مهم‌ترین عامل توجه آمریکا به توسعه قدرت نرم در عراق

آنچه در این چند سال آمریکا را در این مسیر قرار داده است که همراه با متحدان راهبردی‌اش گسترش نفوذ نرم در عراق با تکیه‌بر قدرت نرم را با هدف تأمین منافع و تقویت ارزش‌ها و هویت آمریکایی در دستور کار قرار داده و آن را دنبال کند، به بن‎بست رسیدن راهبردهای نظامی در دوره پسااشغال بوده است. البته توسعه نفوذ نرم در عراق پیش‌ازاین ولی نه با عمق و شدت سال‌های اخیر، وجود داشته است. همان‌گونه که دولت قبلی آمریکا یعنی ترامپ نیز چندین بار صریحاً اعلام کرده بود، به‌رغم هزینه 7 تریلیون دلاری ایالات‌متحده در عراق و منطقه، مقامات کاخ سفید حتی در عالی‌ترین سطح مجبور هستند مخفیانه و با هواپیمای چراغ خاموش در عراق بر روی زمین بنشینند! این‌گونه مسائل و البته راهبردهای کم‌اثر و پرهزینه نظامی آمریکا، باعث شده است که کاخ سفید بیش‌ازپیش ابعاد نرم قدرت در عراق را در دستور کار قرار دهد که با توجه به اهمیت موضوع در ادامه ضمن اشاره به پیشینه قدرت نرم آمریکا در عراق، به مصادیق مهم تعمیق و گسترش زیرساخت‌های نفوذ فرهنگی آمریکا در عراق پرداخته می‌شود.

پیشینه نفوذ نرم آمریکا در عراق

مروری گذرا بر مستندات میدانی، سیاسی و غیره، به‌خوبی نشان می‌دهد دولت آمریکا در طول بیش از 20 سال اخیر حتی قبل از سقوط صدام و به‌طور دقیق از سال 1998 و بعد از انتفاضه شعبانیه (که نسخه کوچک انقلاب اسلامی در عراق بود و صدام آن را سرکوب کرد) به این نتیجه رسیدند که باید جایگزین صدام در عراق، یک نظام قدرتمندتری باشد که بتواند مانع از گسترش نفوذ انقلاب اسلامی در عراق باشد. برآورد آمریکایی‌ها بر این بود که افکار عمومی عراق حامی صدام نیست و اتفاقاً این پیش‌بینی به وقوع پیوست و حکومت صدام با کمترین مقاومت مردمی سقوط کرد و عراق اشغال شد. بعد از سقوط صدام دولت آمریکا هم‌زمان با راهبردهای نظامی، در دو مرحله «دولت‌سازی» (از سال 2003 تا 2008) و «ملت‌سازی» (پس از سال 2008 تاکنون) در حوزه نفوذ در این کشور و اشغال منابع اقتصادی عراق سناریوهای مختلفی را اجرایی کرده‌اند؛ اما آنچه در اینجا حائز اهمیت است و باید موردتوجه جدی قرار داد، گسترش عمق و دامنه نفوذ نرم آمریکا در مردم و جامعه نخبگان عراق است.

ایجاد سازمان‌های مردم نهاد در عراق

تأسیس سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) یکی از نخستین راهبردهای آمریکا برای نفوذ نرم در عراق بوده است. در خصوص ایجاد سازمان‌های مردم نهاد در عراق دو مؤسسه آمریکایی «ان‌ای‌دی» و «یو اس‌ای‌دی» که ظاهراً در نهادهای به‌اصطلاح غیردولتی آمریکا قرارگرفته اما درواقع تحت فرماندهی شورای عالی امنیت ملی آمریکا و نهادهای بالادستی قرار دارند، بیشترین فعالیت را در عراق داشته‌اند. به‌عنوان‌مثال مؤسسه ان‌ای‌دی، در گزارش مالی‌ خود در سال 2015 تأکید کرده بود که 1950 شبکه مردم‌نهاد موسوم به NGO در عراق ایجاد کرده که یکی از این شبکه‌ها به‌تنهایی در حدود 190 میلیون دلار از مؤسسه ام‌ای‌دی پول دریافت کرده است! در همین راستا مؤسسه ان‌ای‌دی در گزارش مالی سال 2014 اعلام کرده بود که بیش از 5 میلیون دلار و در سال 2015 بیش از 6 میلیون دلار به مؤسسات مردم‌نهاد در عراق کمک کرده است!

یکی از این سازمان‌های مردم‌نهاد که در بصره و با هدایت یک خانم محجبه و شیعی به نام فاطمه البهادری تأسیس شده است، وابسته به آمریکا بود و در 10 سال اخیر کمک‌های زیادی از مؤسسات آمریکایی دریافت کرده است. فعالیت و ضریب نفوذ این سازمان مردم‌نهاد به‌گونه‌ای است که جوانان عراقی حتی طیف‌های مذهبی و حتی برخی مقامات عراقی با وقت قبلی و باافتخار با این خانم عکس می‌گیرند! این خانم که در مجامع بین‌المللی هم شرکت می‌کند، از نفوذ بالایی در عراق برخوردار است. این مؤسسه عراقی که زیر نظر این خانم است، با حمایت مؤسسات آمریکایی جزو مؤسسات موفق در عراق بوده است. مثلاً در ناآرامی‌های سال 1398 در بغداد، فیلمی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که یک خانم بی‌حجابی بر سر و روی خود می‌زند و فریاد می‌کشد که بچه‌ام را کشتند! در همین حال یک خانم جوان محجبه دیگری می‌آید و او را آرام نموده و می‌گوید که بلند شو و گریه نکن باید مقاومت کنیم. جالب است که در بررسی‌های انجام‌شده مشخص می‌شود که این خانم بی‌حجاب اصلاً ازدواج نکرده و مجرد بوده و در حقیقت مدیر مالی ان‌جی‌اوی تحت مدیریت و هدایت خانم مذکور در بصره بوده است و آن خانم جوان محجبه هم یک سر شبکه‌ دیگری در دیوانیه بوده و درواقع مسئول راه‌اندازی تظاهرات و فراخوان در دیوانیه بوده است!

ترویج همجنس‌گرایی در شهرهای مذهبی

یکی دیگر از اقدامات نرم دولت آمریکا با هدف توسعه نفوذ نرم در عراق، ترویج همجنس‌گرایی بوده است. دراین‌باره یک مؤسسه هلندی به نام «دی‌ووس» در راستای سناریوی جنگ نرم و هویت‌زدایی آمریکا، در عراق فعالیت می‌کند و به ترویج اباحه‌گری و همجنس‌گرایی در این کشور می‌پردازد. این مؤسسه در شیعی‌ترین شهرهای عراق یعنی در نجف، کربلا، ذی‌قار و… تحت عنوان حقوق زن و مرد و تساوی حقوق انسان‌ها فعالیت دارد که تاکنون آثار مخربی داشته است. مؤسسه مذکور در گزارشی مدعی شده بود که در حدود 15 خانه‌ امن همجنس‌گرایی در شهرهای نجف و کربلا راه‌اندازی کرده است. این پدیده به‌تنهایی نشان می‌دهد که سناریوهای آمریکایی و غربی در حوزه شبکه‌سازی مردم‌نهاد تا چه اندازه ریشه‌‌ای و اساسی بوده و در حال اجراست!

تحرکات در حوزه نخبه‌سازی

در این زمینه نیز به‌عنوان‌مثال، مؤسسه «آی‌ای‌دی» که از سوی سازمان سیا راه‌اندازی شده است، از سال 2002 در حوزه نخبگان عراقی فعال‌شده و برای نفوذ در دانشگاه‌ها و جذب دانشجوهای عراقی تلاش می‌کند. این مؤسسه از سال 2002 تاکنون بیش از 12 هزار بورسیه در عراق – که رقم بسیار بالایی است – داشته و در حدود 11 میلیون دلار هزینه کرده است. پروازهای هفتگی به‌صورت رایگان برای حضور و بازدید جوانان و نخبگان عراقی از کشور آمریکا، جزو برنامه‌های دائمی مؤسسه مذکور بوده است! مؤسسه مذکور از سال 2007 تا 2010 در حدود 105 هزار نفر از مدیران میانی و ارشد عراقی را هم آموزش داده است. نفوذ در سازمان برنامه‌وبودجه عراق با هدف تمرکززدایی از دولت عراق و جلوگیری از شکل‌گیری یک دولت قدرتمند، جزو اهداف پنهان مؤسسه مذکور است.

علاوه بر این، یک مؤسسه دیگر آمریکایی به نام «آیولت» هم در حوزه نخبگان عراق فعال بوده، طوری که مسئولیت برگزاری دوره‌های آموزشی جهت کادرسازی برای آینده عراق را برعهده‌گرفته است. این گروه آمریکایی تاکنون، برنامه‌های ویژه‌ای را برای فرزندان مسئولان ارشد عراقی، هم در عراق و هم در آمریکا طراحی و عملیاتی کرده است!

تأسیس مراکز علمی، آموزشی و پژوهشی، از برنامه‌های دیگر آمریکایی باهدف توسعه نفوذ نرم در عراق بوده است. افتتاح دانشگاه آمریکایی بغداد موسوم به «آمریکن» در 14 اسفند 1399، آخرین و جدیدترین اقدام دولت آمریکا در این زمینه است. رئیس این دانشگاه «مایکل مولنیکس» که یک شخص آمریکایی است اظهار داشته «این دانشگاه بزرگ است و من بیشتر از اینکه حس ریاست دانشگاه را داشته باشم، احساس می‌کنم شهردار یک شهر هستم»! رشته علوم سیاسی و مدیریت جزو رشته‌های اولیه است. پیش‌ازاین آمریکا در سلیمانیه، اربیل، صلاح‌الدین و دهوک دانشگاه‌هایی را تأسیس کرده بود، اما اینک به‌صورت تخصصی برای رشته‌های مدیریت و علوم انسانی در پایتخت عراق دست به احداث دانشگاه زده است که این اقدام، عملاً در راستای نفوذ در ‌نظام آموزش عالی این کشور محسوب می‌شود.

جمع‌بندی

آنچه مشخص است این است که دولت آمریکا به‌شدت در حوزه نرم‌افزاری در عراق ورود فعال شده است. دور کردن عراق از ایران و لیبرالیزه کردن عراق با ارزش‌های آمریکایی جزو اهداف اساسی آمریکا در این زمینه است. برای نیل به این اهداف مهم آمریکا اقدامات مهمی را در سال‌های اخیر در دستور کار قرار داده است که تغییر سبک زندگی مردم از قبیله‌ای به مدنی، مدیریت نخبگان و جوانان عراقی و تربیت نسل آینده رهبران در قالب طرح‌های بورسیه‌ای جزو راهبردهای سه‌گانه کاخ سفید در این زمینه است.