ضرورت بازخوانی روایت نوروز
ولی کوزهگر کالجی – پژوهشگر ارشد حوزه آسیای مرکزی و قفقاز
حدود سه سالی است بنا به دلایل مختلف روابط ایران و تاجیکستان دچار فراز و نشیبهایی شده که با روابط نزدیک دو کشور در گذشته همخوانی ندارد. البته طی سه سال گذشته وضعیت به این صورت نبود که روابط بین ایران و تاجیکستان کاملا متوقف و هیچ همکاری شکل نگرفته باشد بلکه توافقات و همکاریهای متعددی را بین دو کشور شاهد بودیم. به عنوان مثال آقای عثمانزاده، وزیر انرژی و ذخایر آبی تاجیکستان در مراسم تحلیف آقای روحانی شرکت کرد و در آبان 96 نیز آقای ظریف، وزیر خارجه کشورمان سفری به تاجیکستان داشت. در عین حال همکاری در زمینههای مختلف و انعقاد توافقنامههای متعدد بین تهران و دوشنبه همچنان تداوم داشت. با این وجود انتظار از سطح روابط بین ایران و تاجیکستان خیلی بیشتر از این میزان است و امید می رود در دوره جدید سطح روابط توسعه بیشتری پیدا کند. به ویژه آنکه از نیمه زمستان سالجاری نشانههای مثبتی از سوی تاجیکستان درجهت بهبود روابط دو کشور مشاهده شد. شروع به کار سفیر جدید ایران در تاجیکستان از جمله نشانههای مثبت بهبود روابط میان طرفین است. اظهارنظرهای مثبتی که توسط سراجالدین مهرالدین، وزیر خارجه و روسای پیشین و جدید مراکز مطالعاتی تاجیکستان درباره ایران صورت گرفته نیز باید مورد توجه قرار گیرد. قرار است به زودی سفیر جدید تاجیکستان در ایران که از مقامات ارشد و باسابقه وزارت خارجه این کشور و از چهره های فرهنگی و ایران شناسان تاجیکی است، کار خود را در تهران شروع کند که مجموع این تحولات را باید به فال نیک گرفت تا وضعیت دو کشور از شرایط سخت سه ساله گذشته که موجب نگرانی و ناراحتی بسیاری از ایرانیان و تاجیکان شده بود، عبور کند.
باید توجه داشت که زمینههای همکاری میان ایران و تاجیکستان، از تنوع نسبتاً خوبی برخوردار است و یکی از حوزههایی که در رابطه با آن از ابتدا بین دو کشور همکاریهای گستردهای برقرار بوده، حوزه فنی و مهندسی است؛ در این رابطه ساخت جاده، ساخت تونل، ساخت سد و نیروگاههای برقآبی از جمله مواردی است که همواره توسط طرفین دنبال شده است که نمونه بارز آن حضور شرکت های ایرانی در ساخت سد و نیروگاه سنگتوده ۲ بر روی رود وُخش در ولایت ختلان تاجیکستان در سال های گذشته بود. با توجه به طرح بزرگ احداث سد و نیروگاه راغون که نخستین توربین آن چند ماه قبل به افتتاح رسید و سایر توربین های آن قرار است به تدریج در سال های آینده به مرحله نصب و عملیاتی برسند، ظرفیت بسیار خوبی برای حضور فعال تر شرکت های ایرانی در روند تکمیل و ساخت این نیروگاه بزرگ برق آبی در تاجیکستان وجود دارد.
حوزه دوم همکاریها حوزه ریلی و کریدورهای حمل و نقل است که در این رابطه نیز هر سه حوزه هوایی، جادهای و ریلی مطرح است. با توجه به اینکه تاجیکستان کشوری محصور در خشکی است و در مسیر راه ابریشم چین قرار دارد ایران میتواند پل ارتباطی خوب از طریق تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان یا تاجیکستان، ترکمنستان و چین باشد. در این زمینه، انجام پروازهای مستقیم بین دوشنبه با تهران و مشهد، هماهنگی گمرگی و ترانزیتی بین ایران و تاجیکستان با کشور ترکمنستان (به عنوان حلقه واسطه و ارتباطی) برای عبور آسان و سریع کامیون ها و کانتینرها و نیز توسعه ارتباطات ریلی ایران و تاجیکستان از طریق شبکه راه آهن آسیای مرکزی از موضوعات بسیار مهمی است که در روند مناسبات ایران و تاجیکستان ضرورت دارد از سوی هر دو طرف توجه ویژه ای به آن صورت گیرد. باید توجه داشت که تاجیکستان با ایران هممرز نیست اما سه استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان نزدیکترین استانهای ایران به تاجیکستان هستند که در هماهنگی با ترکمنستان موضوع پروازها، شبکه ریلی، گردشگری، بازارچهها و بحثهای گمرکی بسیار حائز اهمیت است.
حوزه بعدی که متاسفانه باوجود پیوندهای فرهنگی و نزدیک ایران با تاجیکستان مغفول مانده، حوزه گردشگری است و امید می رود که فضای دو کشور به تدریج به سمتی پیش برود که طرفین در راستای لغو ویزا گام بردارند تا بدین طریق هم درهای ایران به سوی تاجیکستان گشوده شود و هم درهای تاجیکستان به سوی ایران. اگر این موضوع محقق شود و روابط ایران و تاجیکستان از وضعیت دولتی خارج شود و جنبه مردمی تری به خود بگیرد، حوزه های وسیعی از همکاری بین نخبگان و مراکز دانشگاهی و علمی دو کشور و نیز هنرمندان ایرانی و تاجیکی در زمینه سینما، تئاتر و موسیقی وجود دارد که می تواند روابط دو کشور را وارد مرحله جدیدی کند. لذا به موازات لغو ویزایی که بین ایران با ارمنستان و گرجستان و نیز صدور ویزای فرودگاهی با جمهوری آذربایجان در سال های اخیر صورت گرفته است و تحول شایان توجهی را در زمینه گردشگری و ارتباطات مردمی بین ایران با سه کشور قفقاز به دنبال داشته است، ضرورت دارد مشابه همین رویکرد در روابط ایران و تاجیکستان نیز از سوی مسئولین دو کشور در دور جدید روابط دو کشور دنبال شود که با توجه به پیوندهای کهن و نزدیک تاریخی، فرهنگی و زبانی ایرانیان و تاجیکان، بستر و فضای مناسبی در این زمینه وجود دارد.
یکی دیگر از حوزههای مهم همکاریهای دو کشور، حوزه همکاریهای امنیتی مشترک است. به خصوص در حوزه افغانستان، هم میتوان به صورت سه جانبه بین تهران، دوشنبه و کابل این همکاریها را دنبال کرد و هم به صورت چندجانبه با حضور کشورهای دیگری همچون ازبکستان، ترکمنستان و تاجیکستان که سه کشور آسیای مرکزیِ همسایه افغانستان محسوب می شوند. در این زمینه، مواردی همچون بحث تروریسم، حضور داعش در افغانستان، مرزبانی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و آموزش نیروهای مرزبانی و انتظامی میتواند مورد توجه طرفین قرار گیرد.
0 Comments