دکتر نوذر شفیعی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه سه سناریو را می‌توان درخصوص حکومت آینده در افغانستان درنظر گرفت، خاطرنشان کرد: بر اساس سناریوی اول؛ ممکن است حکومتی فراگیر تشکیل شود، به گونه‌ای که در نهایت طالبان تنها بخشی از قدرت باشد. در سناریوی دوم، ممکن است حکومتی فراگیر تشکیل شود؛ اما طالبان بخش مرکزی قدرت و تعیین‌کننده باشد. سناریوی سومی که در این خصوص می‌توان متصور بود، این است که حکومتی با غلبه کامل طالبان تشکیل شود و سایر نیروها آن قدر در حاشیه باشند که حضور یا عدم حضور آن‌ها تفاوتی ایجاد نکند و شاید اصلا در قدرت سهیم نشوند.

سناریوی مطلوب

وی با بیان اینکه ایجاد حکومت فراگیر متشکل از همه مذاهب، اقوام و نیروهای سیاسی مختلف، سناریویی است که ایران انتظار دارد اتفاق بیفتد، افزود: این سناریو به تداوم حیات سیاسی مسالمت‌آمیز افغانستان منجر خواهد شد و برای ایران مطلوب‌تر خواهد بود؛ چرا که ثبات، امنیت و احتمالا رضایت عمومی ایجاد می‌کند؛ اما با توجه به شرایطی که پیش آمده، به نظر می‌رسد طالبان به سادگی به این سناریو تن ندهند که پیامدهای سنگینی درپی خواهد داشت و طالبان باید مسئولیت عواقب آن را بپذیرد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: بر اساس شرایط فعلی و با توجه به سناریوی دوم؛ از آنجا که طالبان قدرت را به دست گرفته و نیروی غالب و تعیین‌کننده است، ابتکار عمل از سایر گروه‌های قومی و مذهبی و نیروهای سیاسی سلب می‌شود و قطعاً نوعی نارضایتی بروز خواهد کرد که در واقع حرکت بر لبه تیغ خواهد بود و ممکن است هر لحظه ناآرامی‌هایی در نتیجه نارضایتی هایی که وجود دارد ایجاد شود. بدیهی است بروز ناامنی و ناآرامی به سود ایران نیست.

شفیعی ادامه داد: ایران باید در رایزنی با روسیه، چین و پاکستان برای تحقق سناریوی اول و ایجاد دولتی فراگیر تلاش کند؛ چرا که عبور از این سناریو، راه بازگشت را سخت خواهد کرد. اگر سناریوی دوم اتفاق بیفتد ایران باید تلاش‌های دیپلماتیک خود را در کنار سایر اهرم‌های قدرت خود به کار بگیرد و در کنار سایر کشورهایی که از این وضع احساس نگرانی می‌کنند، هم‌افزایی کنند تا پیش از اینکه افغانستان به سمت درگیری‌های نظامی و وارد شدن به سناریوی سوم حرکت کند، مانع این سناریوی بدبینانه شوند.

وی افزود: این سناریوها برای مسکو و پکن هم وجود دارد، البته شرایط آمریکا و پاکستان را باید متفاوت درنظر گرفت و برای آن‌ها و خصوصا آمریکا، وقوع سناریوی سوم مطلوب‌تر است؛ چرا که به دنبال جنگ داخلی و ناامن کردن افغانستان، هستند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به پیامدهای جنگ داخلی و وقوع ناامنی برای کشورهای همسایه افغانستان، خصوصا ایران، تأکید کرد: اگر تحولات افغانستان وارد سناریوی سوم شود، شاهد جنگ داخلی، بحرانی طویل المدت با آینده‌ای نامعلوم در این کشور خواهیم بود که پیامدهای منفی و بسیار مخربی ابتدا برای مردم این کشور و سپس برای کشورهای منطقه خواهد داشت و این همان خواسته آمریکاست.

رفتار طالبان باید راستی‌آزمایی شود

شفیعی به مواضع سازمان‌های بین‌المللی و همچنین کشورهای غربی درخصوص شناسایی طالبان و مشروعیت آن‌ها اشاره کرد و گفت: ما باید دولت افغانستان را به رسمیت بشناسیم و نه امارت اسلامی طالبان را؛ چرا که بنای ما این است که طالبان بخشی از قدرت است و نه تمام آن. علاوه‌براین، رفتار طالبان باید راستی‌آزمایی شود تا مشخص گردد آنچه در مواضع عنوان می‌کنند، در عمل هم اجرا می‌کنند یا فعلا به صورت تاکتیکی شعارهایی می‌دهند و پس از کسب قدرت به گونه‌ای دیگر رفتار می‌کنند!

وی ادامه داد: باید ضمن رایزنی مشترک با روسیه و چین، در مورد شناسایی طالبان کاملا محتاطانه عمل کرد.

به گفته این استاد دانشگاه؛ در شرایط فعلی باید دیپلماسی ایران بر این مبنا باشد که اطلاعات لازم را درخصوص فرایند گذار در افغانستان به دست آورد تا این فرایند مشخص باشد؛ مثلا روشن باشد که قرار است دولتی موقت روی کار بیاید و در گام بعدی انتخابات برگزار شود. در واقع باید این فرایند و نه یک نیروی خاص را به رسمیت شناخت. علاوه‌براین باید هشیار بود که این فرایند تهدیدی علیه منافع ما دربرنداشته باشد.

شفیعی توضیح داد: ما باید نسبت به آنچه قرار است از این به بعد در افغانستان رخ دهد به خوبی اطلاع داشته باشیم و این یکی از معیارهای برخورد ما با کابل باشد. چه بخواهیم دولت شکل گرفته را به رسمیت بشناسیم و چه تصمیم بر عدم شناسایی باشد، این روند باید در تصمیم‌گیری ما عاملی موثر باشد. مگر اینکه پیش از آن توافق‌هایی حاصل شده و طالبان موظف باشند شروطی مثل اینکه دولتی فراگیر ایجاد کند، به برگزاری انتخابات تن دهد و تهدیدی علیه ما نباشد، را اجرا کنند.

وی ادامه داد: اگر قرار باشد سناریوی دوم و سوم رخ دهد؛ مطلقا نباید شناسایی صورت گیرد؛ چرا که واقعیت این است که در این باره ما و کشورهای مختلف از بحران‌های آینده می‌ترسیم و این نگرانی وجود دارد که در آن سناریوها به تحکیم رژیمی کمک شود که اساسا ماموریتش تهدید امنیت ملی ما است. بنابراین باید بسیار با ظرافت عمل کرد و توجه داشت دنیای امروز دنیایی پیچیده و نه خطی است. حتی اگر اطلاعات بسیاری میان ما و طالبان تبادل شده باشد، در نهایت باید به مقوله «فریب» هم توجه داشت.