جدیدترین مطالب
تداوم سیاستی بیتاریخ
أحدث المقالات
چالشهای عمده سیاست خارجی ترکیه در سال 2021
با روی کار آمدن دولت جو بایدن در آمریکا در 20 ژانویه پیشبینی میشود در روابط ترکیه و آمریکا هم مسائل مهمی نظیر سامانه دفاع موشکی اس-400، ادامه همکاری آمریکا با گروه پ.ک.ک/ی.پ.گ، گروه گولن و شرق مدیترانه از مهمترین موضوعات در روی میز باشد. بایدن در موضوع قبرس، مدافع فدراسیون در قبرس و تقسیم مساوی منابع شرق مدیترانه است. او از همکاری در تقسیم انرژی و لزوم حفظ حقوق ترکهای قبرس دفاع میکند.
بایدن از مدتها پیش، مخالفت خود را با سیاستهای ترکیه در عرصههای مختلف ابراز داشته و خواستار اتخاذ اقدامات جدی علیه اردوغان شده است. بایدن ضمن «ستمگر» توصیف کردن اردوغان، پیشنهاد کرده بود که آمریکا باید از مخالفان ترکیه برای سرنگون کردن اردوغان حمایت کند. او با محکوم کردن سیاستهای چالشبرانگیز دولت ترکیه در شرق مدیترانه و دامن زدن به درگیری در قفقاز و اقدام آنکارا به خرید سامانه موشکی «اس400» روسی، خواستار اعمال فشارهای بیشتری علیه ترکیه شده و خواستار کنار گذاشتن آنکارا از هرگونه تلاش دیپلماتیک در مسائل منطقه بود. بایدن همچنین از طرح قانون پیشنهادی ارمنستان علیه ترکیه در مورد «نسلکشی و جنایتهای ضد بشری» علیه ارامنه، حمایت میکند.
بنابراین وقوع تنش در روابط ترکیه و آمریکا دور از انتظار نیست، به ویژه اینکه بایدن همواره سیاستهای آنکارا و تصمیمات اردوغان را مورد انتقاد قرار میدهد. با آغاز این تنشها، روابط ترکیه و آمریکا در دوره ریاست جمهوری بایدن شاهد تغییرات بسیاری خواهد شد و احتمال اینکه دو کشور در مسیر تنش و آشفتگی گام بردارند، بسیار است. روابط آنکارا و واشنگتن در چهار سال آینده تفاوت بسیاری با وضعیت دوره ترامپ خواهد داشت.
با روی کار آمدن بایدن، نگرانیهای اردوغان برای تنش و ناسازگاری و دیدگاههای متفاوت دو کشور در قبال مسائل ژئوپلیتیک، ائتلافها و موضعگیریهای منطقهای آشکارتر میشود. مسئله حقوق بشر در ترکیه که مورد انتقاد دموکراتها قرار دارد، اقدام آنکارا به خرید سامانه موشکی «اس400» روسیه، که خشم ناتو را برانگیخت و منجر به اعمال تحریمها علیه ترکیه شد، بخش مهمی از این تنشها است. اقدام نظامی ترکیه علیه متحدان کُرد آمریکا در شمال سوریه و حمایت از گروههای افراطی میتواند روابط آنکارا با واشنگتن را دچار تنش کند.
بازگشت «برت مک گورک» نماینده ویژه سابق آمریکا در زمینه مبارزه اعلامی با داعش به کاخ سفید را نیز میتوان در چارچوب علامتهای منفی ارزیابی کرد. او فردی است که آنکارا به دلیل اقداماتش در منطقه تحت کنترل گروه تروریستی پ.ک.ک/ی.پ.گ در سوریه، به وضوح علیه او جبهه گرفته بود. ورود او به تیم امنیت ملی کاخ سفید و قرار گرفتن در کادر مشاورین بایدن، برای آنکارا علامت مثبتی نیست.
پس از سالی پرتنش در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا، آنکارا در آرزوی گشودن صفحه جدید با بروکسل است. اکثر کشورهای اتحادیه اروپا طرفدار گشودن کانالهای گفتگو و آغاز دستور کار مثبت در مناسبات با ترکیه هستند. نشست اتحادیه اروپا که در ماه مارس با ریاست دورهای پرتغال برگزار خواهد شد، قطعاً در آینده مناسبات حائز اهمیت است. حصول نتیجهای که بتواند انتظارات هر دو طرف را تامین نماید، هم به مواضع اتحادیه اروپا و هم ترکیه بستگی خواهد داشت. کاهش تنش در شرق مدیترانه و برداشتن گامهای اصلاحاتی، به عنوان عناصر اصلی که نتیجه را به نفع ترکیه تغییر میدهد، ارزیابی میشوند.
در 21 ژانویه، مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، به بروکسل سفر خواهد کرد تا تنشها را با اتحادیه اروپا که در حال آمادهسازی تحریمها علیه فعالیتهای «تهاجمی» آنکارا در مدیترانه است، کاهش دهد. چاووش اوغلو، در سفر اخیرش به اسپانیا مدعی شد «در سال2020 شاهد وجود تنش میان ترکیه و برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا بودیم، اما اکنون برای گشودن صفحه جدید در روابط با اتحادیه اروپا، تلاش میکنیم. ترکیه از لحاظ تاریخی جزء لاینفک اتحادیه اروپا بوده و خواهد بود. ارتباطات و پیوندهای قدرتمند ترکیه، برای اتحادیه اروپا، ارزش افزوده استراتژیکی مهمی به همراه دارد که متاسفانه اروپا از دیدن آن غافل بوده و آن را نمیبینند. ترکیه همواره طرفدار کاهش تنشها و انجام مذاکرات دیپلماتیک است.»
پس از یک سال بحرانی در مناسبات ترکیه و یونان، در سال 2021 طرفین یک بار دیگر گفتگوها را در 25 ماه جاری آزمایش خواهند کرد. در یونان اگرچه تمایل به آغاز گفتگوها دیده میشود، اما انتظار دارد فقط در مورد محدوده حوزه اختیارات دریایی در اژه و شرق مدیترانه گفتگو شود؛ اما آنکارا بر گفتگو در زمینه خلع سلاح جزایر اصرار دارد. این مذاکرات قطعاً به مانند گفتگوهای گذشته دشوار خواهد بود. یونان بر همبستگی کشورهای بزرگ اروپایی حساب ویژهای باز کرده است.
شواهد نشان میدهد روسیه در معادله ژئوپلیتیک سال 2021، نزدیکی با ترکیه را به عنوان یک کشور استراتژیک مد نظر خواهد داشت. اردوغان مایل است پیمان شش جانبه در قفقاز جنوبی با شرکت کشورهای ترکیه، روسیه، ایران، جمهوری آذربایجان، گرجستان، ارمنستان مورد حمایت روسیه قرار گیرد. آنکارا نیز پس از کاهش بیماری کرونا انتظار دارد تعداد سفر جهانگردان روسیه 30 درصد نسبت به گذشته افزایش یابد. توسعه خط لوله گاز طبیعی به شکلی که کشورهای اروپای جنوبی را هم دربرگیرد، یکی دیگر از دستور کارها میان دو کشور است. روسیه با سیاست دوگانه، از یک سو برای سد کشیدن در برابر پیشرفت آمریکا در میدان و از سوی دیگر عقب راندن کردها با چماق ترکیه و گسترش عرصه کنترل دولت سوریه تلاش میکند.
عادیسازی مناسبات میان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی همچون امارات، بحرین، مراکش و سودان در سالی که گذشت وارد مرحله جدیدی شد. در ترکیه نیز تمایل به عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی دیده میشود؛ اما در این رژیم کسانی هستند که به این ارتباط خوشبین نیستند. به ادعای آنها اردوغان، با طرح هلال ترک نفوذ خود در لیبی، قبرس ترکنشین و سوریه را افزایش داده و رژیم صهیونیستی را در مسیرهای تجاری مدیترانه به چالش خواهد کشید. هلال ترک از شمال سوریه آغاز شده و با عبور از قبرس ترکنشین به سرزمینهای اشغالی امتداد مییابد. ترکیه با استفاده از این تاکتیک در مسیرهای تجاری مدیترانه از جمله لیبی به ویژه با رژیم صهیونیستی رقابت خواهد کرد.
بیشک با آغاز بحران سوریه از 15 مارس 2011 ترکیه مهمترین کشور درگیر در بحران سوریه است. نشستهای کمیته قانون اساسی سوریه که در شهر ژنو سوئیس با حمایت سازمان ملل ادامه دارد، امیدواریها در این زمینه را افزایش میدهد. پنجمین دور نشستها در 29-25 ژانویه برگزار خواهد شد. برای ترکیه ورود هزاران پناهجوی سوری به این کشور و سپس عزیمت به اروپا از موضوعات مهم در عرصه سیاست خارجی است. سرنوشت نزدیک به 4 میلیون نفر که به ادلب در نزدیکی مرز ترکیه پناه آوردهاند برای ترکیه اهمیت بسزایی دارد. به ادعای ترکیه، موقعیت گروه تروریستی پ.ک.ک /ی.پ.گ که از سوی آمریکا و تا حدودی روسیه حمایت میشود و کنترل یک منطقه را بدست گرفته است، موضوع بسیار مهمی است.
آشتی بین قطر و کشورهای حاشیه خلیجفارس بر روی ترکیه نیز تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی خواهد داشت. در روابط دو جانبه ترکیه با کشورهای خاورمیانه، این آشتی را میتوان یک فرصت ارزیابی کرد. دولت حزب عدالت و توسعه که در ماههای آخر سال 2020 گامهایی در راستای ایجاد بهبود در روابط متشنج خود با عربستان و رژیم صهیونیستی برداشته است، اینک با مداخله قطر میتواند مسیر عادیسازی روابط با مصر و امارات را نیز باز کند. انصراف کشورهای حاشیه خلیجفارس به رهبری عربستان از 13 شرطی که پیشتر برای لغو تحریمها علیه قطر تعیین کرده بودند، از جمله بستن پایگاه نظامی ترکیه در دوحه، از نگاه آنکارا دارای اهمیت بسیاری است. آشتی قطر و عربستان از ظرفیت تأثیرگذاری منفی بر حضور و تحرکات نظامی ترکیه در سوریه و لیبی برخوردار است. مشروعیت نقش ترکیه در جنگهای داخلی سوریه و لیبی که هر دو از ماهیت«درگیری بین اعراب» برخوردار هستند، همواره به دلیل قرار داشتن قطر به عنوان یک کشور عرب درکنار آن قویتر بوده است. قطر آماده میانجیگری در روابط عربستان با ترکیه است.
0 Comments