دولت جمهوری خواه آمریکا چند روز پیش در تازه ترین اقدام خود، تعلیق تحریم های هسته ای ایران را به مدت چهار ماه دیگر تمدید کرد. اقدامی از این دست، آخرین بار در دولت اوباما صورت گرفته بود و حال برای نخستین بار است که «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا این قبیل از تحریم ها را تعلیق می کند؛ تحریم هایی که از دی ماه 1394 در چارچوب اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) متوقف شد.
ترامپ در زمان رقابت های انتخاباتی با «بدترین توافق» خواندن برجام ابتدا از پاره کردن آن سخن می گفت و سپس با تغییر رویکرد بر اعمال تغییرات در توافق هسته ای ایران و 1+5 تاکید می کرد. پس از ورود وی به کاخ سفید اما هیچ کدام از وعده های او در زمینه این توافق بزرگ عملی نشد بلکه بر عکس شاهد تعلیق تحریم های ایران نیز بودیم.
برخی اقدام ترامپ را نتیجه تغییر نگاه وی به برجام پس از تکیه بر کرسی ریاست جمهوری ارزیابی می کنند و شماری نیز بر این باورند که فشارهای جانبی از طرف برخی اعضای 1+5 گرفته تا آژانس بین المللی انرژی اتمی، سران واشنگتن را در مسیر اجرای برجام و تعهد به این پیمان معتبر بین المللی قرار داده است.
حال بعد از انتخابات 29 اردیبهشت ماه ایران و پیروزی چشمگیر «حسن روحانی» رییس جمهوری کشورمان این پرسش مطرح می شود که اجرای برجام در چهار سال پیش رو چگونه پیش خواهد رفت و آیا انتظار عمومی از توافق هسته ای محقق و آثار آن بر زندگی مردم آشکار خواهد شد؟
برای پاسخگویی به این ابهامات و پرسش ها،  با «حسن بهشتی پور» کارشناس مسایل بین المللی و مدیر پیشین شبکه «العالم» به گفت وگو نشستیم.

** پرسش : دونالد ترامپ پیش از دستیابی به سمت ریاست جمهوری، موضع شدیدی نسبت به توافق برجام داشت اما پس از به قدرت رسیدن تا حدی مواضع وی تعدیل شد تا جایی که در تازه ترین اقدام، تعلیق تحریم های هسته ای را برای مدت 120 روز تمدید کرد. به نظر شما این اقدام کاخ سفید چه پیام ها و در عین حال پیامدهایی به دنبال دارد؟
** بهشتی پور: طبق موضوعی که در پیوست پنجم برجام وجود دارد، مراحل اجرای این توافق به روشنی بیان شده است . در بند هفدهم توافق هسته ای وظایفی نیز برای آمریکا در نظر گرفته شده است. در این بند بیان شده که آمریکا باید تحریم های هسته ای را که علیه ایران وضع کرده است متوقف کند. باید به این امر توجه داشت که توقف تحریم ها به معنا ی لغو آنان نیست و این امر در چارچوب توافق هسته ای حاصل شد. بر این اساس، رییس جمهور آمریکا با توجه به قدرتی که در اختیار دارد هر 120 روز یکبار روند اجرای این تحریم ها را متوقف می کند چرا که اگر این تصمیم به مجلس سنا یا نمایندگان برسد معلوم نیست چه نتیجه ای به دنبال داشته باشد. بنابراین شخص رییس جمهوری این تصمیم را با استفاده از اختیارهای قانونی خود اتخاذ می کند.

** پرسش : این اقدام از دونالد ترامپ با پیشینه سخنانی که از خود بر جای گذاشته بود دور از ذهن به نظر می رسید چرا که وی همواره از برجام به عنوان بدترین توافق یاد کرده است.
** بهشتی پور: این اقدام ترامپ امری عادی بود. ترامپ پیش از این مردی سیاستمدار نبود و طبیعتا در جریان توافق قرار نداشت. وی بر پایه شنیده ها تصمیم گرفته بود برجام را پاره کند. پس از تکیه زدن بر مسند قدرت، مشاوران وی، او را از اهمیت برجام آگاه کردند. در مدتی که از حضور او در عرصه سیاست می گذرد، ترامپ به این امر واقف شده که توافق هسته ای، تفاهمی بین المللی است و امکان پاره کردن آن تنها با تصمیم آمریکا میسر نخواهد شد. این توافق به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده است و اکنون جنبه بین المللی دارد. بنابراین رییس جمهوری آمریکا نمی تواند این توافق را به صورت یکجانبه لغو کند. از طرفی اگر این تصمیم را با وجود همه موانع پیش رو اتخاذ کند باید آماده عواقب این امر باشد. با توجه به همه موضوع های یاد شده، تمدید توقف تحریم های هسته ای ایران از طرف آمریکا امری واضح و مبرهن بود.

** پرسش :در صورتی که ترامپ به اجرای تحریم های هسته ای اصرار می ورزید، چه عواقبی متوجه ایالات متحده می شد؟
** بهشتی پور: بزرگ ترین هزینه آن، عدم همراهی چین، روسیه و اتحادیه اروپا با این تصمیم آمریکا بود که در این صورت این کشور در انزوا قرار می گرفت. دلیل عمده وضع تحریم های آمریکا علیه ایران همراهی و موافقت کشورهایی چون چین، روسیه، ژاپن، کره جنوبی، هند، اتحادیه اروپا و به طور کلی همه کشورهایی بود که طرف اصلی مبادلات اقتصادی با ایران بودند. آنها به دلیل تصمیم های اشتباه دولت نهم و دهم در این تصمیم از آمریکا حمایت کردند. بنابراین اگر سیاستمداران آمریکا چنین تصمیمی را اتخاذ می کردند (عدم تمدید تعلیق تحریم ها) در انزوا قرار گرفته و متحدان خود را از دست می دادند چون طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران به همه تعهدهای خود در توافق هسته ای عمل کرده است.

** پرسش :افکارعمومی و فشارهای داخلی در ایالات متحده چقدر بر تصمیم ترامپ موثر افتاد؟
** بهشتی پور: اقتصاددانان، صنعتگران و فعالان اقتصادی از درون آمریکا به ترامپ فشار وارد می کنند چون وی را یکی از افراد اقتصادی کشور می دانند و انتظار دارند که او به بازار آمریکا توجه داشته باشد. جامعه اقتصادی آمریکا عقیده دارند که سرمایه داران این کشور نیز باید همچون روسیه، چین در بازارهای ایران حضور پیدا کنند در حالی که سیاست های نادرست مانع از دستیابی به این هدف شده است. همچنین، آمریکا برای تاثیرگذاری بیشتر بر جامعه بین المللی نیازمند همراهی با ایران است چون ایران عملا مبادله های اقتصادی با آمریکا ندارد و بیشتر ارتباطات کشورمان با چین، هند و روسیه است و اگر این کشورها با آمریکا متحد نشوند اصولا این تحریم ها بی خاصیت خواهند شد.

** پرسش :با توجه به انچه اشاره کردید، پس می توان گفت که بیش از اینکه نگرش ترامپ نسبت به متن برجام تغییر کرده باشد، فشارهای جانبی از داخل و خارج موجب تمدید تعلیق تحریم های هسته ای علیه ایران شده است؟
** بهشتی پور: همان طور که پیش از این نیز اشاره کردم، ترامپ به دلیل عدم حضور در عرصه سیاست بیشتر صحبت های انتخاباتی خود را بر اساس شنیده ها و تبلیغات منفی که در جراید و همچنین تبلیغات رژیم صهیونیستی شنیده بود، ارایه می کرد.

** پرسش : اما تاکنون مشاهده نشده که ترامپ در حمایت از برجام سخنی گفته باشد!
** بهشتی پور: سخن گفتن در حمایت از برجام برای وی آبروریزی است چرا که با این کار حرف های خود را نقض می کند. در اصل این خاصیت سیاستمداران است که حرف های گذشته خود را فراموش می کنند اما به صورت واضح در این زمینه موضع گیری نمی کنند. اگر ترامپ توافق را پاره کند به ضرر آمریکا خواهد بود که این زیان ها بیشتر در زمینه اقتصادی است.
در بحث قرارداد با بوئینگ زمانی که این قرارداد با ایران به امضا رسید، ترامپ نیز این آن را تایید کرد چرا که یک فرصت اقتصادی خوب برای آمریکا و همچنین ایران محسوب می شود. ایران نیز با این تفاهم توانست ناوگان هوایی خود را نوسازی کند. ایران می تواند همزمان با ادامه همکاری با ایرباس و بویینگ، همچنان تلاش خود را برای ساخت هواپیما ادامه دهد اما نمی توان بدون نوسازی ناوگان هوایی تنها به امید ساخت هواپیمای داخلی به انتظار نشست. قراردادهایی که با آمریکا بسته شد تامین کننده منافع هر دو کشور است. بنابراین هیچ یک از این کشورها منافع خود را به خطر نخواهد انداخت.

** پرسش : فکر می کنید روند اجرای برجام در چهارسال آینده و با توجه به تمدید دوره ریاست حجت الاسلام حسن روحانی چگونه خواهد بود و آیا موانعی که تا کنون در مسیر اجرای برجام وجود داشته در دولت دوازدهم برطرف خواهد شد؟
** بهشتی پور: خاصیت برجام این است که با گذشت زمان شانس اجرایی شدن آن بیشتر می شود به ویژه اکنون که مردم ایران در انتخاباتی تاریخی، سیاست های دولت یازدهم را مبنی بر گسترش تعاملات با جهان تایید کردند. ملت ایران همچنان بر استقلال و عدم وابستگی کشور تاکید دارند و در کنار این امر بر لزوم تعامل با جامعه بین الملل اصرار می ورزند. مردم معتقدند که باید به پروژه ایران هراسی در جهان پایان داد و این تعامل سازنده با جهان نه تنها برای ایران خطری به همراه ندارد بلکه مفید نیز هست و مزایای گوناگونی در عرصه های مختلف برای کشور به دنبال دارد.

منبع: ایرنا