رزمایش مشترک راهبردی «قفقاز ۲۰۲۰» با حضور یگان‌های رزمی، ستادی و عملیاتی روسیه، ایران، چین، پاکستان، قزاقستان و تاجیکستان در منطقه عمومی قفقاز جنوبی روسیه از روز دوشنبه ۳۱ شهریورماه آغاز شد. طبق اعلام وزارت دفاع روسیه درمجموع، حدود 80 هزار نفر، ازجمله تشکیلات و واحدهای رزمی، پشتیبانی لجستیک و فنی، تشکیلات پدافند هوایی، نیروی دریایی و همچنین گارد ملی و وزارت حوادث غیرمترقبه روسیه، در مانور «قفقاز-2020» مشارکت دارند. مانور نظامی راهبردی «قفقاز-2020» از تاریخ 21 الی 26 سپتامبر (31 شهریور الی 5 مهرماه) تحت هدایت ژنرال «والری گراسیموف» معاون اول وزیر دفاع و رئیس ستادکل نیروهای مسلح روسیه برگزار شد.

رزمایش قفقاز ۲۰۲۰ که به میزبانی روسیه و با مشارکت چندین کشور ازجمله چین و ایران برای اولین بار برگزار می‌شود، نشانگر نوعی موازنه‌گری جدید و شکل‌گیری ائتلاف‌های نوین در سطح جهان است. همچنین بیانگر آن است که ساختار نظام بین‌الملل و ائتلاف‌ها در این سطح در حال تغییری تدریجی است. به‌هرحال روسیه و چین به‌عنوان دو قدرت رقیب آمریکا در سطح جهانی مطرح هستند و واشنگتن از هرگونه اقدامی که باعث تقویت این دو کشور شود، ناخشنود است. ولی واقعیات جهانی نشان می‌دهد که به‌تدریج نظم یک‌جانبه گرایانه مدنظر آمریکا به‌طورجدی در حال تغییر و نظام بین‌المللی در چارچوب مفهوم جدید چندجانبه‌گرایی درحال‌توسعه و تثبیت خود است. ازجمله مظاهر این چندجانبه‌گرایی در وهله نخست، ظهور قدرت‌هایی در سطح نظام بین‌المللی است که خواهان نگرشی چندجانبه به مسائل و بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی هستند و نسبت به اینکه اساساً نگرش غربی به‌خصوص رویکرد آمریکایی در برخورد با مسائل حاکم باشد انتقادات جدی دارند.

این دسته از کشورها معتقد هستند که در نظام بین‌المللی کنونی نقش اساسی را باید قوانین و موازین بین‌المللی، منشور سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی ازجمله سازمان ملل و به‌طور خاص شورای امنیت در زمینه حل‌وفصل مسائل و بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کنند. این نگاه دقیقاً در تقابل با رویکردی است که آمریکا در دوره زمامداری دونالد ترامپ دنبال می‌کند. آمریکایی‌ها بر این باورند که باید نظام بین‌الملل و روندها در این زمینه بر مبنای خواسته‌ها، اهداف و منافع واشنگتن شکل بگیرد. طبیعتاً این دیدگاه واشنگتن به‌هیچ‌عنوان موردنظر بسیاری از کشورهای جهان نیست و به همین دلیل شاهد هستیم که به‌تدریج روند همکاری‌ها و گسترش روابط بین کشورهای همسو و مخالف آمریکا در حال شکل‌گیری و توسعه است.

یکی از مظاهر این همکاری‌ها درزمینهٔ مسائل نظامی، دفاعی و تسلیحاتی است. در این راستا برگزاری رزمایش قفقاز ۲۰۲۰ در جنوب روسیه با مشارکت ده‌ها کشور ازجمله ایران برای نخستین بار، نشان می‌دهد کشورهایی که مخالف سلطه غرب هستند و قصد تقابل با یک‌جانبه‌گرایی، سلطه گرایی و هژمونی آمریکا را دارند در حال نزدیک‌تر شدن به یکدیگر و گسترش همکاری‌ها هستند. دراین‌بین برگزاری رزمایش‌های مشترک ازجمله بین روسیه، ایران و چین گام مهمی در راستای مقابله با سیاست‌های واشنگتن در سطح منطقه غرب آسیا محسوب می‌شود. رزمایش قفقاز بعد از برگزاری رزمایش مشترک دریایی در دریای عمان در سال گذشته بین روسیه، چین و ایران دومین تجربه در این زمینه به شمار می‌رود.

نکته دیگر اینکه آمریکایی‌ها اخیراً در چارچوب تلاش گسترده خود با هدف تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به بهانه فعال‌سازی مکانیسم ماشه مدعی شدند که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بازگشته و درنتیجه تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران نیز کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند. به همین دلیل کاخ سفید به تهدید سایر کشورها در مورد هرگونه همکاری با ایران پرداخته است. طبیعتاً برگزاری رزمایش مشترک روسیه، چین و ایران نوعی دهن‌کجی و بی‌اعتنایی به این تهدید و خواسته آمریکا تلقی می‌شود و بیانگر آن است که کشورهای رقیب آمریکا که اکنون در زمره قدرت‌های مشخص جهانی محسوب می‌شوند یعنی روسیه و چین به‌هیچ‌وجه قصد ندارند مطیع خواسته‌های نامعقول و غیرقانونی واشنگتن شوند و به همین دلیل بر گسترش همکاری‌ها با ایران و ازجمله در زمینه تسلیحاتی تأکید کردند. کما اینکه در جریان سفر روز ۵ شنبه قبل آقای ظریف، وزیر خارجه ایران به مسکو و دیدار وی با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، لاوروف به‌صراحت تأکید کرد که روسیه کماکان به گسترش همکاری‌های خود با ایران در حوزه‌های مختلف ازجمله هسته‌ای و همکاری نظامی و تسلیحاتی ادامه خواهد داد. این امر بیانگر آن است که به‌رغم تهدیدات آمریکا، قدرت‌های جهانی هیچ اعتنایی به این تحریم‌ها ندارند و قصد دارند که روابط خود را ازجمله در زمینه نظامی و تسلیحاتی با ایران گسترش دهند. این مسئله درعین‌حال بیانگر افزایش وزن ایران در عرصه مناسبات و توازن قدرت درصحنه بین‌الملل است.