حسین ملازاده در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی خاطرنشان کرد: جایگاه هوش مصنوعی در سال‌های اخیر در دنیا گسترش فراوانی یافته و از جمله فناوری‌هایی به شمار می‌آید که پیش بینی می‌شود نقش مهمی در آینده جهان داشته باشد. کشور و تمدنی در جهان کنونی پیشرو و توسعه یافته به شمار خواهد آمد که در زمینه فناوری‌هایی از قبیل هوش مصنوعی تحقیقات کاربردی و زیربنایی انجام داده باشد.

سرمایه‌گذاری اساسی کشورها روی هوش مصنوعی

وی با بیان اینکه «متاسفانه هنوز در زمینه هوش مصنوعی اقدام قابل توجهی انجام نداده ایم» گفت: از مدت‌ها پیش کشورها به سمت تحقیقات و استفاده از این موضوع رفته و در لایه‌های مختلفی هم ورود کرده اند. چین اعلام کرده که برای این موضوع برنامه بلندمدت دارد و می‌خواهد رهبری آینده هوش مصنوعی دنیا را در دست بگیرد. این کشور هدف گذاری کرده که تا سال 2030 تنها از فناوری هوش مصنوعی یک تریلیون یوان مستقیم و 10 تریلیون یوان غیرمستقیم درآمد داشته باشد.

ملازاده با اشاره به اظهارات وزیر دفاع آمریکا مبنی بر اینکه هوش مصنوعی کلید برتری در صحنه آینده جهان است، اضافه کرد: از زمانی که ترامپ روی کارآمده آمریکا هم احساس خطر کرده و ورود جدی به این موضوع داشته است. برداشتهایی که ما از رسانه ها داریم این است که شخص ترامپ نقش موثری در این حوزه داشته است. در واقع این موضوع اخیرا از جانب دولت آمریکا جدی تر گرفته شده است، اما قبلا شرکت ها، دانشگاه ها و موسسات آمریکایی به سراغ آن رفته بودند و جزء پیشتازان این عرصه هم هستند؛ اما اینطور نبوده که دولت سند استراتژیکی برای آن داشته باشد و به آن بپردازد، این اقدام اخیرا در حال انجام شدن است. اگر ما معیار و ملاک‌مان سیاستمداران باشد چین و روسیه زودتر از آمریکا به آن پرداخته اند. روسیه اطلاعات زیادی در این باره در دسترس قرار نداده است، اما چین واقعاً پیشرفت‌های جدی ای داشته و آن قدر بوده که آمریکا را واداشته که ورود جدی ای به آن داشته باشد.

وی افزود: روسیه نیز در سال‌های اخیر فعالیت‌های چشمگیر و برنامه‌ریزی‌های خوبی در حوزه توسعه و پیشرفت هوش مصنوعی انجام داده است به طوری که پوتین از برنامه ریزی‌های بلندمدت روسیه برای رسیدن به قله هوش مصنوعی در جهان سخن گفته و آینده حکمرانی جهان را به پیشرفت و گسترش هوش مصنوعی ارتباط داده است. البته این کشور به تازگی در حال تدوین سند استراتژیک به کارگیری هوش مصنوعی است.

رئیس گروه توسعه فناوری‌های راهبردی ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی ادامه داد: کشورهای منطقه هم که ما بیشتر خودمان را با آنها مقایسه می‌کنیم ورود جدی به این موضوع داشته اند. امارات وزارتخانه هوش مصنوعی دارد، در حالی که ما هیچ گونه ورود جدی ای به این موضع نداشته ایم.

نیاز به نقشه جامع برای پیشرفت در هوش مصنوعی

وی در خصوص برتری ایران در علم هوش مصنوعی و صدرنشینی در نظام رتبه بندی سایمگو در بین کشورهای منطقه، گفت: این اخبار معطوف به انتشار مقاله است. عملا ما در خیلی از حوزه ها مقاله منتشر می‌کنیم، اما این دلیل نمی‌شود ما در آن حوزه ها برتری داشته باشیم. علاوه بر این این آمارها مربوط به نیروی انسانی می‌شود، ما نیروی انسانی که در زمینه هوش مصنوعی کار می‌کند در ایران کم نداریم. اما بحث من این است که ما برای استفاده از این موضوعات نقشه جامعی نداریم. اساتید ما در این زمینه در حد بضاعت‌شان خوب کار می‌کنند و دانشگاه‌های‌مان نیروی مناسبش را با کیفیت‌های متفاوت تامین می‌کنند و آموزش می‌دهند، اما برنامه جامعی نداریم که بخواهیم از این موضوع استفاده کنیم.

ملازاده توضیح داد: یعنی ما نمی‌دانیم هوش مصنوعی را برای چه می‌خواهیم. نکته اصلی این است که آمریکا می‌داند هوش مصنوعی را برای چه می‌خواهد. سخنان وزیر دفاعش این پیام را دارد که من هوش مصنوعی را می‌خواهم برای اینکه با آن بجنگم یا از خود دفاع کنم. برای اینکه ضرورتش را احساس کرده است. اینترنت هم اولین بار در ارتش آمریکا مورد استفاده قرار گرفت.

وی با بیان اینکه هنوز اراده و عزم جدی و ملی برای سرمایه گذاری اساسی ناظر به تحقیقات بنیادین هوش مصنوعی در کشور به وجود نیامده است، ادامه داد: موفقیت‌های اخیر در نتیجه تلاش‌های جزئی و بخشی شرکت‌ها با رویکردهای محدود بازاری بوده است به عبارت دیگر اساتید دانشگاه و متخصصان حوزه هوش مصنوعی با علاقه و میل شخصی و با نگاه و رویکردهای کوتاه مدت بازاری به این موفقیت‌ها نائل شدند؛ درصورتی که رسیدن به توسعه و فناوری و سر آمدشدن در این حوزه نیازمند عزم و اراده جدی و برنامه ریزی بلندمدت و منسجم حاکمیتی است.

باید بدانیم از هوش مصنوعی چه می‌خواهیم

رئیس گروه توسعه فناوری‌های راهبردی ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی ادامه داد: کشورهای پیشرو در این زمینه به این جمع‌بندی رسیده‌اند که هوش مصنوعی در آینده دنیا در همه سطوح نقش مهمی خواهد داشت. ما هم این را می‌دانیم و افراد مختلف هم به آن می‌پردازند، اما اتفاقی که عملا می‌افتد این است که هیچ کس کاری نمی‌کند.

ملازاده با بیان اینکه کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی نقشه جامع و برنامه ملی دارند، افزود: ما حدود 10 کشور هم سطح و پیشرفته را در این زمینه بررسی کردیم. به عنوان مثال آلمان می‌داند که از هوش مصنوعی می‌خواهد برای کارخانجات و در جهت تولید و اقتصادش استفاده کند. یا اینکه آمریکا می‌داند برای چه می‌خواهد از آن بهره ببرد. چین هم اکنون هم در حال استفاده وسیع از آن در خصوص امنیتش و امنیت دیتاهای عظیمی که دارد است. ما  نمی‌دانیم از هوش مصنوعی چه می‌خواهیم. صرفا شنیده ایم که هوش مصنوعی چیز خوبی است.

وی با تاکید براینکه شکی نیست که هوش مصنوعی می‌تواند اقتدار آینده در همه صنایع را به همراه بیاورد، ادامه داد: مثلا وقتی می‌خواهید از موشکی استفاده کنید اگر این موشک به پردازش تصویر قوی مجهز و هدایت پذیر باشد، می‌توانید هدف را به آن بشناسانید. پردازش تصویر را انجام می‌دهد و بررسی می‌کند که آیا این هدف همان است یا نه اگر نبود هدایت می‌شود و به هدف می‌خورد. پردازش تصویر کار هوش مصنوعی است. من متخصص مسائل دفاعی و امنیتی نیستم و این یک کاربرد پیش پا افتاده و جزئی هوش مصنوعی در صنایع نظامی است. در سیستم‌های امنیتی هم این مسئله بسیار کاربرد دارد.

بحث جنگ‌های آینده؛ امنیت است نه سلاح

ملازاده با اشاره به سخنان وزیر دفاع آمریکا که جنگ‌های آینده را در حوزه سایبری و ماوراء فضا دانسته بود، خاطرنشان کرد: وقتی بحث جنگ‌های آینده در این زمینه می‌شود بحث مربوط به امنیت است و نه سلاح. باید در نظر داشت که حفظ امنیت در همه اشکال آن اهمیت بیشتری نسبت به ساخت سلاح دارد.

وی ادامه داد: مثلا در بحث «دیپ فیک» ها که با الگو برداری از رفتارهای طبیعی افراد در واقعیت صوت و تصویر مشابه شخصیت‌های واقعی ایجاد می‌کنند این مسئله خود را نشان می‌دهد. در انتخابات آمریکا این مسئله رخ داد. در مورد نخست وزیر ایتالیا هم این مسئله به کار گرفته شده که با کلیپهای واقعی از قول او مسائلی مطرح می‌شد و تصویر واقعی به نظر می‌رسد؛ درصورتی که جعلی بود. این مسئله تا حدودی کاربرد تامین امنیت را در زمینه هوش مصنوعی نشان می‌دهد.

رئیس گروه توسعه فناوری‌های راهبردی ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی گفت: در حوزه‌های دیگر هم اینگونه است. الان همه سیستم‌های دنیا به سمت هوشمند شدن حرکت می‌کنند و ما هم ناگزیریم وارد فضای سایبری شویم و به جمع آوری و تحلیل دیتا بپردازیم. دستکاری و خرابکاری در هر کدام از اینها باعث می‌شود که امنیت مان به خطر بیفتد.

نیاز به راهبردی ایرانی برای استفاده از هوش مصنوعی

ملازاده در خصوص ضرورت تدوین راهبردی ایرانی در خصوص استفاده از هوش مصنوعی گفت: ما ابتدا باید یک نقشه کلی داشته باشیم و در آن همه چیز را از ورودی‌های سیستم تا خروجی ها شامل منابع انسانی، زیرساختها، کاربردها، شرکت ها و استارتاپ‌ها و دانشگاه ها و سایر اجزاء این اکوسیستم لحاظ کنیم و ببینیم مزیت‌های نسبی ما در این زمینه چیست و کجا می‌توانیم بین هوش مصنوعی و صنایع و بخش های دیگرمان شامل اقتصاد، مسائل نظامی و امنیتی پیوند ایجاد کنیم. این بزرگترین اقدامی است که می‌تواند انجام شود. اما تا زمانی که ما تصویر جامع نداشته باشیم که چه داریم و چه می‌خواهیم طبیعتاً حرکت ها جسته و گریخته می‌شوند که خروجی مطلوب ما با آنها اتفاق نخواهد افتاد.

وی ادامه داد: در وهله نخست دولت و حاکمیت باید برای این موضوع فکر کنند. ما در خیلی از موضوعات سند جامع داریم. مقصودم این نیست که برویم سند جامع بنویسیم که بعد اجرا بشود یا نشود. بلکه این است که باید به طور جدی به آن فکر شود و نهادی متولی آن باشد. در هر کدام از این کشورها نهادی متولی این بحث است و برای آن بودجه مشخص و نقشه راه وجود دارد. برای نیل به موفقیت باید در آینده رقابت کرد؛ البته این به معنای عدم توجه به نیازهای فعلی نیست، بلکه مقصود این است که اگر به آینده فکر نکنیم تا انتها باید نیازها و عقب ماندگی‌های فعلی را رفع کنیم.