جعفر قنادباشی- کارشناس مسائل خاورمیانه

آمریکا همواره به عنوان میانجی غیرمستقیم در مذاکرات فلسطین عمل کرده است. اما این بار کمتر کسی انتظار داشت که چنین مذاکراتی میان آمریکایی‌ها و حماس صورت بگیرد. در این خصوص سناریوهای مختلفی مطرح است که از همه آن‌ها مهمتر سفر دونالد ترامپ به منطقه است. ترامپ پیش از این سفر دو اقدام غیرمنتظره انجام داد؛ نخست توقف جنگ یمن و دیگری مذاکره با حماس. لذا سناریویی که به ذهن متبادر می‌شد این بود که رئیس‌جمهور آمریکا در حال ایجاد شرایط مناسب برای سفر به منطقه است تا بتواند بزرگترین معاملات اقتصادی را با کشورهای نفت خیز حاشیه جنوب خلیج‌فارس امضاء کند.

در یمن با میانجیگری عمان تلاش شد که آتش جنگ میان آمریکا و انصارالله در دریای سرخ متوقف شود و به احتمال زیاد در مورد حماس هم قطر میانجی بوده است. سپس صحبت از آزادی یک اسیر آمریکایی توسط حماس مطرح شد که این مسائل سبب شد که ترامپ نزد ملت‌های عربی به عنوان کسی که با حماس وارد گفت‌وگو شده، شناخته شود.

طرفداران این سناریو معتقد هستند که خبر مبنی بر عدم اطلاع بنیامین نتانیاهو از مذاکرات حماس و آمریکا و توافق برای آزادی اسیر آمریکایی یک خبر ساختگی جهت تکمیل سناریویی نزد افکار عمومی بود. البته این اقدامات تا اندازه‌ای موفق عمل کرد. زیرا ترامپ توانست نشان دهد که از اقدامات جنایت‌بار رژیم اسرائیل تا حدی فاصله گرفته و به حماس نزدیک شده است. پس از آن نیز هم اسیر آمریکایی آزاد و هم ده‌‎ها کامیون مواد غذایی به غزه تحت محاصره ارسال شد.

لذا ترامپ بعد از این مقدمه‌چینی و زمینه‌سازی توانست معاملات و توافقات سنگینی در سه کشور عربستان، امارات و قطر به امضاء برساند. درغیر این‌صورت، از آنجا که چون ترامپ به عنوان یکی از پشتیبانان اصلی نتانیاهو و جنایات او در فلسطین شناخته می‌شود، مسلما در جریان معامله با عربستان و حتی دیگر کشورهای عربی زمینه‌ اعتراضات داخلی فراهم می‌شد.

همچنین برخلاف برخی ادعاها، رژیم اسرائیل نیز از این اقدامات ترامپ مطلع بوده که اجازه ورود کامیون‌های حامل مواد غذایی را داده است. به نظر می‌رسد که این سناریو یک سناریوی کوتاه‌مدت خواهد بود و احتمالا با پایان سفر ترامپ منقضی می‌شود. همچنانکه روز جمعه شاهد حملات نظامی رژیم اسرائیلی‌ها علیه یمن بودیم و این بیانگر آن است که احتمالا واشنگتن بعد از این، سیاست‌های سابق را ادامه خواهد داد. در این میان ترامپ در موضع‌گیری‌هایش در خصوص غزه تناقض‌های زیادی داشت؛ یک بار در مورد کوچ کامل فلسطینیان صحبت می‌کند و یک بار از اعزام نیروهای آمریکایی به آنجا و اغلب مواقع هم حامی سیاست‌های نتانیاهو است. این تغییرات شدید در موضع‌گیری ترامپ بیانگر سردرگمی او در اتخاذ یک سیاست درست است. ولی با این حال موضع غالب و اصلی ترامپ احتمالا پیگیری دیدگاه اطرافیانش و همچنین کنگره خواهد بود که به شدت حامی رژیم اسرائیل هستند. در مجموع باید توجه داشت که پیوند میان آمریکا و رژیم اسرائیل راهبردی است و این مسائل باعث تغییر سیاست آمریکا نسبت به این رژیم نخواهد شد.

از سوی دیگر، کشورهای عربی نیز ملاحظات و منافع خود را در نظر دارند. طی یک سال و هشت ماه گذشته از زمان طوفان الاقصی تا کنون، رهبران عرب صرفا به یک سری انتقادات ملایم نسبت به سیاست‌های رژیم اسرائیل بسنده کرده‌اند. در این برهه نیز، رهبران عرب در وهله نخست به دنبال زمینه‌چینی برای آمدن ترامپ به منطقه با هدف بستن قراردادهای تجاری بلندمدت بودند و در گام بعدی این کشورها می‌خواهند به گونه‌ای در برابر جبهه مقاومت، حمایت آمریکا را نیز به نمایش بگذارند. با توجه به پیوند این کشورها با آمریکا مسلما آنها با پایان این سفر قرار نیست که خیلی در مورد حماس تغییر موضع دهند. عمده نگرانی آمریکا، سران عرب و رژیم اسرائیل، اعتراضات مردمی است که در جهان عرب دنبال می‌شود. در گذشته ثابت شده که منطقه امن از نگاه کشورهای عربی با تضعیف جبهه مقاومت حاصل می‌شود و آنها همواره این موضوع را در سیاست‌های خود لحاظ می‌کنند. بنابراین امروز خیلی خواهان آن نیستند که اقدامات آمریکا منجر به قدرت‌ گرفتن حماس یا انصارالله شود.

البته امروز به دلیل سختی شرایط مردم غزه و جنایات رژیم اسرائیل هم در شورای امنیت و هم در اروپا جریانی علیه این رژیم شکل گرفته که شاید بتواند اثرگذار باشد. حتی به دلیل اعتراضات مردمی ممکن است آمریکا نیز از رژیم اسرائیل بخواهد که این وضعیت را متوقف کند. به همین دلیل این روزها رژیم اسرائیل تمام تلاش خود را برای کشتار مردم غزه و تحت فشار گذاشتن آنها قبل از هرگونه آتش‌بس دائمی بکار گرفته است.