هرمز جعفری در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به اظهارات سخنگوی کاخ سفید که از تصمیم «جو بایدن» برای بازنگری در روابط با عربستان سخن گفته بود، خاطرنشان کرد: از بعد از جنگ جهانی دوم، «امنیت در برابر انرژی» اصل حاکم بر رابطه آمریکا با عربستان بود، اما در بیش از یک دهه اخیر، خصوصا از زمان دولت اوباما این معادله تغییر کرد؛ آمریکا از یک سو انقلابی در نفت «شیل» داشت و از سوی دیگر، راهبرد «آسیا محوری» و مقابله با چین را به صورت دو حزبی در عرصه سیاست خارجی دنبال کرد.
وی ضمن تشریح راهبرد اعلامی آمریکا برای خروج از«جنگ‌های بی‌پایان»، کاهش درگیری‌ها و ایجاد نوع جدیدی از تعاملات با کشورهای خاورمیانه افزود: کشورهای منطقه نیز با درک این تغییرات تلاش کردند با ابرقدرت نوظهور چین، تعاملاتشان را گسترش دهند. برای عربستان چین بازار جدید انرژی هم بود. از سوی دیگر آن‌ها شاهد بودند، حتی در زمان ترامپ که آمریکا بالاترین سطح همکاری را با عربستان داشت، وقتی به تاسیسات آرامکو حمله شد، رئیس جمهور آمریکا گفت «ما که نفت نمی خواهیم! چین و ژاپن که به آن نیاز دارند از عربستان دفاع کنند!»
برهم خوردن معادله «نفت در برابر امنیت» برای عربستان
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: برای عربستان روشن شد معادله «نفت در برابر امنیت» برهم خورده و نمی‌شود روی آن حساب بازکرد. این شکاف با بر سر کار آمدن بایدن تقویت شد و کنگره نیز با رویکرد او، خصوصا درباره ضرورت پایان جنگ یمن همراه بود. بایدن در آن مقطع نیز از بازبینی در روابط با عربستان سخن گفته بود و اقداماتی نیز در این رابطه انجام داد.
جعفری با بیان اینکه شکاف میان آمریکا و عربستان ریشه در ژئوپلیتیک مصرف انرژی و تغییرات در حوزه تولید و مصرف انرژی و همچنین تغییراتی دارد که در ساختار قدرت نظام بین‌الملل با تزلزل در ساختار قدرت تک قطبی مبتنی بر هژمونی آمریکا رخ داده، اضافه کرد: با کاهش شیوع کرونا و حرکت اوضاع اقتصادی به سمت احیا، در آمریکا احیای تولید نفت اتفاق نیفتاد؛ چراکه دولت دموکرات این کشور تلاش می‌کند به واسطه سیاست «انرژی پاک» تا سال 2030،حجم تولیدی گازهای گلخانه‌ای را به صفر برساند. در این شرایط، مجوز جدید برای حفاری در زمین‌های فدرال به شرکتهای نفتی داده نشد و تنها در یک مورد تحت فشار کنگره و افکار عمومی این مجوز داده شد.
وی با بیان اینکه با افزایش قیمت انرژی، فشار زیادی به اقتصاد آمریکا وارد شد، گفت: دولت بایدن با وجود همه فشارها، موفق شد بودجه طرحی را که در حوزه انرژی داشت، در کنگره تصویب کند و این سیاست را پیش ببرد. انتظار دولت آمریکا این بود که عربستان در این مسیر با او همراهی کند و بایدن حتی حاضر شد با زیرپاگذاشتن وجهه خود به عربستان سفر کند.
جعفری خاطرنشان کرد: در عربستان تنها به بحث «تولید نفت»پرداخته نشد، بلکه نگرانی آمریکا درخصوص ارائه بخشی از نفت در ازای دریافت «یوآن» چینی به بازار نیز طرح شد. اگر چنین اقدامی انجام می‌شد و یا بشود؛ می‌توان از «مرگ بحث پترودلار» سخن گفت که اثر راهبردی در حوزه مالی بین‌المللی دارد؛ چراکه براساس توافق عربستان با آمریکا، ریاض باید تمام نفتش را به دلار بفروشد و اگر این اتفاق نیفتد یعنی درواقع مهم‌ترین کشورهای بازیگر در بازار جهانی انرژی، شامل ایران، روسیه و ونزوئلا نفت خود را به دلار نمی‌فروشند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه کاخ سفید تلاش داشت عربستان تولید نفت را افزایش دهد تا قیمت آن حداقل تا پیش از انتخابات میان دوره‌ای کنگره آمریکا کنترل شود، ادامه داد: با همراهی عربستان با «اوپک پلاس»، این سیاست دولت بایدن موفق نبود و با کاهش تولید نفت، تنها چند روز مانده به انتخابات میان دوره‌ای کنگره، طبیعتا شوک جدیدی به قیمت انرژی در آمریکا و اقتصاد آن با توجه به تورم بی‌سابقه فعلی، وارد خواهد شد.
هدف عربستان از ضربه به دموکراتها
وی تصریح کرد: اگر عربستان، هدف دیگری جز ضربه به دموکراتها داشت، می‌توانست حداقل تاریخ اجرای این کاهش تولید را چند روز به تاخیر بیندازد، اما با این رویکرد ضربه جدی به مواضع اقتصادی و سیاسی حزب دموکرات در انتخابات میان دوره‌ای کنگره خواهد خورد. علاوه بر اینکه این کاهش تولید نفت، به شدت به مسکو کمک می‌کند، زیرا به متحدان اروپایی واشنگتن در آستانه فصل زمستان فشار بسیاری وارد خواهدکرد. از این جهت آمریکا به شدت خشمگین است و این تصمیم عربستان را همراهی بی‌پرده با سیاست‌های مسکو، علیه غرب ارزیابی می‌کند، به طوری که «منندز»، نماینده کنگره آمریکا اعلام کرد دیگر از هر طرحی که حمایت آمریکا از عربستان را تقویت کند، حمایت نخواهد کرد.
جعفری با یادآوری اینکه چین انتظار شراکت راهبردی از عربستان داشت، کاهش تولید نفت و افزایش قیمت آن را مورد انتظار این کشور ندانست و تاکید کرد: بیشترین نفع در شرایط فعلی ابتدا متوجه حزب رقیب دولت بایدن درانتخابات کنگره و بعد از آن متوجه روسیه است که درآمدهای بیشتری کسب خواهد کرد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه دموکراتها خواهان روابطی با عربستان بودند که مبتنی بر چک سفید امضا نباشد، گفت: حزب دموکرات تصمیماتی علیه عربستان خواهد گرفت، اما باید دید در شرایط فعلی تا چه اندازه قدرت مانور دارد. درهرحال، روند تعمیق شکاف درتعاملات آمریکایی – عربستانی یک واقعیت است. عربستان برای جبران خلاء ناشی از بی‌میلی آمریکا برای تامین امنیت و « نیازهای عمومی»، گرایش به تعامل گسترده با چین دارد و این روابط ازمرحله‌ای گذشته که آمریکا احتمالا بتواند با آن مقابله کند. ضمن اینکه قدرت مانور آمریکا نیز مطلق نیست؛ همانطور که وقتی فروش «اف.35» را به امارات تعلیق کردند، امارات «رافائل» را از فرانسه خرید.
به گفته جعفری؛ شاید اگر در آمریکا حزب جمهوریخواه روی کار بود می‌توانست بخشی از شکاف‌ها در روابط با عربستان را احیا کند.
وی در ادامه ضمن تشریح پیامدهای تشدید تنش در روابط آمریکا و عربستان افزود: کاهش تولید نفت، تورم و افزایش قیمت انرژی باعث می‌شود دموکراتها در انتخابات کنگره تحت فشار قرار گیرند و احتمالا اکثریت کنگره بعدی به دست جمهوریخواهان بیفتد. این شرایط باعث می‌شود قدرت دولت بایدن در سیاست‌های کلی خود مانند سیاست «انرژی پاک» و یا احیای برجام کاهش یابد. ضمن اینکه احتمالا افزایش انگیزه کشورهای عرب خاورمیانه برای تعامل با ایران درپی تعمیق شکاف با آمریکا و رکود و کاهش جدی رشد اقتصادی در سطح کلان بین‌الملل نیز از جمله پیامدهای این تشدید تنش‌هاست.
