردشگری می‌تواند بر سایر موضوعات نیز اثرگذار باشد.

اهمیت حمایت چین و روسیه از برجام

او درباره نقش آینده اتحادیه اروپا در حفظ برجام گفت: تا حدی می‌تواند در خصوص برجام اقدامات حمایتی را انجام دهد. در این میان مهم است که سایر اعضای توافق برجام از جمله روسیه و چین نیز برای حفظ برجام کوشا باشند و از آن حمایت کنند.

پیش از این نشست، لودگارت و هیئت همراه او با دکتر فرجی‌راد، مدیر کل شورای راهبردی روابط خارجی درباره موضوعات مختلف از جمله برجام، تحولات منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و مسئله کردستان مذاکره و گفتگو کردند.