ترور مشکوک «ایهاب‌الوزنی» فعال مدنی در کربلا که در اردیبهشت‌ماه انجام شد و در ادامه آن ترور «هشام‌المشهدانی» فعال مدنی و عضو ائتلاف عزم (از ائتلاف‌های منصوب به اهل سنت که با شرکت چهره‌هایی مانند سلیم الجبوری، خالد العبیدی و جمال الکربولی تشکیل شده است)، اردوکشی‌های خیابانی متعاقب این ترورها، جوسازی رسانه‌های منطقه‌ای و مداخله برخی کشورهای خارجی ازجمله انگلیس، باعث تقویت این زمزمه‌ها شده است.

موافقان و مخالفان برگزاری انتخابات زودهنگام

تحرکات داخلی و مداخلات خارجی موجب شده تا پیرامون انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق که قرار است در 18 مهرماه 1400 برگزار شود، دو گفتمان «موافق» و «مخالف» شکل گیرد.

الف) موافقان

بررسی اظهارات و دیدگاه‌های متفاوتی که در داخل عراق منتشر می‌شود نشان می‌دهد که احزاب و شخصیت‌های «شیعی اسلام‌گرا» و «بخشی از کُردها» بر برگزاری انتخابات در موعد مقرر اصرار دارند و تحت هیچ شرایطی موافق تعلیق یا لغو آن نیستند.

طیف دولت قانون به رهبری نوری مالکی، جریان حکمت ملی به رهبری سید عمار حکیم، ائتلاف فتح به رهبری هادی عامری، جریان صدر به رهبری مقتدی صدر و جریان العبادی، جزو این گفتمان هستند. در همین ارتباط، المالکی اعلام کرده است «به تأخیر افتادن زمان انتخابات پارلمانی زودهنگام پذیرفتنی نیست». سید عمار حکیم نیز بر آماده‌سازی زمینه‌های مناسب برای برگزاری انتخابات شفاف، تاکید کرده است. برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق نیز از برگزاری انتخابات در زمان تعیین‌شده حمایت کرده و برگزاری به‌موقع آن را یک حق ملی و مطالبه مردمی دانسته است.

ب) مخالفان

برخی بازیگران داخلی عراق ازجمله طیف‌های وابسته به معترضان و جریان‌هایی که از دل اعتراضات سال 1398 به بعد سر برآوردند، درحالی‌که تا پیش‌ازاین بر برگزاری انتخابات تأکید داشتند، هم‌اکنون به دنبال تعویق یا تحریم انتخابات هستند و بر آن اصرار دارند.

در این زمینه ایاد علاوی، رئیس ائتلاف وطنی در صفحه توییتر خود نوشته است «ما دو راه در پیش داریم: به تعویق افتادن انتخابات و تحریم آن در صورت فراهم نشدن فضای مناسب برای تحقق مقبولیت در زمینه سالم برگزار شدن آن».

در همین حال برخی رسانه‎های عربی متمایل به آمریکا نیز بر تحریم انتخابات تأکید دارند. برای مثال چندی پیش پایگاه الحره با این تیتر که «تظاهرات عراق؛ صدها تن به میدان تحریر آمدند و اشاره به تحریم انتخابات کردند»، گزارش داده بود «چه کسی مرا کشت؟!… ادامه ترور فعالان، انتخابات زودهنگام در عراق را تهدید می‌کند!». روزنامه عکاظ و الریاض وابسته به عربستان نیز با کلیدواژه‌هایی مانند «تجمعات بزرگ» و «مطالبه تحریم انتخابات» بر این موضوع متمرکز شده‌اند. حزب کمونیست عراق، جنبش «البیت الوطنی» و «الشعب‌الاصلاح» نیز از دیگر تحریم‌کنندگان انتخابات هستند.

علاوه بر این‌ها برخی کشورهای خارجی ازجمله آمریکا، انگلیس و عربستان نیز به‌صورت پنهان و آشکارا دنبال تحریم و یا تعویق انتخابات هستند با این تفاوت که هرکدام از آن‌ها در خصوص طرح و پیگیری این مسئله تا حدودی متفاوت عمل می‌کنند؛ طوری که «استفان هیکی» سفیر انگلیس در بغداد بعد از ترور ایهاب الوزنی، فعال مدنی در کربلا، طی مصاحبه با یکی از شبکه‌های وابسته به سعودی نسبت به برپایی انتخابات سالم در عراق ابراز تردید کرده و بر همین اساس خواهان عدم برگزاری انتخابات زودهنگام شده بود!

نکته قابل‌تأمل اینکه در این میان برخی نیز که عمدتاً شامل تشکل‌ها و سرکرده‌های منتسب به اعتراضات اکتبر هستند، جایگزین‌هایی را برای انتخابات زودهنگام مطرح کرده‌اند که بسیار خطرناک است. در این زمینه احمد ملاطلال، سخنگوی سابق مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق در توئیتی یکی از جایگزین‌ها را تحت قیمومیت درآمدن عراق عنوان کرده است!

پشت پرده مخالفان برگزاری انتخابات

به نظر می‌رسد مخالفان برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی به این درک رسیده‌اند که طرفداران و نامزدهای همسو با آن‌ها برخلاف پیش‌بینی‌های قبلی، بخت چندانی برای پیروزی در انتخابات پیش رو ندارند. جریان مذکور شامل شخصیت‌ها، احزاب و بازیگرانی هستند که عمدتاً نیز در زمره مخالفان بیت شیعی و حشدالشعبی قرار دارند و به این جمع‌بندی رسیده‌اند که در جریان انتخابات مهرماه نتیجه مطلوب و دلخواه خود را کسب نخواهند کرد.

این جریان معتقدند همگرایی و انسجام بالای بیت شیعی، باعث می‌شود که احزاب و جریانات شیعی دست برتر و کرسی‌های بیشتر را در انتخابات پارلمانی در اختیار بگیرند. به باور آن‌ها این موضوع اجازه هرگونه «تغییر ساختار پارلمان عراق» را از آن‌ها سلب خواهد کرد. برای همین برگزاری انتخابات زودهنگام را در تعارض با اهداف و منافع خود که تغییر ساختار مجلس عراق در رأس آن‌هاست، می‌بینند.

نکته بعدی که باید موردتوجه قرار دارد درباره مداخلات و برنامه‌ریزی‌های خارجی‌ها ازجمله آمریکا و انگلیس برای جلوگیری از برگزاری انتخابات است. دلیل این موضوع کاملاً روشن است و آن را باید در احتمال بالای پیروزی جریان‌های سیاسی نزدیک به محور مقاومت در انتخابات پیش رو دانست؛ جریان‌هایی که مخالفان سرسخت حضور نیروهای آمریکایی در عراق هستند و پارلمان را یکی از ابزارهای مؤثر و قانونی برای اخراج نیروهای آمریکایی و بیگانه از عراق می‌دانند. جریان صدر، ائتلاف فتح و ائتلاف نصر در این دسته قرار داشته و بیشترین شانس پیروزی در انتخابات پیش رو را دارند.

چشم‌انداز انتخابات

پرتکرارترین کلیدواژه‌ای که این روزها از زبان مخالفان داخلی و خارجی برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق شنیده می‌شود، پافشاری مکرر بر این گزاره است که برگزاری انتخابات در شرایط «ناامن، بی‌ثبات و ناآرام»، نمی‌تواند به نفع مردم عراق باشد؛ شرایطی که در به وجود آمدن آن اقدامات و تحرکات مشکوک برخی بازیگران خارجی ازجمله آمریکا، انگلیس و عربستان و بعضی جریان‌های همسو با آن‌ها بی‌تأثیر نیست. این در حالی است که دولت، نیروهای مردمی و سایر متولیان برگزاری انتخابات که تأمین امنیت انتخابات نیز بر عهده آن‌هاست، تاکنون زیر بار چنین توجیهی نرفته و همچنان بر برگزاری انتخابات تأکید دارند.

اینکه بی‌ثباتی و ناامنی دلیلی بر تعویق یا تحریم انتخابات باشد، از منطق محکمی برخوردار نیست، چراکه اگر این‌گونه بود، قاعدتاً در برخی از کشورها حتی جوامع توسعه‌یافته اروپایی نیز باید روند انتخابات تعطیل شود. همین چند هفته پیش بود که در سوریه که از شرایط مساعدی در حوزه امنیت و ثبات برخوردار نیست و یک کشور بحران‌زده به‌حساب می‌آید، انتخابات ریاست جمهوری بدون هرگونه حادثه امنیتی برگزار شد و 79 درصد مردم در آن مشارکت نمودند.

در اینکه فضای داخلی عراق در ابعاد گوناگون وجودی تا حدودی ناامن و بی‌ثبات است شکی نیست، اما سئوال این است مسببان این وضعیت چه کسانی هستند؟ پاسخ بسیار روشن است، کسانی که امروز در رأس تحریم یا خواستاران تعویق انتخابات عراق قرار دارند؛ یعنی آمریکا و انگلیس و برخی شرکای منطقه‌ای آن‌ها؛ دو کشوری که فضای ناامن و بی‌ثبات عراق را بهترین و کم‌هزینه‌ترین بستر برای پیشبرد سیاست‌ها و تأمین منافع می‌دانند.

آمریکایی‌ها همیشه از روندهای دموکراتیک در عراق که با منافع آن‌ها تعارض داشته است، ممانعت به عمل آورده‌اند. امروز نیز با این توجیه که فضای عراق ازنظر امنیتی یک فضای نامناسب برای برگزاری انتخابات است، به دنبال تعویق انتخابات هستند. این در حالی است که انتخابات به‌عنوان یک حق ملی و مکانیسم مؤثر نقش مهمی در بهبود اوضاع نابسامان داخلی دارد.

آنچه در داخل عراق دیده می‌شود این است که انتخابات با وجود تلاش‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی مبنی بر تعلیق یا تحریم آن‌، در موعد مقرر برگزار خواهد شد، چراکه بخش مهمی از احزاب و جریانات داخلی و همچنین حاکمیت عراق تدابیر ویژه‌ای برای برپایی انتخابات در مهرماه دارند، کما اینکه جامعه عراق نیز بیش از این نمی‌تواند معطل برگزاری انتخابات بماند.