احمد دستمالچیان، کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا و سفیر اسبق ایران در لبنان، در ششمین جلسه کمیسیون سیاسی و امور بین الملل جمعیت دفاع از ملت فلسطین در سال 1396 به تشریح دلایل سفر مقتدی صدر به عربستان و تحولی که در دیدگاه حاکمان جدید عربستان به وجود آمده پرداخت، آنچه در پی می‌خوانیم تبیین این مسئله منطقه‌ای از زبان این کارشناس وزارت امور خارجه است.

دلیل نزدیک شدن عربستان به عراق

کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا در بیان دلیل سفر مقتدی صدر به عربستان گفت: ضرورت‌های استراتژیک، دو طرف متخاصم را به هم نزدیک کرده و قرار است با هم همکاری کنند. ضرورت استراتژیک از طرف عربستان این است که بن‌سلمان می‌خواهد پادشاه شود وقتی می‌خواهد پادشاه شود باید کشورش آرام باشد. خودش را برای 2030 آماده می‌کند تا کشوری آباد داشته باشد. او می‌خواهد اصلاحات سیاسی اجتماعی به راه اندازد و این اقدام را آغاز کرده است. بزرگترین چالش فعلی عربستان تقابل سنت و مدرنیته است. جنگ بزرگ جامعه سنتی در برابر نسل جوان مدرنیته که در غرب درس خوانده‌اند. بن‌سلمان می‌خواهد کلید رسمی گذر از سنت به مدرنیته را بزند. می‌خواهد کافی‌شاپ درست کند، مجالس کنسرت به راه اندازد و … این کار برای او بسیار سخت است.

بن‌سلمان از روزی که به قدرت رسیده، چهره بسیار خشن نابخردانه از خود نشان داده است و بحران‌سازی کرده است. بحران بحرین، بحران یمن، بحران سوریه، بحران عراق، یک سر همه این بحران‌ها بن‌سلمان بوده است، و در افکار عمومی منطقه و بین الملل این‌گونه شناخته شده است. این شخصیت می‌خواهد به قدرت برسد باید تصویری از چهره خود ارائه کند که بتواند چهره جنگ‌طلب را از خود، بزداید.

ضمن اینکه آمریکایی‌ها در این میان فشار می‌آورند که “سیاست تنش‌زایی را باید کنار بگذارد، به بن‌سلمان می‌گویند چه شده که منطقه را این‌گونه بی‌ثبات کرده‌ای و هیچ کجا هم دستاوردی نداشته‌ای، نه سوریه، نه لبنان، نه عراق و نه قطر که یک کشور ذره‌بینی است، این‌قدر توان نداشته‌ای که  کشور ذره‌بینی قطر را کنار بگذاری.”، ضمن اینکه به‌ازای این پرونده‌های شکست‌خورده و پایان یافتن کار داعش باید فکری هم برای بازسازی روابط خود کند.

از منظر عراقی‌ها

عراق بعد از جریان آزادسازی موصل نیاز به یک پوست‌اندازی دارد برای اینکه از هاله سنتی خود بیرون آید و خود را برای مابعد داعش آماده کند، برای سیاست‌های جدید، برای ساختار جدید و برای روابطی خوب با همسایگان عرب و فرامنطقه‌ای خودش.

عراق پس از موصل در حال پوست‌اندازی

دو شاخصه اصلی در این پوست‌اندازی مشاهده می‌شود: یکی جوانگرایی و روی کار آوردن چهره‌های جوان و نخبه که این مسئله این کار را هم در مجلس اعلی مشاهده می‌کنید، انشقاقی که قرار است در حزب الدعوه اتفاق بیفتد، و هم جریان صدری، محور ملی‌گرایی و جوان‌گرایی با دستمایه خدمت و بازسازی.

یکی دیگر از شاخصه‌های پوست‌اندازی عراق این است که برای کاستن از حساسیت‌ها می‌خواهد وانمود کند که در حال فاصله گرفتن از ایران است، و نزدیک می‌شود به جماعت عربی. این فعل و انفعالاتی که در رابطه با عربستان صورت می‌گیرد و در مورد مصر صورت گرفت، یا سفرهایی که آقای عمار حکیم به مصر و چند کشور عربی داشت همگی با این انگیزه است که بگوید “ما زیر بلیط کسی نیستیم”.

ائتلاف‌های جدیدی بناست تشکیل شود، از بیت شیعی و جناح لیبرال و ملی، امثال علاوی و مطلک و سکولارهایی که وجود دارند، و حتماً یک انفتاح سیاسی در صحنه عراق برای اینکه بتوانند با مرحله جدید کنار بیایند اتفاق خواهد افتاد و آن هم عفو عمومی به‌غیر از بعثی‌های مجرم و جنایتکار است، به‌هرحال ضرورت‌ها و نیازهای استراتژیک دو طرف را کنار هم نشانده است.

نگاه جدید در عربستان

برخلاف تحلیل‌های فراوانی که می‌بینم عربستان سعودی است که به عراقی‌ها اصرار دارند و می‌گویند “به ایرانی‌ها بگویید ما را در پرونده‌های مختلف از جمله یمن کمک کنند. ما می‌دانیم که مشکل پیدا می‌کنیم”. آقای مقتدی صدر پیش از این چند بار درخواست کرده که به عربستان برود اما جواب مثبتی نگرفته است که حامل پیامی باشد. اما الان عربستان است که اصرار به ارتباط دارد و او را دعوت کرده است.

تلاش برای ایجاد اختلاف در بیت شیعی

می‌خواهند اگر بتوانند در بیت شیعی انشقاق به وجود آورند، زیرا اگر بیت شیعی شکست بخورد چون اکثریت 60 درصدی را در مجلس دارد و قدرت را در دست دارد. این ائتلاف‌ها می‌توانند کمک کنند که وضعیت فعلی برهم بخورد ولی فکر می‌کنم بیت شیعی واحد و منسجم باقی خواهد بود به‌خصوص که حضور مرجعیت، یک حضور معنوی، ارشادی و پررنگ است.

منبع: تسنیم