ماشاالله شاکری در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه رزمایش هوایی مشترک عربستان، پاکستان و آمریکا، پیام‌هایی دارد، خاطرنشان کرد: به دلایل متعدد روابط پاکستان و عربستان در شرایط فعلی چندان هم مطلوب نیست و برجستگی گذشته‌ها را ندارد. به‌هرحال انتظاراتی که دو طرف از یکدیگر داشتند برآورده نشده و در عرصه سیاسی مقداری رنجیدگی دوطرفه وجود دارد؛ اما به این مفهوم نیست که این رنجیدگی به سایر عرصه‌ها کشیده شود.

وی با اشاره به نفوذ و موقعیت نظامی‌ها در سیستم سیاسی پاکستان، افزود: در این کشور نظامی‌ها هم درصحنه و هم‌پشت صحنه نقش‌هایی دارند و هر جا حس شود سیاسیون نباید جلو بیایند، نظامی‌ها وارد می‌شوند و معمولاً به‌عنوان ستون فقراتِ حفظِ روابط در نظر گرفته می‌شوند؛ بنابراین به نظر می‌رسد این رزمایش مشترک پیام مثبتی از سوی طرفین است.

پیوند عربستان، پاکستان و آمریکا در عرصه نظامی

این دیپلمات کشورمان با یادآوری اینکه این سه کشور در عرصه نظامی پیوندهایی با یکدیگر دارند، گفت: ساختار ارتش و نیروهای مسلح عربستان و پاکستان مشترکات بسیار زیادی با یکدیگر ازجمله در زمینه ادوات و تجهیزات نظامی، هواپیماها و پرنده‌های دیگر دارند که نوعاً آمریکایی هستند، تحصیلات عالیه افسران نظامی دو کشور در آمریکا صورت گرفته و بنابراین ساختار ارتش آن‌ها آمریکایی است.

شاکری به تعاملات عربستان و پاکستان درزمینهٔ نظامی اشاره کرد و ادامه داد: مثلاً آقای «راحیل شریف» که فرمانده سابق ارتش پاکستان بود، به‌عنوان فرمانده ائتلافی که عربستان با عنوان ائتلاف مبارزه با تروریسم ایجاد کرد منصوب شده بود. اخبار تائید نشده‌ای وجود دارد که در رده‌های پایین‌تر هم نیروهای نظامی پاکستان به‌صورت مستشاری یا مستقیم، به عربستان کمک می‌کنند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: بحرین، اردن و مصر سه کشوری بودند که به‌عنوان ناظر در این رزمایش شرکت کرده بودند که نشان‌دهنده نوعی مشابهت در سیاست‌ها با عربستان و پاکستان است.

وی با تأکید بر ضرورت توجه به پیوستگی و وابستگی پاکستان و عربستان در حوزه‌های اقتصادی و نظامی، ادامه داد: به‌هرحال پاکستان از دهش‌های سخاوتمندانه عربستان به کشورهای نیازمند اسلامی برخوردار بوده است و از زوایای مختلف پاکستانی‌ها از موقعیت عربستان بهره برده‌اند. عربستان هم متقابلاً نیازهایی به پاکستان دارد که عمدتاً در حوزه نظامی یا تأمین نیروی کار ورزیده و ماهر است.

مناسبات نظامیان پاکستان و عربستان

در ادامه شاکری به شواهد تاریخی روابط نزدیک پاکستان و عربستان اشاره و تأکید کرد: عربستان هم ازنظر تاریخی و هم در مواقع مختلف نسبت به پاکستان توجهاتی نشان داده که این توجهات ریشه‌های عمیقی دارد و قابل‌حذف کردن در مناسبات دو کشور نیست. نظامی‌های پاکستان هم در آموزش نظامیان عربستان و هم در مانورهای مشترک بده – بستان‌های قابل‌توجهی دارند.

سفیر پیشین ایران در اسلام‌آباد افزود: به‌نوعی پاکستانی‌ها تأمین نیازمندی‌های نظامی عربستان را هر زمان و در هر مقدار و ترازی که در توانشان باشد تضمین کرده‌اند. علاوه بر آن استیلای آمریکا بر روابط این دو کشور، در نزدیکی دوکشور بسیارتاثیرگذار است.

وی بابیان اینکه پاکستانی‌ها توقع بیشتر نسبت به حمایت عربستان در خصوص مسائل کشمیر داشتند، گفت: بااین‌حال دلخوری و یاس حاکم بر پاکستانی‌ها به‌اندازه‌ای نیست که بتواند روی مبانی تشکیل‌دهنده و مؤلفه‌های اصلی استحکام روابط میان عربستان و پاکستان تأثیر عمیقی بگذارد. تصور اینکه افتراقی در روابط این دو کشور صورت بگیرد اشتباه محاسباتی است. مناسبات این دو کشور هنوز پابرجا است. گرچه نقار و گسستی هم در این مناسبات وجود دارد، اما نمی‌توانیم آن را در روابط نظامی‌شان دخیل بدانیم.

شاکری درعین‌حال تأکید کرد: پاکستانی‌ها برای تنظیم روابط خود با کشورهای دیگر منتظر دستور نمی‌مانند و در تنظیم مناسبات خارجی‌شان پارامترها و مؤلفه‌های خاص خود را دارند همان‌طور که در روابطش با چین شاهدیم که چندان هم دلخواه آمریکا نیست.

وی ضمن اشاره به اهداف این رزمایش، انجام آن را امری عادی و طبیعی ارزیابی کرد که سالیانه با کشورهای دیگر هم انجام می‌شود و گفت: پاکستان با چینی‌ها مرتب و هرساله رزمایش برگزار می‌کنند، رزمایش‌های دریایی پاکستان با ژاپن و کره جنوبی به‌منظور تأمین امنیت دریانوردی از موارد قابل‌ذکر هستند. چندین نوبت رزمایش هوایی و دریایی با چین، ترکیه، روسیه و عربستان برگزار کرده‌اند. با ایران هم دو نوبت رزمایش داشته‌اند؛ بنابراین رزمایش مشترک نیروهای نظامی پاکستان با سایر کشورها موضوع جدید و بدیعی نیست.

در نگاه پاکستان، رزمایش‌ها پیامی برای کشوری ثالث نیست

شاکری با تأکید بر اینکه پاکستانی‌ها رزمایش‌ها را پیام یا علامتی برای کشورهای دیگر نمی‌دانند و صرف‌نظر از برخی اشاراتی که به رقیب سنتی‌شان، هند، دارند، عنوان می‌کنند که آن‌ها تهدیدی برای کشور ثالثی نیستند، اضافه کرد: نام این رزمایش «تقویت استعداد برای مبارزه با تروریسم» بوده است. گرچه مفهوم تروریسم در نگاه این سه کشور متفاوت است اما تأکید کرده‌اند که با توجه به اینکه نیروهای مسلح و ساختار نظامی‌شان از یک جنس است، این تمرین‌ها باعث می‌شود به نقاط قوت و ضعفشان پی ببرند.

وی همچنین گفت: سطح مراسم اختتامیه‌ای که برگزار کردند عالی و برجسته نبوده است و مهمان افتخاری‌شان سفیر عربستان در اسلام‌آباد بوده و نماینده آمریکایی‌ها هم وابسته هوایی سفارت آمریکا بوده است.