جعفر قنادباشی – کارشناس مسائل آفریقا

مذاکرات صلح سودان بین یک کشور خارجی و سودان نیست، بلکه مذاکراتی میان دو گروه از نظامیان سودان است که در دوران حکومت ریاست‌جمهوری عمر البشیر در کنار هم و تحت فرمان او قرار داشتند.

طرفین درگیر در سودان، که یکی فرمانده نظامی ارتش و تحت عنوان ریاست شورای حاکمیتی سودان (عبدالفتاح البرهان) و دیگری فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع یا واکنش سریع (محمد همدان دغلو) می‌باشند، نه بر سر تصرف یک منطقه یا استان خاص در این کشور، بلکه بر سر تصاحب قدرت دولت مرکزی و قرار گرفتن در راس کلیه امور سودان با یکدیگر می‌جنگند. جنگی که طی یک سال و نیم گذشته، موجب آوارگی هفت و نیم میلیون نفر از مردم سودان در داخل و مهاجرت یک و نیم میلیون نفر به خارج از این کشور شده است. بر اساس آمارهای موجود، این جنگ تا کنون موجب کشته شدن بیش از 13 هزار و زخمی شدن ده‌ها هزار نفر شده است.

جنگ داخلی سودان، جنگی است که طی نیم قرن گذشته در هیچ یک از کشورهای جهان سوم نظیر آن صورت نگرفته و در شرایطی که طرفین همچون دوران جنگ سرد از پشتیبانی‌های علنی طرف‌های بین‌المللی برخوردار نیستند، اما بیشترین خسارت را به زیرساخت‌های اقتصادی این کشور وارد کرده و زمینه‌ساز ایجاد بزرگترین بحران اجتماعی در این کشور شده‌اند.

گسترش جنگ 16 ماهه و ادامه آن، سبب نگرانی بسیاری از کشورهای همسایه سودان و حتی قدرت‌های فرامنطقه‌ای شده است. چنانکه بسیاری ازدولت‌های منطقه‌ای، بین‌المللی و همسایگان سودان تلاش کرده‌اند تا زمینه‌هایی را برای مذاکرات بین طرفین و عدم گسترش ناآرامی‌های داخلی سودان به دیگر نقاط منطقه فراهم آورند. عمده‌ترین نگرانی قدرت‌های بزرگ و همسایگان سودان آن است که در اثنای این جنگ خانمان‌سوز، گروه‌های افراطی با بهره‌برداری از ناآرامی‌ها از میان مردم سودان یارگیری کرده و اقدامات بی‌ثبات‌کننده‌ای را در کل مناطق سودان به‌ویژه سواحل دریای سرخ و اقیانوس هند انجام دهند که خطراتی را متوجه آبراه‌های دریای سرخ و اقیانوس هند کند.

در این شرایط، نمایندگان ارتش سودان که در حال حاضر پایتخت را در اختیار دارند، آشکارا از مداخله و نقش‌آفرینی امارات در گسترش این جنگ سخن می‌گویند و بر این اعتقاد هستند که امارات به‌منظور دست‌اندازی به برخی منابع نفتی و مخازن فلزات گران‌بها در سودان درصدد است تا با پشتیبانی از نیروی پشتیبانی سریع به ریاست محمد حمدان دغلو مرکزیت دولت سودان را در اختیار بگیرد. چنانکه نماینده رئیس شورای حکومتی سودان در سازمان ملل متحد بر ضرورت جلوگیری از اقدامات امارات در سودان سخن گفت و هر گونه مذاکرات برای آتش‌بس و صلح داخلی در سودان را به پایان مداخله امارات در سودان منوط دانسته است.

با این حال، نکته مهم عدم نقش‌آفرینی احزاب سیاسی و نهادهای مذهبی و سیاسی سودان برای جلوگیری از این جنگ داخلی است. احزاب و گروه‌هایی که در عرصه سیاسی سودان سوابق بسیار طولانی و بعضا مثبتی داشته‌ و توانسته‌اند زمینه‌های برقراری دمکراسی و آرامش را برای چند دوره متوالی در این کشور فراهم آورند. لذا این عدم فعالیت احزاب و گروه‌های سودانی سبب شده که مقدرات امور سودان در حال حاضر در اختیار دو گروه جنگ‌طلب و قدرت‌طلبی قرار گیرد که بی‌محابا و بدون توجه به خساراتی که سودان را برای سال‌های طولانی به عقب بازگردانده است، به جنگ‌های داخلی ادامه می‌دهند.

در حال حاضر نیمی از بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های سودان به صورت سنگر برای درگیری‌های طرفین تبدیل شده است. چنین روندی با توجه به تخریب زیرساخت‌های اقتصادی سودان، عدم فعالیت گروه‌ها و احزاب سیاسی این کشور و همچنین برخی اقدامات مشکوک و پنهانی برخی از قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، سودان را در مسیری قرار داده است که امید به بازگرداندن شرایط عادی به حداقل رسیده و امید به برپایی مجدد یک حکومت غیرنظامی و مقتدر در سودان نیز بسیار کاهش یافته است.

نکته مهم آنکه ناآرامی‌های سودان دقیقا در زمانی آغاز شد که نظامیان در حال انتقال قدرت به غیرنظامیان بودند، ‌اما برخی ازسران آنها سعی کردند تا از طریق روابط با رژیم صهیونیستی، زمینه‌های تداوم حکومت نظامیان را در این کشور فراهم کنند. به نظر برخی از تحلیلگران، در پشت صحنه این جنگ خانمان‌سوز دستان رژیم صهیونیستی مشاهده می‌شود که درصدد است تا از تبدیل سودان به یکی از حلقه‌های جبهه مقاومت جلوگیری کند.