بحران روی بحران
علیرضا سلطانی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی، با اشاره به تحریمهای اجرا شده علیه روسیه و تلاش اروپا برای کاهش وابستگی به انرژی این کشور، این تحریمها را قابلتفکیک در دو حوزه اقتصادی و انرژی دانست و اظهار داشت: به نظر میرسد باوجود توسل دولت روسیه به برخی سازوکارها، تحریمهای پولی، مالی و بانکی اثرگذار بوده و چالشهای متعددی برای روسها به همراه داشته و پیامدهای منفی خود را بر کاهش ارزش پول ملی این کشور نشان داده است.
وی توان اروپا را برای تحریم نفت و گاز روسیه متفاوت دانست و افزود: عملاً اتحادیه اروپا قصد و نیتی برای تحریم خرید گاز روسیه ندارد، چراکه اقتصاد اروپا و بسیاری از کشورهای اروپایی به گاز روسیه وابسته است و هرگونه خلل و اختلال در انتقال گاز این کشور به اروپا، اقتصاد اروپا را با چالش بسیار زیادی مواجه میکند؛ بنابراین اروپاییها به دنبال این نیستند که در زمینه خرید گاز سخنی با روسها داشته باشند.
این استاد اقتصاد سیاسی، گفت: آنچه بیشتر در این زمینه مطرح میشود و نگرانی اروپا را برانگیخته، تحریم صدور گاز از طرف روسیه به اروپا است که درصورتیکه اروپاییها فشارهای اقتصادی خود را علیه روسیه بالا ببرند مسکو فرایند انتقال گاز را متوقف کند و یا آن را کاهش دهد. ازاینرو، آنها به دنبال راههای جایگزین هستند.
سلطانی به مذاکرات صورت گرفته میان کشورهای اروپایی برای یافتن راههای کاهش وابستگی به گاز روسیه اشاره کرد و ادامه داد: روسها نیز دستشان برای استفاده از ابزار گاز برای اعمال فشار به اروپا باز نیست؛ چراکه بههرحال این مسئله اروپاییها را وادار میکند با سرعت و جدیت بیشتری به سمت تأمین گاز موردنیازشان از منابع و مراجع دیگری غیر از روسیه بروند؛ بنابراین برای اینکه اروپاییها نسبت به تغییر مبنای تأمین گازشان تحریک نشوند، روسها در شرایط فعلی چندان مانوری بر این مسئله ندادهاند و بعید به نظر میرسد بخواهند از ابزار گاز بهطور مؤثری استفاده کنند.
وی بابیان اینکه رفتار روسیه در حمله به اوکراین و الحاق کریمه اروپا را به صرافت انداخته که به دنبال کاهش وابستگی یکجانبه خود به گاز اروپا باشند، گفت: اتحادیه اروپا برنامه دیگری برای فشار به روسیه با عنوان تحریم نفت روسیه در نظر گرفته است. از ابتدای جنگ اوکراین، این اتحادیه بهعنوان ابزاری قوی بر تحریم نفت متمرکز بود که در صورت تداوم بحران و تهاجم نظامی اوکراین بتواند با تحریم خرید نفت از روسیه، روسها را وادار به کرنش کند اما باوجود بیش از دو ماه از حمله نظامی روسیه به اوکراین هنوز اتحادیه اروپا موفق نشده بهصورت منسجم این سیاست را به مرحله اجرا بگذارد.
سلطانی به مخالفتهای مجارستان در جریان تصویب بسته ششم تحریمی علیه روسیه اشاره کرد و افزود: مقامات مجارستانی ضمن گلایه از بیتوجهی اروپا به مشکلات این کشور برای قطع واردات نفت روسیه، آن را برای کشورشان هزینهبر دانستهاند و با انداختن بمب اتم بر اقتصاد مجارستان مقایسه کردهاند. هرچند در عمل برخی کشورهای اروپایی، خرید نفت از روسیه را کاهش دادهاند اما این اقدام زیر عنوان تحریم نفت روسیه، نبوده است.
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه رئیس کمیسیون اروپا نیز عنوان کرده بود شانس کمی برای توافق میان ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا بر سر ممنوعیت واردات نفت روسیه وجود دارد، اضافه کرد: به نظر میرسد اروپاییها اکنون به دنبال گزینههایی برای نهایی کردن بسته ششم تحریمی هستند که یکی از مهمترین آنها، کنار گذاشتن ایده ممنوعیت واردات نفت و فرآوردههای نفتی روسیه و ادامه دادن سایر برنامههای موجود در بستههای تحریمی است.
سلطانی پیامدهای کاهش خرید نفت از روسیه را بلندمدت دانست و با اشاره به افزایش قیمت انرژی که افزایش درآمدهای روسیه را به دنبال داشته است، توضیح داد: باوجود تلاشهای صورت گرفته برای لطمه زدن به اقتصاد روسیه و قطع منابع درآمدی این کشور، درآمدهای نفت و گاز مسکو از زمان آغاز جنگ بهطور مداوم در حال افزایش بوده و با ثبت رقم بسیار بالای 1.8 تریلیون روبل که معادل بیش از ۲۷ میلیارد دلار، در ماه آوریل است رکورد تازهای را به ثبت رسانده است.
وی بابیان اینکه تلاشهای اروپا باعث شده روسها به دنبال بازاریابی جدیدی برای محمولههای نفتی خود باشند، گفت: طبیعتاً بازارهای آسیا بهخصوص چین و هند در این زمینه بازارهای جدیدی هستند که روسها روی آن حساب کردهاند و در این بازار متلاطم و پیچیده، نفتشان را ارزانتر از قیمت بازار در اختیار آنها قرار میدهند. این مسئله برای نفت ایران نیز مشکلاتی ایجاد کرده، چراکه روسها تلاش میکنند بازارهای غیررسمی که در اختیار ایران بود را برای فروش نفت مازادشان، در اختیار بگیرند.
این تحلیلگر اقتصاد سیاسی ادامه داد: حتی اگر کشورهای اروپایی مسئله تحریم نفتی روسیه را بهصورت جدی در دستور کار قرار دهند به نظر نمیرسد این مسئله در عمل پیاده شود و روسیه نیز در این زمینه پیام لازم را دریافت کرده است.
سلطانی به توافق میان آلمان و قطر برای خرید گاز از اوایل 2024 اشاره کرد و افزود: گاز روسیه ۴۵ درصد از نیازهای آلمان را تأمین میکند، اما قطر اعلام کرده تمام گاز خود را به آلمان نخواهد داد. آلمان ۳ میلیارد دلار برای دستیابی به چهار پایانه شناور دریافت گاز تخصیص داده و فرانسه و ایتالیا نیز در حال بررسی گزینههای مشابه هستند. درواقع کشورهای اروپایی چندین آلترناتیو برای خرید گاز در نظر دارند که یکی از مهمترین آنها قطر است که از طریق تأسیسات ال. ان. جی. میخواهد این کار را به نتیجه برساند.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: اروپاییها میتوانند گاز ایران را نیز مدنظر داشته باشند، اگرچه با موانعی مواجه باشد؛ البته گاز الجزایر و کشورهای شمال آفریقا نیز مدنظر آنها است؛ اما با همه اینها دست اروپا برای اعمال تحریمهای جدی و مؤثر در حوزه انرژی علیه روسیه باز نیست.
وی تأکید کرد: حداقل در کوتاهمدت این امکان برای اروپا وجود ندارد، چراکه برخی مسائل فنی اجازه نمیدهد آنها بهسرعت به این سمت حرکت و برای نفت روسیه جایگزینی پیدا کنند. تغییر خطوط صادرات انرژی بسیار گران است و بهسادگی انجام نمیشود. درواقع تحریمها در حوزه انرژی برای اروپا غیرقابلدسترس است اما در حوزههای پولی و بانکی این تحریمها مؤثر بوده، همانطور که تاکنون نیز آثار خود را برجای گذاشته است.
0 Comments