مهران حقیریان در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی بابیان اینکه در دوره ریاست جمهوری ترامپ سیاست‌های کلی آمریکا در قبال خاورمیانه و به‌طورکلی روابط بین‌الملل تغییر پیدا کرد، اظهار داشت: با انتخاب جو بایدن انتظار می‌رود سیاست‌های خاورمیانه‌ای – خلیج‌فارسی آمریکا به زمانی که اوباما رئیس‌جمهور بود و یا حداقل سال آخر حضور او، برگردد که البته بازگشت به توافق هسته‌ای برجام می‌تواند یکی از آن‌ها باشد.

وی درعین‌حال با اشاره به اظهارات اخیر وندی شرمن در سنا مبنی بر اینکه شرایط فعلی، شرایط 2013 یا 2015 نیست و تغییراتی در روابط بین‌الملل ایجاد شده که بایدن نمی‌تواند به سیاست‌های سال آخر اوباما برگردد و آن را ادامه دهد، گفت: درهرصورت تغییر ایجاد خواهد شد، مسلماً رویه‌ای که در چهار سال گذشته در زمان ترامپ در پیش‌گرفته شده بود، ادامه پیدا نخواهد کرد و تیم بایدن بیشتر دنباله‌روی سیاست‌های اوباما خواهد بود.

مناسبات جدید آمریکا با عربستان

این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: در دوره ترامپ روابط با عربستان جزو اولویت سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ بود، اما به نظر می‌رسد آمریکا مناسبات جدیدی با عربستان در پیش‌گرفته، همان‌طور که برای اولین بار تحریم‌هایی را علیه این کشور اعمال کرد.

حقیریان با تأکید بر اینکه مسلماً تیم بایدن هم معتقد است عربستان و تمام کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس باید با ایران همکاری‌هایی داشته باشند، ادامه داد: ایده خروج کلی آمریکا از منطقه تا 10 سال دیگر هم عملی نمی‌شود، اما اگر توافقی بین ایران و کشورهای عربی خلیج‌فارس ایجاد شود نیاز آن‌ها به این وابستگی امنیتی – نظامی که به آمریکا دارند، کم می‌شود.

ضرورت توجه به طرح صلح هرمز

وی درباره فرصت‌هایی که با تغییر سیاست آمریکا در خلیج‌فارس برای بهبود روابط با کشورهای این حوزه پیش روی ایران قرار می‌گیرد، به‌ضرورت توجه به طرح ابتکار هرمز ایران اشاره کرد و گفت: ایران در این طرح که دو سال پیش مطرح شد نشان داد مسئله همکاری این کشورها با آمریکا را مانع تحقق این طرح تلقی نمی کند.

حقیریان اضافه کرد: اگر بعد از مشخص شدن نتیجه انتخابات آمریکا، موضع‌گیری کشورهای عربی، ازجمله عربستان را بررسی کنید، نشان می‌دهد که آن‌ها هم تمایل دارند که گفتگویی انجام شود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل شرایط بعد از برجام را فرصت طلایی برای انجام برخی گفتگوهای منطقه‌ای ارزیابی کرد و ادامه داد: گرچه در آن زمان هم عربستان و برخی کشورهای عرب منطقه از بابت اینکه احساس می‌کردند ممکن است روابط ایران و آمریکا به هم نزدیک شود، احساس خطر و نگرانی می‌کردند. آن‌ها و به‌ویژه عربستان، بااینکه برجام را به رسمیت شناختند، اما همچنان با همکاری غیرمستقیم با اسرائیل در تلاش بودند که برجام به سرانجام نرسد.

وی اعدام «شیخ نمر» در عربستان دو هفته قبل از اجرایی شدن برجام را واکنشی به این توافق و ایجاد مشکل در رابطه با ایران ارزیابی کرد و گفت: دو هفته قبل از اجرایی شدن برجام برخی از کشور‌های عربی در سطوح مختلف روابطشان را با ایران کم کردند.

حقیریان افزود: بااینکه بعد از پنج سال هنوز عربستان، بحرین و تا حدی امارات خواستار این هستند که همان رفتاری را که در آن زمان نسبت به ایران داشتند، ادامه دهند و آمریکا به برجام برنگردد یا توافق مطلوبی بین ایران و آمریکا نباشد، اما درعین‌حال هم متوجه شده‌اند که اگر بخواهند همان راه قبلی را بروند به‌جایی نمی‌رسد.

وی بابیان اینکه همه فشارهایی که به‌صورت منطقه‌ای می‌خواستند در همکاری با آمریکا علیه ایران اعمال کنند، به نتیجه نرسید، ادامه داد: از طرفی دیگر برای تشکیل ناتوی عربی تلاش کردند که با شکست مواجه شدند. درباره فشارها به قطر هم به نتیجه نرسیدند و بااینکه از قطر خواسته بودند که روابطش را با ایران کم کند و شش قسمت یکی از بندهای بیانیه‌شان درباره ایران بود، بازهم ناکام ماندند و نهایتا توافق کردند که این محاصره تمام شود.

حقیریان به سفرها و رایزنی‌های وزیر خارجه ایران به کشورهای عربی اشاره کرد و گفت: دولت ایران نشان داد که علاقه‌مند است با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس روابط بهتری داشته باشد، در ماه‌های آینده پتانسیل‌های زیادی در این رابطه وجود دارد.

فرصتی برای ایجاد گفتگو میان ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس

وی تغییر برخی مشاوران در کاخ سفید را که دیدگاه‌هایی در راستای تقویت گفتگوهای منطقه‌ای دارند، فرصتی در این راستا عنوان کرد و افزود: رویکرد جهش به سمت جنوب شرق آسیا و کم کردن حضور نظامی آمریکا، فرصتی برای کشورهای این منطقه است که گفتگویی بین ایران و اعراب ایجاد شود تا خصومت‌ها تشدید نشود. هم ایران و هم کشورهای عربی خلیج‌فارس باید از این فرصت استفاده کنند.

به گفته این تحلیلگر مسائل بین‌الملل عمان، قطر و کویت بسیار مصر هستند که این گفتگوها شکل بگیرد و از سخنان اخیر مقامات امارات هم می‌شود چنین برداشتی داشت. در سخنرانی وزیر جدید امور خارجه عربستان هم‌چنین تمایلی دیده می شود، اما آن‌ها درعین‌حال هم در تلاش هستند که با همراهی اسرائیل مانع بازگشت آمریکا به برجام شوند، چراکه به‌هرحال اولویتشان فشار بر ایران است، بااینکه همچنان می‌دانند که به آن خواسته نمی‌رسند، اما می‌خواهند تلاششان را بکنند.