دکتر حامد وفایی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی اظهارداشت: شی جی پینگ، رییس‌جمهور چین از مدت‌ها پیش ابتکاراتی را مطرح کرد که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با توجه به آن، نسبت به تعریف راهبردهای مشترک برای همراه شدن با این ابتکارات اقدام کند. این ابتکارات بر سه محور ابتکار امنیت جهانی، توسعه جهانی و تمدن جهانی متمرکز است. در بین این ابتکارات، ابتکار “امنیت جهانی” موضوعات سیاست خارجی و تعاملات بین‌المللی در مناطق مختلف را در برمی‌گیرد.

وی ادامه داد: از یک دهه قبل، چینی‌ها اولویت‌شان را در حوزه امنیت جهانی تغییر دادند؛ درحالیکه قبلا متمرکز بر محیط پیرامونی‌شان بودند، اما از ده سال گذشته، منطقه غرب آسیا را به محیط پیرامونی‌شان افزودند و ارتقا دادند. این موضوعی است که چینی‌ها روی آن کار می‌کنند و طبیعی است گام‌های عملیاتی را هم برای رسیدن به اهداف‌شان تعریف کنند. در گام اول میانجی‌گری میان ایران و عربستان را دنبال کردند و با هر دو کشور رایزنی کردند و اختلاف بین دو کشور حل شد. در پرونده دوم، چین از گروه‌های مختلف فلسطینی دعوت کرد و در پکن مذاکراتی را صورت داد و بیانیه‌ای تحت عنوان بیانیه پکن صادر و تفاهماتی هم حاصل شد. پرونده سوم بحث هسته‌ای ایران است. به هر حال، چین از گذشته در موضوع هسته‌ای و توافق برجام مشارکت داشته است و مذاکرات سه جانبه اخیر در پکن در قالب یک بسته از اقدامات عملی چین ذیل بحث ابتکار امنیت جهانی است و به نظر می‌رسد در آینده نیز این مذاکرات ادامه خواهد یافت.

وی با اشاره به ابتکارات پنجگانه وانگ یی، وزیر خارجه چین در رابطه با موضوع هسته‌ای ایران تصریح کرد: ابتدا باید جایگاه جدید وانگ‌ یی مورد توجه قرار گیرد. او ضمن اینکه برای مدت طولانی وزیر خارجه چین بوده است، یکی از اعضای شورای مرکزی کمیسیون سیاسی حزب کمونیست است و چهره‌ای حاکمیتی هم محسوب می‌شود، از این رو او از اعضای ارشد حزب کمونیست چین است و باید دیدگاهش را از این زاویه هم در نظر گرفت.

وی در ادامه به تشریح ابتکارات پنجگانه وزیر خارجه چین پرداخت و گفت: محور اول، حل‌وفصل منازعه هسته‌ای ایران از طریق ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک و مخالفت با فشارهای نظامی و تحریم‌های غیرقانونی است و این موضعی است که چین از ابتدای شکل‌گیری برجام داشته و به آن ادامه داده است. چین همواره خود را حافظ نظم جهانی می‌داند و چارچوب‌های سازمان ملل را قبول دارد، از این رو تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران را قبول ندارد. بر همین اساس است که هیچ وقت تعاملات اقتصادی‌اش با ایران را صفر نمی‌کند. البته در دوره آقای احمدی‌نژاد که برخی مواضع ایران در صحنه بین‌المللی از نظرش عجیب می‌آمد، از ایران حمایت نکرد و به همین خاطر به قطعنامه‌های تحریمی ایران در شورای امنیت سازمان ملل رای داد. اما در این دوره و در رابطه با مذاکرات سیاسی هسته‌ای، چون ایران رویکرد بین‌المللی مبتنی بر مفاهیم و حقوق بین‌الملل را دنبال کرده است از موضع کشورمان حمایت کرده است.

وی گفت: محور دوم، بحث موازنه حقوق و مزایای کشورها از عضویت در پیمان عدم اشاعه هسته‌ای است. چینی‌ها تاکید دارند که اهداف رژیم عدم اشاعه باید متوازن اجرا شود؛ یعنی قبول ندارند که ایران رژیم عدم اشاعه را قبول کند و بازرسی‌ها را بپذیرد اما مزیتی در بحث هسته‌‌ای نداشته باشد. محور سوم از ابتکارات پنجگانه وانگ‌ یی، پایبندی به فرایند گام به گام و متقابل و تلاش برای اجماع از طریق تداوم رایزنی‌هاست که این هم جزو مواضع چینی‌ها از گذشته تا کنون بوده است که در دوره‌های مختلف به آن اشاره کرده‌اند و ناظر بر این است که آمریکا و ایران می‌توانند گام به گام به سمت نوعی همکاری پیش روند و چین این روش را مورد توجه قرار داده است.

این کارشناس مسائل چین در ادامه دو محور دیگر مورد توجه وزیر خارجه چین را در نوع خود جدید و نو دانست و اظهار داشت: محور چهارم دیدگاه وزیر خارجه چین تاکید بر این دارد که چارچوب فعلی برجام دیگر عملیاتی و کارآمد نیست و برهمین اساس نیز باید به موضع مشترک و مبنای جدیدی در بحث هسته‌ای ایران البته بر مبنای توافق برجام دست یافت. یعنی در عین حال که می‌گوید برجام دیگر ناکارآمد است، اما سعی دارد تا چارچوب جدیدی براساس برجام بدست آید و این موضع قابل توجهی است. محور پنجم نیز بحث ارتقاء همکاری‌ها از طریق گفتگو و مخالفت با ورود قهری شورای امنیت به مساله هسته‌ای است.

وی با اشاره به انقضای قطعنامه 2231 تا ماه اکتبر 2025 گفت: آمریکا یک بار تلاش کرد مکانیسم ماشه را فعال کند، اما چون از برجام خارج شده بود، نتوانست این تلاش را به ثمر برساند، اما با تحرکات مدیرکل در آژانس و گزارش‌های آژانس تلاش دارد با تکیه بر حمایت اروپایی‌ها در صورت امکان مکانیسم ماشه را فعال کند. چین اعلام کرده است اگر آمریکا بخواهد از طریق شورای امنیت فرایند دیگری را از میسر شورای حکام آژانس علیه ایران فعال کند، با آن مخالف است و آنجا می‌تواند از حق وتوی خود برای مقابله با این فرایند استفاده کند. چین بر سر این موضع است که با تمام شدن زمان قطعنامه 2231 در شورای امنیت از ابزار قهری علیه ایران استفاده نشود و این محور مهمی است که در صحبت‌های وانگ‌ یی مطرح شده است.

وی با اشاره به اینکه چین معتقد است طرفین برجام باید برای ترسیم یک چارچوب جدید برای حل مساله هسته‌ای تلاش کنند، گفت: چین معتقد است نشست سه جانبه پکن در زمان مناسب خود برگزار شده است و این گفتگوها برای ترسیم یک ساختار و چارچوب جدید مفید بوده است. به نظر می‌رسد باید منتظر ابتکارات جدید از سوی چین و با همکاری کشورهای ذیربط برای ترسیم این چارچوب برای مذاکرات هسته‌ای باشیم که البته زیربنای این مذاکرات همان برجام است.

این کارشناس مسائل چین با اشاره به انتقاد چین از مواضع ترامپ به‌ویژه اینکه از یک طرف به ایران برای مذاکره نامه می‌نویسد و از طرف دیگر چماق فشار حداکثری را بلند کرده است، گفت: چینی‌ها رفتار ترامپ را یک هشدار بسیار متناقض ارزیابی کرده و تاکید کردند که دنبال کردن این روند به نفع حل‌وفصل مساله هسته‌ای نیست. بنابراین چینی‌ها به دنبال روش‌های جایگزین هستند. بنابراین اگر ایران بتواند در کنار ظرفیت کشورهای اروپایی از چین و روسیه استفاده کند و ابتکارات جدید را بر مبنای چارچوب‌های حقوقی در برجام طراحی کند، با حمایت چین و روسیه این ابتکارات قابلیت اجرا شدن، دارند.

وی تصریح کرد: در حال حاضر، کشورهای اروپایی به لحاظ اقتصادی و سیاسی در موضع ضعف هستد، روسیه نیز با آسیب‌های فراوان در بحث اوکراین مواجه بوده و هست و الان رایزنی‌ها با آمریکا را در این زمینه شروع کرده است، بنابراین، کشوری که ابتکار عمل دارد و به لحاظ اقتصادی پیشرو است، چین است. پکن می‌تواند ضمانت‌هایی را به ایران فارغ از نگاه و فشار آمریکا بدهد.