بازاندیشی در نگاه کلاسیک به استراتژی کلان
نوذر شفیعی، کارشناس مسائل شبه قاره در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی به تشریح وضعیت افغانستان و چشم انداز پیش روی آن پرداخت و گفت: نارضایتیهای مردم افغانستان از شرایط اقتصادی موجود، باعث کاهش مشروعیت دولت و جذب جوانان به سمت طالبان و داعش شده است.
وی درباره نقش آمریکا در تشدید اوضاع بحرانی افغانستان نیز اظهار داشت: اقدامات آمریکا بهجای اینکه طالبان را پای میز مذاکره بکشاند، آنها را وادار به انجام خشونتهای بیشتر کرده است.
آنچه در ادامه میخوانید متن کامل این گفتگوست:
پرسش: با توجه به شرایط کنونی افغانستان، این کشور به چه سمت و سویی حرکت خواهد کرد؟
در افغانستان متناسب با افزایش شدت حملات، تعداد تلفات هم افزایش پیدا کرده است. همین مسئله باعث شده است که امروز از 34 استان افغانستان، 27 استان از نظر هشدارهای امنیتی یا به لحاظ درجه ناامنی در وضعیت بسیار بالا قرار بگیرند. درعین حال، پیشروی طالبان و تسلط آن بر مناطق مختلف سیر صعودی پیدا کرده است؛ به گونهای که گفته میشود طالبان در سال گذشته بر 3 درصد خاک افغانستان کنترل یافته و بر 8 درصد آن نفوذ داشته است. اما امروزه میزان کنترل طالبان بر بخشهایی از خاک افغانستان به چیزی حدود 10 درصد رسیده است؛ این در حالیاست که میزان کنترل و نفوذ دولت بر خاک کشور، کاهش پیدا کرده است.
در عین حال ورود داعش به افغانستان، بر مسائل و مشکلات این کشور افزوده است؛ یعنی اگر تا پیش از این، طالبان سبب افزایش بی ثباتی در افغانستان میشد، اکنون داعش هم وارد این کشور شده است. گروه تروریستی داعش مرکب از گروههای مختلف است و از مجموع 90 گروه تروریستی شناخته شده در جهان، 20 گروه آن امروزه در قالبهای گوناگون در مرزهای افغانستان و پاکستان فعال هستند که توجه اصلی شان نیز معطوف به افغانستان است. علاوه بر این، یک سری اتفاقات در دولت به وقوع پیوسته است که زمینه پیشروی و تاثیرگذاری گروههای شورشی را بیشتر کرده است.
پرسش: چه دلایلی باعث شده است که مردم نسبت به این گروههای تروریستی گرایش داشته باشند و همچنین نقش دولت مرکزی را در این وضعیت نابسامان چطور ارزیابی میکنید؟
افغانستان به لحاظ اقتصادی وضعیت مطلوبی ندارد. در بین 189 کشور جهان، افغانستان به لحاظ شاخصهای اقتصادی در ردیف 177 قرار دارد. همچنین نزدیک به 40 درصد جمعیت این کشور زیر خط فقر زندگی میکنند و قریب به 36 درصد از جمعیت آن بیکار هستند. این مسائل و مشکلات باعث میشود گروههای شورشی انگیزه بیشتری برای حرکت داشته باشند. مضاف بر اینکه مشروعیت دولت هم به دلیل ضعفهای عملکردی کاهش پیدا کرده است. بطوری که امروزه درصد قابل توجهی از مردم از عملکرد دولت راضی نیستند و نسبت به عملکرد دولت انتقاد دارند. در چنین شرایطی توانمندی گروههایی مانند داعش نیز بالا است، این گروه برای یک جنگجو در ماه حقوقی برابر با هفتصد تا هزار دلار میپردازد. گروه طالبان هم به هر نیروی خود در ماه چیزی بیش از سیصد دلار میپردازد. این در حالی است که دولت افغانستان برای هر سرباز کمتر از دویست دلار میپردازد. لذا در جامعه فقیری مانند افغانستان که بیکاری بیداد میکند، این انگیزههای مالی باعث حرکت جوانان بیکار به سمت این گروهها میشود.
در مجموع، هم سال گذشته برای افغانستان سال خوبی نبوده و هم چشم انداز خوبی نمیتوان برای سال آینده ترسیم کرد. خروج افغانستان از شرایط فعلی، مستلزم کارها و اقدامات جدی توسط دولت افغانستان است. به عنوان مثال، رئیس جمهور افغانستان باید تلاش کند شیرازه دولت وحدت ملی حفظ شود و دلسردیها ی موجود در کشور ترمیم شود. اگر قرار است شاهد امنیت و رفاه در افغانستان باشیم، بایستی اقدامات اصلاحی و ترمیمی جدی در دولت اتفاق افتد. ضمن اینکه نیروهایی که تحت عنوان حافظ امنیت در افغانستان حضور دارند، در عملیات جنگی علیه طالبان مشارکت و جدیت بیشتری داشته باشند. همچنین تکلیف رابطه امریکا و دولت افغانستان با داعش مشخص شود. این رابطه مشکوک است، زیرا در حالیکه داعش اقدامات گسترده اش را در افغانستان ادامه میدهد، دولت افغانستان و آمریکا در مقابل این اقدامات سکوت کرده اند. این سکوت سبب به وجود آمدن این شبهه میشود که شاید میان دولت افغانستان و امریکا با داعش ارتباطی وجود دارد.
پرسش: تغییر سیاستهای آمریکا در افغانستان که توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا صورت گرفته است، چه تاثیری در اوضاع داخلی افغانستان داشته است؟
ایالات متحده آمریکا بر اساس استراتژی که جدیدا تحت عنوان استراتژی آمریکا در جنوب آسیا و افغانستان طراحی کردند، تمرکز زیادی بر طالبان دارند. درواقع آنها سعی کردند با تشدید حملات به طالبان، یا این گروه را از پا درآورند، یا اینکه آنها را وادار به نشستن در پای میز مذاکره کنند تا با دولت وارد پروسه صلح شوند. اگرچه روشن نیست این برنامه به چه نتیجه ای بیانجامد، اما اجرای این پروسه تاکنون نشان داده است که، این اقدام آمریکا به جای اینکه طالبان را پای میز مذاکره بکشاند، آنها را وادار به انجام خشونتهای بیشتر کرده است. بنابراین از این منظر چشم انداز روشنی برای آینده صلح بین طالبان و دولت افغانستان قابل ترسیم نیست.
پرسش: در شرایط کنونی، جمهوری اسلامی چه اهدافی را باید پیگیری و اجرا کند؟
در رابطه با افغانستان، سیاست خارجی ایران توسعه محور است. ایران نگران ناامنی، بیثباتی و درگیری در افغانستان است. علت آن هم این است که تنشها در افغانستان به ایران انتقال پیدا میکند و باعث ناامنیهایی در مرزهای شرقی ایران میشود. ضمن اینکه اگر ایران بخواهد رشد و توسعه داشته باشد، باید محیط مناسب و لازم برای این مهم را فراهم کند. وجود کشورهای بی ثبات در اطراف ایران مانع از رشد کشور خواهد شد. لذا تلاش ایران این است که تاجایی که امکان دارد از درگیریها کاسته شود و امنیت و صلح به افغانستان بازگردد.
0 Comments