آیا مقدمات صلح پایدار در قفقاز فراهم می شود؟
رضا عابدی گناباد در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به مخاطرات جدی سدسازیهای ترکیه برای کشورهای همسایه تصریح کرد: با توجه به گستردگی سدسازیهای ترکیه در قالب پروژههای «گاپ» و «داپ» روی رودخانههای دجله، فرات، ارس و کورا و با توجه به اینکه ترکیه به لحاظ سرچشمه رودخانههای مشترک، کشور بالادست عراق، سوریه، ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان محسوب میشود، توجه به حقوق بینالمللی کشورهای منطقه در این راستا ضرورت دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به مشکلات سیاسی و ناامنیهایی که عراق و سوریه در سالهای اخیر با آن درگیر بودهاند و موجب شده بود اولویت مسائل امنیتی باشد، ادامه داد: در این شرایط، عملا توجه به مسائل زیستمحیطی و بحرانهای آب، به بحثی ثانویه در این کشورها تبدیل شد و ترکیه در این مدت پروژههای سدسازی خود را پیش برد. متاسفانه در سالهای اخیر، کاهش بارشها، استفاده نادرست از منابع آب و سیاستهای توسعهای که مبتنی بر حفظ محیط زیست نبوده، وضعیت منطقه را با بحرانی جدی مواجه کرده است.
این تحلیلگر مسائل ترکیه با بیان اینکه در سال جاری، وضعیت بارش برف در شرق و جنوب شرق ترکیه که سرشاخههای دجله و فرات از آن تامین میشوند، اصلا شرایط خوبی ندارد و سال گذشته میزان بارندگیها بیشتر بود، اظهار داشت: نقشههای پوشش برف نشان میدهد، قطعا در تابستان این دو رود با وضعیت بحرانی مواجه خواهند بود و مشکلات عدیدهای در سوریه و عراق ایجاد خواهد شد.
عابدی با انتقاد از سیاست خشکاندن برخی نخلستانها، نیزارها و مردابهای مجاور مرزهای ایران از سوی عراق خصوصا توسط رژیم صدام با هدف استفاده نظامی از آن، افزود: متاسفانه هیچ توافق منطقهای درخصوص استفاده از آب میان کشورهای منطقه وجود ندارد، این در حالی است که کانونهای بحران و کانونهای ریزگردها علاوه بر سوریه و عراق کشورهای دیگر منطقه را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
وی با تاکید بر اینکه اگربخش مهمی از آب برای کشاورزی و توسعه، پشت سدها نگه داشته شود، قطعا آسیبهای متعددی ایجاد خواهد کرد، اضافه کرد: قطعا پروژههای سدسازی ترکیه، دیر یا زود، به خود این کشور هم آسیب خواهد زد؛ همانطور که سال گذشته شاهد طوفان شن در جنوب ترکیه و آتش سوزی در جنگلهای آن بودیم. اکنون نیز شهرهای مهم ترکیه مثل استانبول، آنکارا، ازمیر و بورسا هم با چالش تامین آب روبرو هستند و حجم ذخایر آب شهر بزرگ و صنعتی مثل استانبول تقریبا به پایینترین سطح در یک دهه گذشته رسیده است.
این کارشناس مسائل ترکیه به تشریح پیامدهای سیاسی و اجتماعی ناشی از کاهش ورود آب به سوریه، آسیبهای جدی به کشاورزی این کشور و ایجاد بحرانهای متعدد و تاثیر آنها بر ناامنی داخلی پرداخت و گفت: قطعا ناامنی اقتصادی و امنیتی، تشدید فقر و گسترش بیکاری در برخی کشورهای مجاور ترکیه که مستعد بحران هستند، به ترکیه سرریز میشود و این کشور نیز آسیب خواهد دید.
عابدی با تاکید بر ضرورت دیپلماسی با کشورهای منطقه و پیگیری گفتگوهای جدی با ترکیه ادامه داد: ترکیه باید مجاب شود که تداوم سیاستهای ضد محیطزیستی و بهرهبرداری بیحساب از منابع آبی و ندادن حقآبه رودخانهها، برای ترکیه نیز پیامدهای سنگینی خواهد داشت. خیال خامی است که تصور شود این پیامدها تنها دیگر کشورها را تحت تاثیر قرار میدهد. ترکیه نیز مستعد بحران است، ما شاهد درگیری قومیتها در آن و مسائل ناشی از چالشهای اقتصادی هستیم. این مسائل قطعا به درگیریها دامن خواهد زد.
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه سیاست دولت ایران مبتنی بر سیاست همسایگی است، گفت: ایران و ترکیه وابستگیها و اشتراکات متعددی در حوزههای مختلف با یکدیگر دارند و ضمن وجود رقابتها، منافع مشترکی دارند؛ بنابراین میتوان در چارچوب سیاست همسایگی که مورد توجه دو کشور قرار گرفته است، درباره منافع مشترک گفتگو کرد و با مباحث کارشناسی مذاکراتی با ترکیه انجام داد. ایران باید دیپلماسی فعالی اتخاذ کند و با عراق، سوریه، عربستان، اردن و حتی ارمنستان گفتگوهای جدی پیش ببرد. این کشورها هم میتوانند به ترکیه فشار وارد آورند. وقتی فشار چندجانبه باشد، قطعا تاثیرگذارتر خواهد بود.
وی با بیان اینکه پروژه «داپ» به مراتب مخاطرات بیشتر و گستردهتری برای ایران دارد، تاکید کرد: باید به سمت توافقی منطقهای رفت و در این راستا از ظرفیت سازمانهای منطقهای برای گردهم آوردن این کشورها و ایجاد زمینه گفتگو و اقناع بهره برد. ضمن اینکه میتوان از ظرفیت سازمان ملل و دیگر نهادهای بینالمللی، نهادهای محیط زیستی و سازمانهای غیردولتی فعال در ایران، عراق و سوریه نیز استفاده کرد. جامعه مدنی و سازمانهای غیردولتی در ترکیه بسیار قوی هستند و میتوان از ظرفیت آنها نیز استفاده کرد.
عابدی اضافه کرد: باید نخبگان و محافل دانشگاهی ترکیه را بیدار و با استفاده از دیپلماسی عمومی ارتباطاتی میان نهادها مدنی این کشورها برقرارکرد و از این مسیر آنها را نسبت به مخاطرات پیش رو هشیار نمود.
وی گفت: باید برای مردم ترکیه عواقب ناشی از ریزگردها و تداوم کاهش دبی رودخانهها تبیین و توضیح داده شود که این شرایط ممکن است به تنشهای منطقه ای، مهاجرتهای گسترده و بحرانهای متعدد بینجامد.
0 Comments