جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
امکانپذیری جایگزینی دلار در مبادلات ارزی ایران
رضا مجیدزاده*
از دوران بعد از جنگ جهانی دوم، به واسطه اجرای طرح مارشال و استقرار سیستم برتن وودز، دلار به مهمترین ارز بینالمللی تبدیل شد، اگرچه قطع رابطه طلا – دلار توسط ریچارد نیکسون و پایان سیستم برتن وودز به افت جایگاه دلار در مبادلات بینالمللی منجر شد؛ اما با این حال هنوز هم دلار ارز نخست مبالدلات جهانی محسوب می شود، به طوری که حتی کشورهای صادرکننده نفت خام هم، قیمت نفت را به صورت دلار، دریافت میکنند. در این شرایط، ، ایالات متحده آمریکا، تحریمهای بانکی- مالی گستردهای برای ایران اعمال میکند که هزینه مبادلات بینالمللی ایران را افزایش داده اند. در چنین شرایطی، تمهید سیستم مبادلات بینالمللی بدون اتکا به دلار و با کشورهای شریک تجاری، اهمیت بسیار بالایی دارد.
امکانپذیری سیستم جایگزین دلار
به طور کلی، هر زمانی که ارزش ارزهای قدرتمند به خاطر مسائل بینالمللی مانند تنش بین کره شمالی و ایالات متحده آمریکا، دچار نوسان شدید شود آنگاه کشورهای جهان به سمت جایگزینی دلار در مبادلات بینالمللی خود، رغبت بیشتری پیدا خواهند کرد. به خصوص اقتصادهای نوظهور بریکس که برای کسب جایگاه بالاتر در اقتصاد جهانی تلاش میکنند، برای استقرار ارزهای خود در مبادلات بینالمللی، انگیزه بالاتری دارند و وابستگی رشد اقتصادی این کشورها به منابع نفت خام، عامل محرک دیگری در نگاه مثبت آنها به سمت جایگزینی دلار در مبادلات بینالمللی با ارز خودشان میتواند باشد.
اما به دلیل اینکه بانکهای اروپایی، روابط مالی- تجاری گستردهای با بانکهای آمریکایی دارند، تمایل بیشتر کشورهای اروپایی برای جایگزینی دلار، کمتر از اقتصادهای بریکس خواهد بود. بنابراین، جایگزینی دلار، به معنای کاهش تعداد کشورهایی است که میتوان با آنها مبادلات بینالمللی انجام داد. در چنین مواردی، اتکا به سیستم تهاتری تجارت بینالمللی میتواند تا حدی راهگشا باشد. اما در زمینه نفت، چون قیمتگذاری و فروش نفت توسط کشورهای اوپک و غیراوپک، بر مبنای دلار انجام میپذیرد، جایگزینی ارزی غیر از دلار در مبادلات نفتی، به راحتی میسر نیست و نیازمند رایزنی در سطح اوپک است که با توجه به هزینه فرصت بالای همکاری در شرایط کنونی این سازمان و وجود صادرکنندگان نفت خام بیرون از اوپک، گزینه چندان محتملی به نظر نمیرسد و در صورت نیاز به جایگزینی دلار در مبادلات نفتی میتوان روی مبادلات تهاتری نفت با کالا، روی آورد.
البته جایگزینی دلار در مبادلات بینالمللی، خواه در قالب یک ارز قدرتمند جایگزین مانند یورو، خواه در قالب اتکا به ارز طرف تجاری، نیازمند تقویت و اصلاح سیستم بانکی کشور به سمت استانداردهای بینالمللی است تا در آینده، بانکهای ایرانی نیز بتوانند به عنوان بانکهای حامی مبادلات بینالمللی کشور، نقش سازنده ایفا کنند. ساختار سرمایه، مدیریت بانکها، سیستمهای مدیریت ریسک و بازاریابی از مهمترین اصلاحاتی است که باید در بانکداری ایران، صورت پذیرد.
د رمجموع برای جایگزینی دلار در مبادلات بینالمللی میتوان دو رویکرد کلی را در پیش گرفت؛ اولین رویکرد به صورت توافق با شرکای تجاری برای انجام مبادلات در قالب یک ارز قدرتمند بینالمللی مانند یورو و دومین رویکرد نیز به شکل ساماندهی داد و ستد در قالب ارز کشور طرف معامله (مثلا یوآن چین یا روپیه هند) است. همچنانکه پیش از این، کشورهای عضو گروه بریکس، جایگزینی دلار در مبادلات بینالمللی را به خوبی تجربه کردهاند و روسیه نیز در زمینه اتکا به روبل در مبادلات با ایران، تمایل نشان داده است.
پژوهشگر اقتصاد سیاسی توسعه*
0 Comments