مصطفی نجفی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی شرایط میدانی و عملیاتی ادلب را پیچیده و پر از مخاطره برای نیروهای سوریه و ترکیه دانست، خاطرنشان کرد: از یک‌سو، تعداد زیادی از نیروهای تحت حمایت ترکیه ازجمله جبهه النصره، احرار الشام و ارتش آزاد خطوط دفاعی را در این استان برای ممانعت از پیشروی ارتش سوریه تشکیل دادند، نیروهایی که به‌صورت مستقیم از سوی آنکارا و مستشاران آن هدایت می‌شوند. از طرف دیگر، نیروهای ارتش سوریه با پشتیبانی هوایی روسیه و نیروهای محور مقاومت، حلقه محاصره در ادلب را تنگ و تنگ‌تر می‌کنند.

وی با بیان اینکه تغییر موازنه قوا در عرصه میدانی به ضرر ترکیه منجر به واکنش‌های تهاجمی ترکیه در روزهای اخیر شده است، گفت: ترکیه به دنبال آن است تا با تشدید بحران و تنش، روسیه و سوریه را وادار به عقب‌نشینی کند و موازنه ازدست‌رفته را احیا کند. نیروهای ارتش سوریه در حال پیشروی فزاینده به درون ادلب و شمال این مناطق به سمت مرزهای ترکیه هستند که این مسئله آنکارا در وضعیت بغرنجی قرار داده است.

حلقه محاصره تروریست‌ها در ادلب تنگ‌تر می‌شود

نجفی با تأکید بر اینکه دمشق عزمی جدی برای آزادسازی ادلب دارد و ترکیه نیز در پی حفظ وضع موجود در آخرین دژ تروریست‌ها در سوریه است، ادامه داد: روسیه نیز به این نتیجه رسیده که عملیات آزادسازی ادلب و یا پیشروی میدانی برای فشار سیاسی بیشتر به آنکارا اجتناب‌ناپذیر است؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود، درصورتی‌که ترکیه به تعهدات خود در توافق سوچی عمل نکند، روزها و هفته‌های آینده حلقه محاصره تروریست‌ها و نیروهای تحت حمایت ترکیه در ادلب تنگ‌تر شود.

این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره اینکه دو طرف یکدیگر را متهم به نقض توافقنامه‌های آستانه و سوچی کرده‌اند، توضیح داد: مفاد توافقنامه سوچی به‌عنوان توافق اصلی در مورد وضعیت ادلب، کاملاً روشن است و ارائه قرائت‌های مختلف از آن از سوی ترکیه صورت گرفته که دلایل آن مشخص است. ترکیه با ارائه قرائت‌های مختلف به دنبال عمل نکردن به مفاد این توافق و ادامه حمایت از گروه‌های مسلح در این استان است و به‌وضوح به تعهدات اساسی خود در توافقنامه سوچی متعهد نیست.

وی با بیان اینکه مهم‌ترین عامل نقض توافقنامه سوچی و سایر توافقات میان سه کشور، حملات مکرر گروه‌های تروریستی و عدم عقب‌نشینی آن‌ها از مناطق ترسیم و تعیین‌شده در این توافقات بود، گفت: توافق سوچی برای ایجاد منطقه کاهش تنش در استان ادلب به وسعت ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر مربع قرار بود تا ۲۳ مهر ماه پارسال کاملاً اجرایی شود، اما عدم همراهی برخی گروهک‌های تروریستی حاضر در این استان ـ که تحت هدایت ترکیه هستند ـ موجب تعویق آن شد؛ مسئله‌ای که نقض توافق در مورد ادلب است. از سوی دیگر، تجهیزات و ادوات نظامی زیادی نیز در روزها و ماه‌های گذشته از سوی ترکیه روانه ادلب شد که نقض واضح توافق سوچی بوده است.

سردرگمی راهبردی ترکیه در ادلب

نجفی تصریح کرد: ترکیه در یک سردرگمی راهبردی کم‌سابقه در سوریه به‌ویژه در ادلب به سر می‌برد. سردرگمی‌ای که می‌تواند منجر به یک دردسر راهبردی برای آنکارا شود. اردوغان تقریباً با تمامی بازیگران مؤثر در بحران سوریه در سال‌های گذشته درگیر شده است.

وی ادامه داد: آنکارا هیچ دوست و متحدی به‌جز گروه‌های تروریستی و مسلح در سوریه ندارد. آن‌ها از به صفر رساندن تنش، به حداکثرسازی تنش در سوریه سوق پیدا کرده‌اند و از دسامبر 2016 تاکنون سه عملیات نظامی بزرگ در خاک سوریه علیه کردها راه‌اندازی کردند. باوجود توافقات مختلف میان ترکیه از یک‌سو و ایران و روسیه از سوی دیگر، آنکارا عزم جدی برای حل اختلافات از خود نشان نداد که حاصل آن وضعیتی است که اکنون در ادلب شاهد هستیم.

سردرگمی راهبردی دردسر اردوغان در سوریه

این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه ترکیه خود را در «منطقه خاکستری» (Gray Zone) یا همان وضعیت ابهام و سردرگمی راهبردی می‌بیند، افزود: اردوغان هیچ نقشه راه و طرح مشخصی برای خروج از این وضعیت ندارد. این مسئله می‌تواند نتایج و پیامدهای غیرمنتظره و غیرقابل‌کنترلی برای اردوغان و حزب عدالت و توسعه به همراه داشته باشد. درواقع، این سردرگمی راهبردی می‌تواند تبدیل به یک دردسر یا معضل راهبردی برای اردوغان در سوریه شود.

ادامه تنش‌ها به نفع ترکیه نیست

نجفی با تأکید بر اینکه ادامه تنش‌ها در ادلب و از بین رفتن نیروهای ترکیه به نفع این کشور نیست و این مسئله را تصمیم سازان دولت و ارتش ترکیه نیز به‌خوبی می‌دانند، اضافه کرد: بااین‌حال اردوغان در تلاش است بازی خطرناک نظامی در سوریه را تا جایی ادامه دهد که منجر به عقب‌نشینی روس‌ها و ارتش سوریه از مواضع میدانی و سیاسی خود شود. هرگونه عقب‌نشینی در برابر اردوغان، می‌تواند دشواری‌های زیادی برای محور روسیه، ایران و سوریه به همراه داشته باشد.

ترکیه به دنبال تغییر بازی در ادلب

وی در پاسخ به این پرسش که ترکیه چه ابزارهایی برای تغییر بازی به نفع خود دارد و چگونه می‌تواند از این سردرگمی راهبردی خارج شود و دستاوردی هرچند موقت در ادلب را به دست آورد، گفت: ترکیه بیش از هر چیز نیاز به تغییردهنده بازی (Game changer) دارد. یکی از ابزارهای در دست ترکیه برای تغییر بازی، استفاده از کارت پناهندگان و مهاجران است. به همین جهت است که بعد از حملات روسیه و ارتش سوریه، آنکارا مرزهای خود به سمت اروپا را باز کرد تا فشارهایی را بر اروپا برای همراهی با خود وارد کند. ترکیه از این طرق به دنبال حمایت اجباری جامعه بین‌المللی از خود در منازعه ادلب است.

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه دومین ابزار ترکیه را کسب حمایت آمریکا برشمرد و اضافه کرد: ترک‌ها سطح تماس خود با مقامات آمریکایی را به‌شدت افزایش داده‌اند. به‌گونه‌ای که اردوغان بار دیگر ضمن تماس تلفنی با ترامپ، خواهان همراهی واشنگتن با آنکارا در ادلب شد.

وی ادامه داد: سومین ابزار تغییردهنده بازی ترکیه، ناتو است. آن‌ها خواهان نشست فوری ناتو برای حمایت از ترکیه در برابر حملات روس‌ها شدند. ناتو نیز جلسه‌ای اضطراری تشکیل داد که البته به نظر می‌رسد حاصل چندانی برای ترکیه نداشته است. این‌ها ابزارهایی هستند که ترکیه برای تغییر محیط بازی و موازنه قوا به نفع خود در نظر گرفته است. بااین‌حال، قابل پیش‌بینی است که این ابزارها نتواند کمک چندانی به اردوغان کند.

این کارشناس تحولات خاورمیانه توضیح داد: از یک‌سو، باز گذاشتن مرزها می‌تواند تنش‌های میان ترکیه و اروپا را بار دیگر شعله‌ور کند. از طرف دیگر، آمریکای ترامپ در حال حاضر تمایل و اراده چندانی برای مداخله مستقیم در بحران ادلب ندارد، کما اینکه، مایک پمپئو نیز به‌صراحت به این مسئله اذعان کرد و مداخله ناتو در سوریه نیز با توجه به تبعاتی که همراه خواهد داشت بعید به نظر می‌رسد.

نجفی تأکید کرد: درصورتی‌که ترکیه نتواند با استفاده از این ابزارها از سردرگمی راهبردی در ادلب خارج شود و دستاوردی میدانی کسب کند، راهی جز مذاکره برای اردوغان وجود نخواهد داشت. تجربه نشان داده هرگاه موازنه در عرصه میدانی به ضرر آنکارا تغییر کند، تلاش خواهد کرد در عرصه دیپلماتیک و سیاسی این موازنه را احیا کند. به همین جهت، شروع مذاکرات با روسیه با شکل و دستورکار جدید دور از دسترس نیست.