جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
چشمانداز سیاسی – اقتصادی ترکیه
جعفر حقپناه – استادیار مدعو مطالعات منطقهای دانشگاه تهران
باید توجه داشت که درصورتی شاهد تفاوتهای اساسی خواهیم بود که پویشهای محیط امنیتی و بینالمللی، اقتضائات جدیدی ایجاب کند. از این بابت میتوان گفت سیاست خارجی ترکیه تقریبا همان روالی را دنبال خواهد کرد که بعد از یکدست شدن ساختار قدرت در سه سال گذشته و پس از حذف داود اوغلو و یکهتازی اردوغان دنبال میکرد، لذا در مقطع فعلی تفاوت نگاه بارزی در حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان مشاهده نمیشود، اما از آنجا که محیط امنیتی پیرامون ترکیه بسیار متحول و سیال است، میتوان انتظار داشت برخی تفاوتها در سیاست خارجی ترکیه دیده شود.
از جمله در موضوع سوریه، ترکیه مانند دیگر بازیگران وارد دوران سوریه پساداعش خواهد شد و در این زمان، تثبیت و تقسیم قدرت و همچنین بازسازی سوریه، اولویتهای جدید بازیگران خواهد بود و طبیعتا این مسئله رویکرد و نگاهی نو به سیاست خارجی ترکیه در سوریه را میطلبد.
از آنجا که ترکیه شانس و مزیتهای بهتری برای نقشآفرینی در این حوزه دارد، به نظر میرسد که آنکارا در این عرصه فعالتر ظاهر خواهد شد، اما این بدان معنا نیست که همه مسائل ترکیه حل خواهد شد؛ بلکه نگاه رقابتی و اختلافآمیز با آمریکا که در چند سال گذشته وجود داشته همچنان ادامه خواهد داشت، چرا که دو کشور به ویژه درباره مسائل کردی، اهداف و نگاه متفاوتی را دنبال میکنند.
بر این اساس به نظر میرسد که ترکیه همچنان رابطه دوگانهای با آمریکا را دنبال میکند و دوگانگی میان حفظ رابطه همزمان با سوریه و آمریکا را حفظ خواهد کرد. از دیگر سو رابطه با روسیه، برجستگی زیادی در مناسبات خارجی ترکیه ایفا خواهد کرد.
روابط ترکیه با اتحادیه اروپا نیز جای بررسی دارد، هرچند بعید به نظر میرسد که در دوره جدید، طرفین به سمت روابط دوستانهتری حرکت کنند. ادغام وزارتخانهای که روابط با اتحادیه اروپا را در ترکیه دنبال میکرد با وزارت خارجه این کشور نشان میدهد که جایگاه این اتحادیه برای ترکیه نسبت به قبل کاهش یافته است، نگاه دو طرف نسبت به یکدیگر همچنان منفی است و تقویت گرایشهای دست راستی در برخی دولتهای مهم اروپایی نیز به این فاصلهگیری آنکارا – بروکسل کمک میکند.
اما نیازهای متقابل همچنان برقرار است، به ویژه در موضوع مهار پدیده مهاجرت لاجرم دو طرف با یکدیگر همکاری خواهند کرد. همچنین روابطی که ترکیه با اغلب کشورهای اروپایی در قالب پیمان ناتو دارد نیز کمک میکند که گسست میان دو طرف بیش از این افزایش پیدا نکند.
در مورد ایران متغیر خیلی جدیدی که وجود دارد این است که تهران وارد دوره پسابرجام خواهد شد و مسئله تحریمها به صورت خیلی جدیتر مطرح میشود. در خصوص تحریمها آمریکا نقشآفرینی بالایی خواهد داشت و در چنین شرایطی نقشآفرینی ایران بیشتر خواهد شد. البته این بدان مفهوم نیست که مزیتهای تهران برای آنکارا نیز افزایش پیدا کند. به هر حال ترکیه قابلیتها و محدودیتهای خاص خود را برای ادامه روابط تجاری با ایران دارد و طبیعتا ترکیه مانند گذشته نگاه مستقلی نسبت به آمریکا به مسئله ایران خواهد داشت. همچنانکه اردوغان در مصاحبه با یورونیوز اعلام کرد آنها خواهان حفظ برجام هستند و صرفا از تحریمهایی پیروی میکنند که سازمان ملل و نه آمریکا وضع کرده باشد.
این مسائل را باید در کنار موقعیت ایران پسابرجام در منطقه قرار داد؛ یعنی جایگاه ایران در عراق، سوریه و سایر مسائل منطقهای نیز در روابط دو کشور محل بحث است، اما در مجموع به نظر نمیرسد که روابط تهران-آنکارا در دوره آتی دچار افت شود.
البته باید توجه داشت که محیط سیاست خارجی ترکیه به شدت تابع پویاییهای امنیت داخلی این کشور قرار دارد. یعنی اگر مسئله کردی در داخل وضعیت خاصی پیدا کند که به نوعی به معمای فوری و حاد امنیتی تبدیل شود، بر سیاست خارجی این کشور اثراتی خواهد گذاشت. امروز مسئله کردی تقریبا حالت فریز شده پیدا کرده اما معلوم نیست که به همین حالت باقی بماند یا خیر.
در این بین در مسائل داخلی فوریترین مسئله برای دولت جدید، بحث مهار مشکلات اقتصادی به ویژه با خروج سرمایه و کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر دلار است. همچنین پولهای داغ که معضلی برای دولت ترکیه است، مشکلساز خواهد شد. لذا اردوغان باید یک چهره مقتدرانه از خود برای حل مسائل اقتصادی به صورت فوری از خود نشان دهد، زیرا عامل اصلی رایآوردن وی در هر انتخاباتی، توانمندیهایش در حوزه اقتصاد بوده است.
پس از اقتصاد نیز مسئله کردی باید مورد توجه دولت آنکارا باشد؛ هرچند این مسئله مانند سابق جنبه امنیتی ندارد، اما به هر حال چشم اسفندیار سیاست داخلی ترکیه است و باید حتما به آن بپردازند.
در نهایت برای اردوغان مسئله حفظ انسجام داخلی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا اکنون ترکیه با نوعی دوگانگی و دو قطبی مواجه است که در گذشته وجود نداشته است. تداوم این دوگانگی میتواند مسائل جدی برای ترکیه هم در سیاست داخلی و در سیاست خارجی ایجاد کند.
0 Comments