در این میان مردم بی‌گناه این کشور با محاصره بنادر و خطوط هوایی توسط سعودی‌ها در شرایط بسیار وخیم انسانی قرار دارند. با همه این‌ها، نخستین دعوت از انصارالله به عنوان نماینده‌ای رسمی برای مذاکره از سوی سازمان ملل به جلسه مشورتی و گفت‌وگو‌های مشاوره‌ای در استکهلم سوئد، موفقیتی بزرگ برای مردم یمن به حساب می‌آید.

با توجه به شرایط میدانی، با دکتر سید هادی سید افقهی، کارشناس مسائل منطقه درباره آینده وضعیت یمن به گفت‌وگو نشستیم که متن کامل آن در پی می‌آید.

آیا تاکنون برگزاری نشست‌های صلح در یمن میان طرف‌های مذاکره کننده نتیجه مثبتی در جهت خروج این کشور از بحران داشته است؟

یکی از مسائل مهم که به نفع جریان انصارالله و کمیته ملی در صنعا بوده است، دعوت از آن‌ها برای اولین بار به عنوان طرفی رسمی برای مذاکره از سوی سازمان ملل به جلسه مشورتی و گفت‌وگو‌های مشاوره‌ای در استکهلم سوئد بود، زیرا تا آن روز عربستان و رسانه‌های وابسته به آن‌ها این جریان را میلیشیا و کودتاگران مورد حمایت ایران معرفی می‌کردند که علیه حکومت منصور هادی فعالیت می‌کنند و یکی از بهانه‌های اصلی تجاوز سعودی و همپیمانانش هم همین موضوع بود.

پس از دعوت سازمان ملل از این جریان به عنوان طرفی از مذاکرات و امضای توافق برای تبادل اسرا، اجساد جانباختگان و جستجوی گمشدگان از دو طرف جنگ، این موضوع امتیاز سیاسی مهمی برای انصارالله محسوب می‌شود. از طرفی این مذاکرات به دلیل سانسور شدید تحولات و جنایات در یمن توسط سعودی‌ها، تریبون بسیار مناسبی برای انعکاس جنایات آن‌ها و بیان مظلومیت مردم یمن بود.

توافق‌های شفاهی دیگری در جریان این مذاکرات همچون تعیین تکلیف برای سرنوشت الحدیده، استفاده از بنادر، حضور هیئت ناظر سازمان ملل، موضوع آتش‌بس و خروج نیروهای نیروهای غیربومی از الحدیده به اطراف شهر به نفع مردم این منطقه انجام شده است، زیرا مردم و نیروهای مستقر در بندر و فرودگاه متمایل به انصارالله، کمیته‌های انقلابی و ارتش یمن در صنعا هستند.

همچنین مقرر شده که نیروهای ارتش و انصارالله از شهر تعز فاصله بیشتری بگیرند و گذرگاه‌های بیشتری برای تردد باز شوند، ولی در عین حال حلقه محاصره این شهر برای جلوگیری از حمله نیروهای منصور هادی شکسته نشود.

انصاراالله به منظور بازگشایی فرودگاه صنعا با حضور و استقرار همزمان کمیته‌ای از سازمان ملل و نمایندگانی از طرف منصور هادی در این فرودگاه موافق بود، اما سعودی‌ها اصرار داشتند که تمام پروازها به مقصد صنعا ابتدا در فرودگاه عدن مورد تفتیش کامل قرار گیرد و پس از آن به سمت فردگاه صنعا حرکت کند که این موضوع موجب تشدید ناامنی می‌شد. به طور مثال ممکن است در شرایطی که فرودگاه عدن در اختیار سعودی‌ها، اماراتی‌ها و نیروهای منصور هادی قرار دارد، مقامات انصارالله و یا دولت انقلابی موقت یمن در فرودگاه بازداشت شوند که در نهایت این موضوع مورد توافق قرار نگرفت.

روند توافق آتش‌بس تا به امروز چگونه بوده است؟

ائتلاف سعودی در اولین شب از توافق آتش‌بس حدود 50 بار اطراف الحدیده و اهدافی مدنی و غیر نظامی را بمباران کردند و آتش‌بس شکسته شد.

در همین حال محاصره دریایی همچنان ادامه دارد و در چند روز گذشته نیروهای دریایی ائتلاف اجازه پهلوگیری به پنج کشتی حامل مواد غذایی و سوخت در بندر الحدیده را نداد که این نشانه‌ای از نارضایتی عربستان از توافقات و کارشکنی آن‌ها در این زمینه است. با این حال قرار است در اواخر ژانویه ۲۰۱۹ مذاکرات ادامه پیدا کند. همچنین طی هفته‌های گذشته هیئتی از سوی دولت انقلابی یمن و انصارالله به منظور مذاکرات بیشتر در زمینه تبادل اسرا و اجساد به اردن اعزام شدند.

پس از رسوایی سعودی‌ها در موضوع قتل خاشقجی ائتلاف در حرکتی تاکتیکی پس از حضور در مذاکرات و امضای توافقات به کارشکنی‌های خود ادامه دادند و مطالبات مردم یمن برای بازگشایی معابر و شکستن محاصره هوایی به ویژه در بندر الحدیده به عنوان بندر مادر، محقق نشد، زیرا عمده مواد سوختی، غذایی و داروی مردم یمن از این بندر تخلیه می‌شد و بندر عدن از نظر اهمیت در جایگاه دوم قرار دارد.

نقش کشورهای غربی در جریان این مذاکرات چیست؟

کشورهای غربی در صورتی راضی به پایان بحران یمن خواهند شد که طی آن همه برگ‌های برنده در اختیار انصارالله نباشد. از طرفی انصارالله هم ادعای تسلط کامل بر حکومت آینده این کشور را ندارد، ولی در سوی دیگر عربستان با توجه به زیاده‌خواهی و صرف هزینه‌ای بیش از هفتصد میلیارد دلار در جریان این تجاوز، نمی خواهد سهم بیشتر و بالاتری را به انصارالله بدهد، زیرا این موضوع شکستی مادی و معنوی برایشان محسوب می‌شود. سعودی تصورشان از مذاکرات استکهلم، به‌دست آوردن منافعی بود که در میدان نبرد موفق به کسب آن نشده بودند و برای گرفتن امتیازات بیشتر از انصارالله تلاش می‌کردند. در مقابل هم انصارالله با استدلال صحیح و منطقی قدرتمند در برابر زیاده‌خواهی عربستان عقب نشینی نکردند.

غربی‌ها پس از مقاومت، پایداری و پیروزی‌های پی در پی انصارالله، قادر به حذف آن‌ها از صحنه سیاسی نیستند، ولی خواستار تسلط کامل انصارالله در صعده و الحدیده به منظور پایان تحولات هستند، اما از طرفی همچنان بر موضوع شش اقلیم ارائه شده از سوی شورای همکاری خلیج فارس تاکید دارند که البته به طور حتم مردم یمن و انصارالله این موضوع را که منجر به تجزیه یمن خواهد شد، نمی‌پذیرند.

بر اساس این طرح میان ائتلاف و طرفداران منصور هادی قرار بود که یمن به شش اقلیم تقسیم شود و صنعا هم پایتخت آن باشد. از طرف دیگر انصارالله هم به صعده و مناطق خودشان بازگردند. نکته جالب اینجاست که صعده با توجه به عدم دسترسی به دریا، ظرفیت محاصره همه جانبه دارد و امروز درحالی که بیشتر مناطق ساحلی، مهم و استراتژیک یمن در اختیار انصارالله قرار دارد، آن‌ها مرتکب چنین اشتباه تاریخی نخواهند شد.

آیا تاکنون سازمان ملل به عنوان نهادی بی‌طرف نقش خود را به درستی ایفا کرده است؟

سازمان ملل به شکل بی‌شرمانه‌ای در جبهه طرفداران ائتلاف و عربستان قرار دارد. برای نمونه پس از بمباران یک مراسم ترحیم و کشته و زخمی شدن بیش از 300 انسان بی‌گناه در یمن، بان کی مون در ابتدا نام عربستان را وارد لیست سیاه ناقضان حقوق بشر و مرتکبان جرایم جنگی کرد. پس از این اتفاق با تهدید عربستان مبنی بر قطع کمک‌های مالی به سازمان ملل، بان کی مون مجبور به حذف نام سعودی‌ها از این لیست شد.

امروز هم یک ژنرال هلندی به عنوان نماینده گوترش در موضوع یمن در جبهه طرفداران عربستان قرار دارد و بدون در نظر گرفتن جایگاه بی‌طرفانه خود، همواره خواسته‌های سعودی‌ها را بر انصارالله و مردم یمن تحمیل می‌کند. اسماعیل ولد الشیخ به عنوان نماینده سازمان ملل در امور یمن هم در جلسات صلح این کشور به عنوان سخنگوی عربستان عمل می‌کرد و به انصارالله برای عقب نشینی فشار وارد می‌آورد. متاسفانه واقعیت این است که اقدامات مذکور متاثر از صرف هزینه‌های گزاف عربستان در این مسیر است.

ائتلاف کشورهای متجاوز در جریان این مذاکرات به دنبال دستیابی به چه توافقی است؟

تشکیل حکومت وفاق ملی با مشارکت حداقلی انصارالله ایده‌آل متجاوزان خواهد بود و این در حالی است که امروز انصارالله دست برتر را در یمن دارد. واقعیت‌های میدانی حاکی از آن است که مناطق تحت تصرف طرفداران منصور هادی و نیروهای ائتلاف اهمیت استراتژیک زیادی ندارند و بیشتر در برگیرنده مناطقی جنوبی همچون عدن، حضرموت، مکلا، المهره و سایر اقلیم بیابانی است. این مناطق هم اکنون شاهد درگیری میان داعش، القاعده، طرفداران منصور هادی، سعودی‌ها، اماراتی‌ها، حزب سلفی اصلاح و برخی جدایی طلبان است که در نتیجه این اتفاقات عدن وضعیت بسیار ناامن تری نسبت به صنعا دارد. به طوری که هر روز شاهد انتشار خبرهایی مبنی بر قتل و ترور ژنرال‌ها، استانداران و عالمان دینی در این مناطق هستیم.

اماراتی‌ها به دلیل مشکلات داخلی در توسعه بنادر با حضور در یمن و تصرف اکثر جزایر این کشور همچون قرارداد صد ساله با منصور هادی برای بهره‌برداری از جزیره سقطرا به دنبال اهداف منفعت طلبانه خود است. در این شرایط سعودی‌ها هم سایر مناطق از جمله المهره را به تصرف خود درآورده‌اند و طی ماه‌های گذشته همواره شاهد تظاهرات مردم این مناطق بر ضد حضور آن‌ها هستیم.

غربی‌ها در این شرایط به نفت یمن و تنگه استراتژیک باب المندب برای حضور نظامی چشم طمع دارند و به همین دلیل نمی‌خواهند که این دو عامل استراتژیک در اختیار انصارالله باشد و به همین دلیل همواره این جریان را به حمایت از سوی ایران متهم می‌کنند. بر همین اساس در این مدت ترامپ و پمپئو چند بار از لزوم قطع بازوی ایران در یمن با جلوگیری از تقویت انصارالله تاکید کرده‌اند، ولی واقعیت این است که آن‌ها توانایی این اقدام را ندارند.

امروز توان پهپادی و موشکی یمن در حال توسعه است، به طوری که در موضوع انفجار پهپاد بدون خلبان در پایگاه لحج، رئیس کل استخبارات و ژنرال‌های عالیرتبه نیروهای منصور هادی به هلاکت رسیدند که در این شرایط آن‌ها به این نتیجه رسیده اند که همزمان با پیشرفت موشکی انصارالله، شهرهای مهم عربستان و امارات مانند ریاض، ابوظبی و دبی دوباره مورد تهدید قرار خواهند گرفت.

مطلوب ترین توافق برای مردم یمن و انصارالله در نهایت چه خواهد بود؟

مردم یمن و انصارالله باید از جریان سیاسی و آینده حاکمیت خارج نشوند و با احقاق حقوق از دست رفته، اجازه سلطه مجدد عربستان بر این کشور را ندهند. آن‌ها باید تلاش کنند تا بدون حضور سعودی‌ها به توافقات داخلی مطلوب به نفع آینده یمن برسند.

آینده مذاکرات یمن پس از آخرین نشست صلح در استکهلم سوئد را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

تحولات میدانی آینده مذاکرات را تعیین خواهد کرد و پیروزی‌ها و ضربه‌های مستمر انصارالله بر متجاوزان، آن‌ها را مجبور به تمایل بیشتر برای مذاکرات و امتیاز دهی به مردم یمن می‌کند. باید هزینه‌های این جنگ را از طریق افزایش فشارهای بین المللی و توقف ارسال سلاح برای سعودی‌ها افزایش داد تا در این صورت آن‌ها حق و حقوق مردم یمن را به رسمیت بشناسند. تحمیل شکست‌های سنگین از سوی انصارالله و ارتش یمن بر علیه سعودی ها، یکی دیگر از روش‌های ایجاد فشار مضاعف بر عربستان به منظور حضور آن‌ها پای میز مذاکره به حساب می‌آید. ولی واقعیت این است که شکست ریاض برای آن‌ها در منطقه و افکار عمومی داخلی کشورشان اتفاقی ناخوشایند محسوب می‌شود، زیرا در صورت پایان تجاوز به یمن از آن‌ها پرسیده خواهد شد که نتیجه پنج سال حضور در یمن، صرف هزینه‌های سرسام آور و بروز چالش‌های اقتصادی در عربستان برای چه بوده است؟