جدیدترین مطالب
تغییرات ژئوپلیتیک در حال ظهور در شاخ آفریقا
شورای راهبردی آنلاین-رصد: منطقه شاخ آفریقا اخیرا در پی امضای دو توافقنامه، شاهد شکل گیری طوفانی دیپلماتیک بوده است که باعث شد دو مساله منطقهای اهمیت بیشتری پیدا کند: تمایل دیرینه اتیوپی برای دسترسی به دریا و وضعیت نامشخص سومالی لند. پرداختن همزمان به این مسائل به دلیل تنشهای منطقهای و ژئوپلیتیک نظیر درگیری اتیوپی-تیگری، جنگ داخلی سودان و ادامه تنشها بر سر ساخت سد بزرگ رنسانس توسط اتیوپی بر روی رود نیل کاری دشوار است.
تحلیلی بر تلاش آمریکا و چین برای تقویت توانمندیهای نظامی متقابل
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل راهبردی گفت: نیروی دریایی آمریکا پروژهای را با هدف تبدیل سکوهای نفتی مازاد به پایگاههای دفاع موشکی متحرک در اقیانوس آرام و برای مواجه با تهدیدات چین در دستور کار قرار داده است. این سکوها قرار است در پاسخ به تهدیدات موشکی فزاینده چین در منطقه اقیانوس آرام مستقر شوند. انتظار میرود سکوهای تبدیل شده به پایگاه دفاع موشکی، نقش مهمی در افزایش قابلیتهای دفاع هوایی ایالات متحده و کمک به ماموریتهای ضربتی این کشور ایفا کنند.
عقبنشینی نیروهای روسیه از قفقاز جنوبی؛ راهبرد یا تاکتیک؟
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل قفقاز گفت: به دنبال انتشار خبری مبنی بر آنکه کرملین به طور ضمنی تأیید کرد که صلحبانان روس از منطقه قرهباغ عقب میکشند و سلاحها و تجهیزات خود را به همراه میبرند، این پرسش به طور جدی مطرح است که آیا روسیه میخواهد منطقه قفقاز جنوبی را به غرب واگذار کند؟
اهمیت راهبردی کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل شبه قاره گفت: هند و امارات متحده عربی کار بر روی اولین مرحله از ایجاد کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا معروف به کریدور آیمک (عربمِد) که به عنوان مسیری جایگزین برای تنگه هرمز و طرح جاده ابریشم چین معرفی شده بود را آغاز کردهاند. اگرچه برخی گمانهزنیها مطرح است که با ادامه جنگ در غزه و التهاب در خاورمیانه، ممکن است کار بر روی این کریدور به حاشیه رانده شود.
أحدث المقالات
تغییرات ژئوپلیتیک در حال ظهور در شاخ آفریقا
شورای راهبردی آنلاین-رصد: منطقه شاخ آفریقا اخیرا در پی امضای دو توافقنامه، شاهد شکل گیری طوفانی دیپلماتیک بوده است که باعث شد دو مساله منطقهای اهمیت بیشتری پیدا کند: تمایل دیرینه اتیوپی برای دسترسی به دریا و وضعیت نامشخص سومالی لند. پرداختن همزمان به این مسائل به دلیل تنشهای منطقهای و ژئوپلیتیک نظیر درگیری اتیوپی-تیگری، جنگ داخلی سودان و ادامه تنشها بر سر ساخت سد بزرگ رنسانس توسط اتیوپی بر روی رود نیل کاری دشوار است.
تحلیلی بر تلاش آمریکا و چین برای تقویت توانمندیهای نظامی متقابل
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل راهبردی گفت: نیروی دریایی آمریکا پروژهای را با هدف تبدیل سکوهای نفتی مازاد به پایگاههای دفاع موشکی متحرک در اقیانوس آرام و برای مواجه با تهدیدات چین در دستور کار قرار داده است. این سکوها قرار است در پاسخ به تهدیدات موشکی فزاینده چین در منطقه اقیانوس آرام مستقر شوند. انتظار میرود سکوهای تبدیل شده به پایگاه دفاع موشکی، نقش مهمی در افزایش قابلیتهای دفاع هوایی ایالات متحده و کمک به ماموریتهای ضربتی این کشور ایفا کنند.
زمینههای همکاری ایران و عربستان
ایران و عربستان دو قدرت منطقهای هستند که جهتگیری بینالمللی آنها میتواند نقش مهمی در ژئوپلتیک خاورمیانه، صلح و ثبات منطقهای ایفا کند و به تبع آن و به واسطه تغییرات منطقهای بر ژئوپلتیک جهانی نیز موثر شوند.
آینده پیش رو
با توجه به فراز و فرودهای زیاد در تاریخ روابط ایران و عربستان، درباره پیش بینی آینده روابط همچنان باید با احتیاط برخورد کرد. به ویژه اینکه با وجود اراده شکل گرفته در تهران و ریاض برای عادی سازی روابط، احتمال دخالت بازیگران و عوامل منفی دیگر منتفی نیست. در دهههای گذشته آمریکا و رژیم صهیونیستی از سنگین شدن فضا یا تخریب روابط ایران و عربستان بیشترین بهرهبرداری را کردهاند.
در همین حال یکی از سناریوهای پیش رو در منطقه، تحولات غیرقابل پیشبینی ناشی از تاثیر سیاستهای جدید خاورمیانهای ایالات متحده برای حفظ موقعیت سنتی خود در منطقه، و همچنین سیاستهای جدید منطقهای رژیم صهیونیستی به عنوان بازیگر تخریب گر منطقه است.
با این حال در چشماندازی محافظه کارانه نیز محتمل ترین سناریوی پیش رو برای روابط ایران و عربستان گشوده شدن فصل تازه از روابط دو کشور است که حداقل میتواند منجر به فروکش کردن نسبی تنشها در منطقه با رویکردی عملگرایانه شود.
زمینههای بهبود مناسبات
یک اصل ثابت شده در روابط بینالملل و ارتباطات که زمینه نظریههای کارکردگرایی و همگرایی شده، این است که ایجاد همگرایی نمادین، به شکل گیری انگیزهها و درک مشترک و در نتیجه تکامل اشکال همکاری و شیوههای همگرایی و روابط پویا منجر میشود. حتی اگر در مرحله نخست این همگرایی به نظر نشدنی برسد، این اصل میتواند در روابط ایران و عربستان نیز به آزمون گذاشته شود. به ویژه اینکه عاملی به نام چین نیز وجود دارد که در تحرکات اخیر نشان میدهد انگیزه جدی در بهبود مناسبات ایران و عربستان به عنوان شرکای منطقهای خود دارد.
بهبود روابط ایران و عربستان تابع گامهای مرحلهای و تدریجی است. اولین گام و مهمترین مرحله، عدم دخالت در امور داخلی و کاهش شاخصهای خصمانه در مواضع و رویکردها است. این موضوع یکی از مفاد بیانیه امضا شده میان تهران و ریاض است.
ایران و عربستان دو قدرت مهم منطقهای هستند که حوزه نفوذ گسترده و متحدان غیرقابل انفصال در منطقه دارند. چند دهه تنش در روابط تهران و ریاض مرزبندی حوزههای نفوذ دو کشور را از بین نبرده است. پذیرفتن این واقعیت، اولین گام در مفاهمه برای پرهیز از تقابل بیشتر و توجه به نقاط و حوزههای همکاری است.
در همین حال تاکید بیشتر بر ارزشهای اسلامی، صلح و ثبات منطقهای و مخالفت با پروژههای تجزیه طلبانه در منطقه میتواند به اعتمادسازی دوباره میان ایران و عربستان منجر شود.
ابعاد همکاریهای احتمالی
در فضای رقابت میان کشورها، همواره نقاطی برای توافق و همکاری وجود دارد. رابطه ایران و عربستان نیز از این قاعده مستثنی نیست. در میان گسلهای منازعه، برای ایران و عربستان نیز نقاطی برای تعریف همکاری و منافع مشترک وجود دارد.
در سطح منطقهای، هزینههای خود محوری در منطقه خاورمیانه هر دو کشور را متضرر میکند. یکی از مهمترین و فوری ترین زمینههای همکاری بهره گیری از وزن سیاسی دو کشور برای حل و فصل تعارضات موجود است. هموار شدن زمینههای مذاکرات صلح در یمن، کاهش تنشهای سیاسی در عراق و لبنان، هموارتر شدن راه بازگشت سوریه به جمع کشورهای عربی، کاهش تنش نظامی در خلیجفارس از جمله تعارضاتی هستند که با بهبود فضای گفتگو و اعتمادسازی میان ایران و عربستان در دسترس هستند.
در سطح دوجانبه، ایران و عربستان برای همکاریهای دو جانبه نیز میتوانند برنامه ریزی مشترک داشته باشند. تشکیل کمیسیون یا شوراهای همکاری در سطوح مختلف، گروههای دوستی و اتاق مشترک بازرگانی میتواند به آغاز همکاریها کمک کند. تسهیل همکاریهای علمی و دانشگاهی، گردشگری، ارائه خدمات فنی مهندسی، تسهیل روابط بازرگانی میان بخشهای خصوصی و سرمایه گذاریهای مشترک دولتی و خصوصی از جمله اشکال اولیه همکاری میتوانند باشند.
همکاری در کلیه فعالیتهای اقتصادی از جمله صنایع، معادن، نفت، پتروشیمی،کشاورزی، دام، بهداشت، حمل و نقل، ارتباطات، مسکن وشهرسازی و خدمات فنی و مهندسی، در موافقتنامه عمومی همکاریهای اقتصادی، بازرگانی، سرمایهگذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان 1377 نیز مورد موافقت دو طرف قرار گرفته اند. این توافقها در سند بازآفرینی روابط تهران و ریاض در مارس 2023 مورد تاکید قرار گرفته است.
توسعه همکاریهای امنیتی با فراهم کردن زمینه اجرای توافق راهبردی امنیتی ایران و عربستان در 1380 نیز از دیگر گامها برای گذار از الگوی تقابل به الگوی تعامل میان دو کشور است. در این توافقنامه به موضوعات همکاری میان دو کشور در زمینههای تبادل اطلاعات امنیتی، مبارزه با جرائم سازمان یافته، تروریسم بینالمللی، مبارزه با جرائم اقتصادی از طریق مقابله با پولشویی پرداخته شده است. این همکاریها همچنین شامل مبارزه با قاچاق اسلحه، کالا، قاچاق آثار تاریخی و میراث فرهنگی، جعل اسناد دولتی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، تسهیل در حمل و نقل شهروندان دو کشور، بهره بردن از تجارب امنیتی و آموزش ماموران امنیتی بسط داده شده است.
همکاریهای چندجانبه؛ یکی دیگر از ابعاد همکاریهای ایران و عربستان میتواند همکاری در چارچوب توافقهای چند جانبه و سازمانهای مشترک باشد. همکاریهای ایران و عربستان در زمینه حمل و نقل میتواند یکی از اشکال جدید کریدور شمال به جنوب باشد که بازار هدف آن جنوب آسیا و همچنین بازار بزرگ قاره آفریقا است. به نظر میرسد چین نیز به وزن ژئوپلتیک ایران و عربستان برای پیشبرد برنامههای منطقهای و اقتصادی خود توجه ویژه دارد. عضویت همزمان ایران و عربستان در سازمان همکاری شانگهای و ابتکار کمربند-جاده چین نیز میتواند پتانسیل موجود در همکاریهای حمل و نقل در روابط ایران و عربستان را تقویت کند.
0 Comments