راشاتودی در سپتامبر ۲۰۱۸ از آغاز به کار سوئیفت روسی به‌عنوان جایگزین سوئیفت بین المللی خبر داد. بر اساس این گزارش، همه بانک‌های خارجی می‌توانند در سوئیفت روسی حاضر باشند و در این سیستم هیچ کشوری از جمله ایران مشمول تحریم‌ها نمی‌شود. دکتر شعیب بهمن، کارشناس مسائل اوراسیا در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی به بررسی کارکرد سوئیفت روسی در مقابله با تحریم ها و تاثیر آن بر روابط اقتصادی تهران – مسکو پرداخته است.

آنچه در پی می‌آید متن کامل این گفتگوست:

پرسش: سازوکار سوئیفت روسی چگونه است؟

آنچه که به نام سوئیفت روسی این روزها مطرح است همان شبکه مالی و اعتباری «میر» در روسیه است. این شبکه طی سال‌های اخیر ایجاد شد تا بتواند ارتباطات مالی و بانکی را بین سیستم بانکی روسیه و شرکت‌های مختلف چه در داخل این کشور و چه خارج از آن برقرار سازد و پیوندی بین آنها ایجاد کند. درواقع ایده اولیه شبکه میر یا سوئیفت روسی از سال 2014 به دنبال تحریم‌های غرب علیه روسیه در پی بحران اوکراین ایجاد شد. تحریم‌هایی که در آن مقطع، آمریکا و برخی کشورهای غربی علیه روسیه اعمال کردند مسکو را به این فکر واداشت که با توجه به محدودیت‌هایی که در حوزه اقتصادی برای آنها ایجاد شده، ممکن است در آینده چنین محدودیت‌هایی گسترش پیدا کند و به حوزه‌های مالی و بانکی نیز کشیده شود.

بنابراین روس‌ها از همان زمان چند اقدام عمده در حوزه اقتصادی کلید زدند؛ در وهله نخست سعی کردند طلا را به عنوان ذخیره ارزی جایگزین دلار کنند. در وهله دوم تلاش‌شان این بود که بحث تبادل مالی با ارزهای ملی را جایگزین مبادله اقتصادی با دلار به عنوان ارز بین‌المللی کنند. در نهایت نیز سیستم سوئیفت روسی را راه‌اندازی کردند تا بتوانند از تحریم‌های مالی کشورهای غربی در امان بمانند و تاثیر تحریم‌ها را تاحد زیادی کاهش دهند. همچنانکه اخیرا نیز از اتصال سامانه مالی روسیه با ایران خبر داده اند.

پرسش: ایجاد این سوئیفت روسی چه تاثیری در مقابله با تحریم های آمریکا خواهد داشت؟

در حال حاضر سیستم سوئیفت روسی علاوه بر اینکه تمام بانک‌ها و شرکت‌های مهم و بزرگ را در این کشور دربرمی‌گیرد، در حال برقراری ارتباطات مالی با سایر کشورها از جمله چین، ترکیه، هند، ونزوئلا و ایران است. برقراری چنین ارتباطاتی عملا بدین معناست که یک سیستم مالی و اعتباری در سطح بین‌المللی ایجاد خواهد شد که هم خارج از دایره نفوذ کشورهای غربی است و هم تحریم‌ناپذیر است. یعنی تحریم‌هایی که کشورهای غربی علیه سایر کشورها اعمال می‌‌کنند نمی‌تواند دخل و تصرفی در این سیستم و کشورهای عضو آن داشته باشد.

نکته دیگری که در سوئیفت روسی حائز اهمیت است بحث حذف دلار و مبادله با پول‌های ملی کشورها است. یعنی مسکو در مبادلات تجاری خود با کشورهای مختلف از جمله ایران، چین، هند، ترکیه، ونزوئلا و سوریه تلاش دارد دلار را حذف و از پول‌های ملی استفاده کند.

این مسئله عملا باعث می‌شود که در سیستم سوئیفت شاهد عدم سیطره دلار در مبادلات اقتصادی کشورهای مختلف باشیم که این امر در نهایت می‌تواند منجر به تضعیف دلار در اقتصاد جهانی شود.

پرسش: اخیرا نیز خبری منتشر شد مبنی بر اینکه دستیار رییس جمهور روسیه در راستای اجرای سوئیفت روسی از اتصال سامانه سپام (سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی ایران) به شبکه پیام رسان مالی روسیه برای از بین بردن اثرات تحریم در مبادلات بین دو کشور و گسترش همکاری بانکی خبر داده است. چرا دو کشور تصمیم به ایجاد این سامانه بین بانکی کرده اند؟

دلایل مختلفی در سال‌های گذشته باعث شده که روابط اقتصادی ایران و روسیه با افزایش چشمگیری مواجه نباشد. یکی از مهمترین دلایل نیز تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران و روسیه است. این تحریم‌ها که طی سال‌های اخیر به بهانه‌ها و اهداف مختلف علیه دو کشور بویژه ایران اتخاذ شده به نوعی در روابط اقتصادی ایران و روسیه مشکل‌ساز بوده‌اند. اگرچه عدم شناخت صحیح دو کشور از بازارها و نیازها و تولیدات اقتصادی و تجاری در روابط اقتصادی دو کشور تاثیر گذار بوده اند، اما بدون شک مشکلات بانکی ناشی از تحریم های آمریکا یکی از دلایل اصلی آن بوده است که ایجاد این سامانه می تواند در رفع  آنها موثر باشد.

پرسش: ایجاد این سامانه بین بانکی چه تاثیری در مقابله ایران و روسیه با تحریم های آمریکا خواهد داشت؟

اگرچه ایجاد چنین سامانه ای می تواند گامی مهم در مقابله با تحریم های آمریکا و ایجاد تبادلات مالی آسانتر میان دو کشور باشد اما شاید موضوع مهمتر سطح مبادلات دو کشور باشد که طی سال‌های گذشته خیلی بالا نبوده است. بطوریکه در یک دهه گذشته معاملات اقتصادی بین تهران و مسکو زیر دو میلیارد دلار بوده است. در حال حاضر نیز چیزی حدود یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار است که این رقم، رقم بالایی نیست. اگر سطح مبادلات اقتصادی دو کشور را با رویکردهای سیاسی و مواضع مشترک و همسویی دو طرف در خصوص مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بررسی قرار دهیم متوجه یک ضعف عمده در حوزه روابط اقتصادی دو کشور خواهیم شد. بنابراین گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور می تواند بیش از هر اقدام دیگری در مقابله با تحریم ها موثر باشد، اگرچه ایجاد چنین سامانه ای بدون شک راه را برای شرکت های تجاری تهران و روسیه برای انجام تبادلات مالی از طریق پول ملی دو کشور هموار خواهد کرد.