نیروهای جدایی طلب جنوب یمن پیش از این از متحدان نیروهای دولتی به رهبری عبدربه منصور هادی، رئیس جمهوری این کشور بودند، اما رابطه جدایی طلبان با نیروهای منصور از ماه آوریل سال ۲۰۱۷ میلادی (اردیبهشت سال ۱۳۹۶ شمسی) رو به تیرگی گذاشت. عبدربه منصور هادی در آن زمان عیدروس الزبیدی، فرماندار عدن را از کار برکنار کرد. در این بین نیروهای جدایی طلب موفق به تصرف مقر دولت یمن در عدن و برخی نهادهای دیگر شدند. گفتگوی زیر با حسن هانی زاده به بررسی گام هایی برای جدایی جنوب از شمال در یمن پرداخته است.

سوال:  چه بسترها و شرایطی موجب شده روند جدایی طلبی در جنوب یمن سرعت بیشتری به خود بگیرد؟

هانی زاده: اخیرا یمن شاهد یک سری تحولات جدید است که نشان دهنده آن است که این کشور در معرض تجزیه مجدد هست. اختلاف نظرهای بین عربستان و امارات بر سر جنوب یمن حتی منجر به درگیری های میدانی هم شده ، نشان می دهد که هر دو کشور یعنی امارات و عربستان برای تسلط بر جنوب یمن و نفوذ در باب المندب و تشکیل یک شورای انتقال جنوبی تحت حمایت امارات در حال عملیاتی شدن است. به همین دلیل به نظر می رشد که در حال حاضر عربستان و امارات در حال رقابت شدید برای تسلط بر باب المندب، به خصوص در جنوب یمن هستند. امارات علی رغم حجم کوچک جغرافیایی و نظامی و سیاسی خود سعی می کند که جای پایی در دریای عرب و همچنین در جنوب یمن داشته و با این استراتژی بتواند عقبه نظامی قدرتمندی در منطقه ایجاد کند. به همین دلیل عربستان به شدت نگران برنامه های امارات است. از این رو یک سری درگیری هایی بین عربستان و یمن رخ داده است و شبه نظامیان وابسته به شورای انتقال جنوب تحت حمایت امارات، آقای منصور هادی و اطرافیانش را مجبور کرده اند که از جنوب یمن خارج شوند. در حال حاضر رقابت نسبتا تنگاتنگی بین امارات و عربستان بر سر جنوب یمن وجود دارد.

سوال: آیا مشخص است که حجم توان نظامی و … توسط جدایی طلبان جنوب تا چه میزان است؟

هانی زاده: جنوب یمن بعد از درگیری های اخیر انصارالله با عربستان به شدت تحت تاثیر فضای شمال یمن قرار گرفته است. تاثیرات میدانی یمن در شمال به خصوص در صنعا و تعز و مارب تاثیر خود را بر روی جنوب یمن باقی گذاشته است. عبد ربه منصور هادی تلاش کرده است تا با حضور در یمن جنوبی و عدن به نوعی مانع نفوذ امارات متحده عربی شود، ولی ظاهرا امارات از مدت ها پیش، حتی در جریان حضور در ائتلاف عربستان سعی کرده است به نوعی سهم بزرگی از یمن در اختیار داشته باشد. در حال حاضر یمن به شدت در خطر است و احتمال تجزیه یمن بسیار زیاد است و حتی پادشاهی عمان هم حساسیت فوق العاده ای نسبت به تحرکات عربستان و امارات در جنوب یمن از خود نشان داده است. این نشان می دهد که جنوب یمن در آستانه تحول جدیدی است. ضمن این که امارات فاقد ابزارهای نظامی لازم برای مقابله با عربستان است و نیز حمایت آمریکا برای گسترش حوزه نفوذی امارات در مقابل عربستان موجب شده است که امارات تلاش کند جنوب یمن را از شمال تجزیه کند تا بتواند حوزه جغرافیایی خود را تقویت و گسترش دهد.

سوال : در وضعیت کنونی، چه بازیگرانی از روندی جنوب یمن حمایت بیشتری می کنند؟

هانی زاده: بعد از این که دو یمن در سال 1990 به وحدت کامل رسیدند و سپس در سال 1994 کودتای علی عبدالله صالح منجر به ضمیمه جنوب به شمال شده است و حاکمیت یک دستی آغاز شد، مردم جنوب یمن تمایل چندانی به وحدت با شمال یمن ندارند. به این دلیل که با توجه به نفوذی که در گذشته عربستان هم در شمال و هم در جنوب داشته، قطعا مردم جنوب یمن خواهان یک دولت مستقل از شمال هستند. لذا اگر امارات متحده بتواند جنوب یمن را وادار به استقلال و جدایی کند، قطعا یمن سعی خواهد کرد که جای پایی در دریای عرب و باب المندب داشته باشد که در حقیقت بتواند هم در خلیج فارس ، دریای عرب و دریای سرخ و تنگه باب المندب نفوذ داشته باشد. لذا به نظر می رسد که امارات متحده در حال حاضر دارای نقشی نیابتی از سوی آمریکا و غرب است تا بتواند به عنوان یک رقیب قدرتمند عربستان در منطقه ظاهر شود. به نظر می رسد که آمریکایی ها به این نتیجه رسیده اند که نقش عربستان در منطقه به پایان رسیده است و عربستان باید مهار شود. یعنی اقداماتی که اخیرا عربستان در منطقه انجام داده است، حتی امریکایی ها را هم عصبانی کرده است. لذا در حال حاضر سعی دارند که امارات را به عنوان قدرت منطقه ای در جنوب یمن مطرح کنند تا بتوانند یک رقیب جدی در کنار عربستان به وجود بیاورند.

سوال : در وضعیت کنونی چه بازیگران داخلی و خارجی از روند جدایی در جنوب یمن حمایت می کنند؟

هانی زاده: با توجه در گذشته علی سالم البیض، رئیس جمهور جنوب یمن به عربستان فرار کرد و تلاش کرد که دوباره یمن را تجزیه کند که با شکست رو به رو شد. در حال حاضر علی سالم البیض بیشتر به امارات متمایل شده است. زیرا در طول بیش از بیست سال گذشته که سالم البیض از یمن خارج شده است، تلاش کرده است که نوعی سهم خواهی جدید در یمن داشته باشد. در این بین با توجه به این که امارات متحده به نظر می رسد که یکی از بازیگران مهم شورای همکاری خلیج فارس به دنبال تلاش برای تسلط بر یمن جنوبی است، لذا برخی از قبایل یمن جنوبی مایلند که امارات متحده نقش فرادستی داشته باشد تا بتواند از مزایای اقتصادی امارات استفاده کند. زیرا عربستان در حال حاضر در جایگاه اقتصادی بالایی نیست که بتواند در بازسازی آینده جنوب یمن مشارکت داشته باشد.

سوال: در حال حاضر توان نظامی، امینتی، سیاسی و … دولت آقای هادی تا چه حدی می تواند در مقابل جدایی طلبان در استان های جنوبی یمن مقاومت کند؟

هانی زاده: در حقیقت، در حال حاضر آقای منصور هادی که رئیس جمهور فراری یمن است، تکیه بر عربستان دارد و سعی می کند که مانع تجزیه جنوب یمن شود. به همین جهت یکی از افرادی که مورد توجه عربستان است و عربستان شدیدا به دنبال تقویت اوست، منصور هادی است. در حال حاضر با توجه به این که یک چندگانگی در ارتش به وجود آمده است، به نظر می رسد که منصور هادی در حال حاضر از توانایی بالایی برخوردار نیست و رقیب قدرتمند وی، علی سالم البیض ممکن است از سوی امارات تقویت شود و در آینده یمن جنوبی ایفای نقش کند.

سوال  در وضعیت کنونی تا چه حدی امکان تشکیل دولت از سوی جدایی طلبان وجود دارد و در بین کشورهای عربی تا چه حدی می تواند مشروعیت پیدا کند؟

هانی زاده: مشروعیت هر دولتی در جنوب یمن، به چند عامل بستگی دارد. یکی فردی که قدرت را در دست می گیرد بتواند نظر کشورهای غربی و امریکا را جلب کند؛ یعنی شخصیتی که مورد وثوق و اطمینان امریکا و غرب باشد. اما علی سالم البیض شخصیتی نیست که مورد اطمینان آمریکا باشد، به دلیل عقاید کمونیستی گذشته وی ، نمی تواند مهره مورد نظر امریکا و غرب باشد. اما با توجه به این که منصور هادی مورد حمایت عربستان و آمریکا قرار دارد، این احتمال وجود دارد که اگر جنوب یمن تجزیه شود، عربستان به امارات اجازه ندهد که در آینده جنوب یمن نقشی داشته باشد. به همین دلیل به نظر می رسد که اگر یمن تجزیه شود، بار دیگر عربستان در آن جا نفوذ خود را گسترش خواهد داد.

سوال : چشم انداز این وضعیت در دو ماه آینده چگونه است و آیا امکان دارد که قدرت جدایی طلبان بیشتر شود؟

هانی زاده: در واقع عربستان سعودی شدیدا سعی می کند که نیروهای منصور هادی را تقویت کند، ولی این احتمال در آینده وجود دارد که بین عربستان و امارات در جنوب یمن درگیری ایجاد شود و درگیری های شمال یمن به جنوب منتقل شود. یعنی رقابت بین امارات و عربستان به حدی برسد که دو کشور به سمت درگیری نظامی حرکت کنند. این امر به نفع انصارالله خواهد بود. همچنین به نظر می رسد که عربستان سعی می کند تا حدی خویشتن داری کند، ولی با توجه به نفوذی امارات در جنوب یمن هم امارات و هم عربستان در رقابت تنگاتنگ با یکدیگر بر سر جنوب یمن خواهند بود.

منبع: مرکز بین المللی مطالعات صلح