شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: اگرچه شاید استفاده از مدل چین بتواند در حوزه هوش مصنوعی برای ایران راهگشا باشد، اما با توجه به اندازه بازار، ظرفیت نیروی انسانی و ویژگیهای فرهنگی و سیاسی داخلی کشورمان، این سیاستها باید تعدیل شود.
پرویز سنگین – کارشناس حوزه هوش مصنوعی
ایران و چالشهای هوش مصنوعی
ایران به جای تکیه صرف بر واردات فناوری یا رقابت مستقیم با کشورهای پیشرو، میتواند مسیر هوشمندسازی مقاومتی را در پیش گیرد، ازجمله:
- تمرکز بر توسعه فناوریهای کلیدی (Key Enabling Technologies) در داخل مانند هوش مصنوعی، کوانتوم و امنیت سایبری؛
- ایجاد قطبهای ملی هوش مصنوعی با بهرهگیری از توانایی دانشگاهها، شرکتهای دانشبنیان و نهادهای دفاعی؛
- توسعه زیرساختهای پردازشی و ابری بومی بهویژه برای مقابله با تهدیدهای تحریمی و وابستگی به پلتفرمهای غربی؛
- تدوین اسناد راهبردی هماهنگ بینبخشی با اجماع میان وزارت ارتباطات، دفاع، اطلاعات و نهادهای دانشگاهی.
تحریمها و هوش مصنوعی
استفاده از تجربیات و روشهای مورد استفاده از سوی کشورهایی از جمله چین، هند و روسیه که در این مسیر گامهای مهمی برداشتهاند و بعضا با تحریمهای بینالمللی مواجه هستند، میتواند راهگشا و راهنمای ایران باشد. بر این اساس توصیه میشود به:
- مدلسازی بر اساس تجربه چین، هند و روسیه در دوران تحریم یا انزوا: توسعه سیستمعاملهای بومی، موتورهای جستجو و زیرساختهای محاسباتی داخلی؛
- ایجاد زنجیره ارزش داخلی برای تجهیزات سختافزاری از چیپست تا دیتاسنتر؛
- در پیش گرفتن سیاستهای حمایتی از شرکتهای دانشبنیان و صادرات نرمافزار به کشورهای همسو (مانند ونزوئلا، سوریه، عراق، ارمنستان، آسیای مرکزی)؛
- همکاریهای فناورانه با چین، روسیه، هند و کشورهای گروه بریکس در قالب پروژههای مشترک؛
- پیشبینی و توسعه مقاومت دیجیتال در برابر سلاحهای تحریمی مانند محدودیت GPT، AWS، Azure، Google Cloud و…
در رابطه با تحریمها و موانع و چالشهای آن برای ورود به عرصه هوش مصنوعی، سوال مهم این است که اگر تحریمها علیه ایران برداشته شود، ایران با چه موانع زیرساختی و نرمافزاری در این حوزه مواجه است؟
در صورت رفع تحریمها شاهد موارد زیر خواهیم بود:
- هجوم فناوریهای وارداتی و وابستگی مجدد به پلتفرمهای غربی؛
• تضعیف صنایع بومی نوپا در برابر غولهای فناوری (مانند مایکروسافت، گوگل، NVIDIA)؛
• خطر نشت اطلاعات ملی و وابستگی زیرساختی به خدمات خارجی؛
• نبود استانداردها و مقررات ملی برای جذب صحیح فناوری و انتقال دانش.
ایران و تجربه چین در استفاده از هوش مصنوعی
بسیاری بر این نظرند که میتوان در رابطه با هوش مصنوعی از مدل چین استفاده کرد ، اما با اعمال برخی تعدیلات؛ با ملحوظ داشتن نکات زیر:
- چین بازار داخلی بسیار بزرگ و حمایت سختگیرانه از تولید بومی دارد؛
• چین بر صنعت، نظامیسازی فناوری و کنترل اطلاعات متمرکز است؛
• ایران میتواند از مدلهای حمایتی، تدوین مقررات فناورانه، سرمایهگذاری دولتی در تحقیق و توسعه (R&D) و دیپلماسی فناوری چین الگو بگیرد. اما باید متناسب با اندازه بازار، ظرفیت نیروی انسانی و ویژگیهای فرهنگی و سیاسی داخلی این سیاستها تعدیل شود.
به علاوه، جنگ سایبری چین و غرب بر امنیت سایبری ایران تاثیر خواهد گذاشت که در استفاده از مدل چین در این رابطه باید مورد توجه باشد؛
- افزایش درگیری چین و غرب، فضای سایبری را به جبههای چندلایه و غیرقابل کنترل تبدیل کرده است؛
- ایران در این میان در معرض حملات سایبری نیابتی (Proxy Cyberattacks) قرار میگیرد؛
- ابزارهای دفاعی باید هم در برابر حملات غربی و هم تهدیدات نرمافزاری از متحدان (به دلیل اشتراک فناوری) مقاوم باشند؛
- امنیت سایبری ایران نیازمند یک معماری بومی و یکپارچه با پیشبینی تهدیدات چندمنشأیی است.
ایران و چالشهای پیشرو
در حال حاضر، کشور با مشکلات و کاستی های قابل توجهی در حوزه نیروی انسانی و آموزش هوش مصنوعی مواجه است. از این رو باید گفت در رابطه با هوش مصنوعی ایران با چالشهای زیر مواجه است:
- وابستگی به زیرساختهای پردازشی خارجی (GPU، Cloud)
• مهاجرت نخبگان در حوزه AI
• فقدان سامانههای بومی آموزش مدلهای زبانی
• نبود هماهنگی بین نهادها و ضعف سیاستگذاری فناوری
در عین حال با وجود همه چالشها و موانع داخلی و خارجی، راهکارهایی وجود دارد که در صورت تصمیمگیری قاطع و منسجم و جدی در این رابطه میتوان تا حد زیادی بر مشکلات غلبه کرد، از جمله:
- تشکیل شورای عالی فناوریهای نوظهور با بودجه و اختیارات اجرایی؛
- توسعه زیرساخت ابری ملی برای هوش مصنوعی؛
- تربیت نخبگان با رویکرد حل مسئله ملی؛
- استفاده از ظرفیتهای نظامی و امنیتی برای توسعه فناوریهای دوگانه؛
- طراحی مدل بومی هوش مصنوعی اخلاقمحور و مقاومتی.
0 Comments