در حالی که پارلمان انگلیس اعلام کرده به هیچ عنوان توافق کنونی را نمی‎پذیرد، کمیسیون اروپا نیز تصریح کرد حاضر به توافق دوباره بر سر خروج انگلیس از اروپا نیست. بیش از سه سال از همه‌پرسی خروج از اتحادیه اروپا در انگلیس می‌گذرد، ولی این کشور هنوز نتوانسته است با توافق یا بدون توافق از این اتحادیه جدا شود؛ در عوض دو نخست‌وزیر این کشور (دیوید کامرون و ترزا می) سمت خود را در این قمار سیاسی بزرگ از دست دادند.

بوریس جانسون وعده داده است که تحت هر شرایطی تلاش خواهد کرد تا 31اکتبر 2019 (9 آبان 1398) انگلیس را از اتحادیه اروپا خارج کند و به همین دلیل کسانی را که با خروج سخت یا بدون توافق از اتحادیه اروپا مخالفند، به کابینه‌اش راه نداده است.

برگزیت به چه معناست و از کجا آغاز شد؟

واژه برگزیت، کوتاه شده عبارت انگلیسی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا است (Britain exits the EU). در واقع فرآیند برگزیت، خارج شدن انگلیس، اسکاتلند، ولز و ایرلندشمالی از اتحادیه‌ای است که قواعد تجاری، سیاسی و قضایی کشورهای عضو را رقم می‌زند.

انگلیس اولین کشور در این اتحادیه است که قصد خروج از آن را دارد، از این رو فرآیند خروجش با پیچیدگی‌هایی مواجه شده و دارای مولفه‌های متعددی است. دیوید کامرون، نخست وزیر اسبق این کشور و رهبر پیشین حزب محافظه‌کار، پیش از انتخابات سراسری سال 2015 به مردم این کشور وعده داد همه‌پرسی جدایی از اتحادیه اروپا را برگزار خواهد کرد. طرفداران برگزیت دلایل متعددی را برای این اقدام مطرح میکردند که از آن جمله بازگشت اختیارات کامل قضایی به دادگاه‌های انگلیس،کنترل بر مرزها و توقف آمد و شد آسان مهاجران اروپایی به ویژه از کشورهای فقیر اروپایی ، توقف پرداخت حق عضویت سالانه و داشتن اختیار بستن قراردادهای تجارت آزاد با کشورهای دیگر بود.

با این وعده، برگزیت، در سوم تیر 1395 به همه‌پرسی گذاشته شد و مجموعا 51/9 درصد از رای‌دهندگان بریتانیایی خواستار خروج شدند و 48/1 درصد از شرکت‌کنندگان هم به ماندن رأی دادند. بیش از سی میلیون نفر در این همه‌پرسی شرکت کرده بودند که به معنای مشارکت71/8 درصدی بود.با این نتیجه، دیوید کامرون که عضو کمپین «ماندن در اتحادیه اروپا» بود، از سمت خود کناره‌گیری کرد و در نهایت «ترزا می» وزیر کشور وقت به عنوان رهبرحزب حاکم و در نتیجه نخست وزیر بریتانیا برگزیده شد.چند ماه بعد از همه‌پرسی برگزیت، مذاکرات با به جریان انداختن ماده 50 معاهده لیسبون که قواعد خروج یک عضو اتحادیه اروپا را تعیین می‌کند، آغاز شد .

برگزیت چه زمانی اجرایی می شود؟

طبق توافقات انجام شده انگلیس می بایست در تاریخ 29 مارس 2019 (9 فروردین 1398) اتحادیه اروپا را ترک می کرد؛ ولی این تاریخ دو بار به تعویق افتاده است. در نهایت اتحادیه اروپا 10 آوریل 2019 مهلت انگلیس برای خروج را تا 31 اکتبر (9 آبان) تمدید کرد.اگر تا قبل از آن موعد، توافقنامه خروج به تصویب مجلس انگلیس برسد، لندن می‌تواند پیش از این تاریخ از اتحادیه اروپا خارج شود.

برگزیت تا به امروز چه روندی را طی کرده است؟

اختلافات درون انگلیس و اختلافات میان لندن و بروکسل بر سر شروط برگزیت آنقدر زیاد بوده که به راحتی می‌توان گفت مذاکرات برگزیت تاکنون بی‌حاصل بوده و نخست وزیر سابق انگلیس نیز بارها اعلام کرده احتمال دارد این کشور بدون حصول توافقی، اتحادیه را ترک کند. ترزا می حتی از به بن بست رسیدن مذاکرات نیز سخن گفته بود.

از جمله اختلافات داخلی، اعتراض کشورهای تفویض‌اختیارشده یعنی اسکاتلند و ایرلند شمالی به روند مذاکرات لندن و بروکسل و عدم اختیار این دو کشور برای مذاکره با بروکسل است. لندن تاکید دارد انگلیس به صورت یکپارچه و متحد با بروکسل مذاکره می‌کند، اما از آنجا که رای اسکاتلند و ایرلند شمالی به طور جداگانه به ماندن در اتحادیه اروپا بود، وزیر اول اسکاتلند و ایرلند شمالی بارها لندن را تهدید کرده‌اند که ممکن است برای استقلال از انگلیس همه‌پرسی برگزار کنند. جناح‌های سیاسی مختلف در داخل انگلیس نیز به دلایل متفاوتی علیه توافقنامه رأی دادند. حزب کارگر، حزب اصلی مخالف دولت، و نیز نمایندگان طرفدار ماندن انگلیس در اتحادیه اروپا معتقدند خروج طبق این توافقنامه برای اقتصاد انگلیس مضر است.

در عین حال انگلیس قصد دارد اتحادیه گمرکی اروپا را ترک کند تا بتواند روابط تجاری تازه با کشورهای خارج از این اتحادیه داشته باشد. ماندن در این اتحادیه گمرکی به معنای پایبندیلندن به قواعد اتحادیه و عدم توانایی برای توافق تجاری با دیگر کشورها خواهد بود و نخست وزیر این وضعیت را «مسخره کردن همه‌پرسی» خوانده است.بروکسل و لندن در این مسئله توافق دارند که در مرز ایرلند شمالی با جمهوری ایرلند نیاز به همکاری وجود دارد و طرحی را موسوم به ساز و کار «حفاظ» در مرز خاکی ایرلند شمالی و اتحادیه اروپا ارائه کرده‌اند، اما همین سیاست یک مانع کلیدی برای توافق میان دو طرف در برگزیت شده است.ترزا می در دوران نخست وزیری، به دنبال کسب ضمانت از سوی اتحادیه اروپا برای بهاصطلاح «ترتیبات پشتیبان» در خصوص مرزهای ایرلند شمالی بود. ترتیبات پشتیبان نوعی سیاست ضمانتی است که از ایجاد مرز سخت بین بخشی از ایرلند که بخشی از بریتانیاست و بخشی که عضو اتحادیه اروپا است جلوگیری میکند. این مسئله مانع اصلی در جلب حمایت پارلمان است.این امر موجب شد پارلمان سه بار به توافق دولت انگلیس با اتحادیه اروپا رأی منفی دهد. در صورتی که انگلیس بدون تصویب این توافق از اتحادیه اروپا خارج شود با شوک اقتصادی و سیاسی شدیدی مواجه خواهد شد.

برگزیت سخت و نرم چیست و چه تبعاتی دارد؟

برگزیت سخت، یعنی قطع کامل روابط انگلیس با اتحادیه‌ اروپا بدون حصول توافق. نهاد ناظر بر مصرف بودجه انگلیس اعلام کرده اگر این کشور خروج بدون توافقی داشته باشد، دچار رکود اقتصادی و متحمل زیان 30 میلیارد پوندی خواهد شد.یکی دیگر از پیامدهای خروج بدون توافق، کوچک‌تر شدن 8 تا9 درصدی اقتصاد این کشور در یک سال خواهد بود که سبب کند شدن رشد اقتصادی اتحادیه اروپا و کشورهایی خواهد شد که تجارت گسترده‌ای با انگلیس دارند. از دیگر عواقب مهم برگزیت، خروج شمار زیادی از شرکت‌ها و نهادهای مالی و بانکی و کارمندان آنها از لندن است‌؛ در واقع آنها به مکانی منتقل خواهند شد که منطقه یورو باشد و بتوانند در چارچوب قوانین این اتحادیه به فعالیت خود ادامه دهند.در مقابل برگزیت نرم به معنای حفظ پاره‌ای پیوندها بین انگلیس و اتحادیه اروپا در دوره پسابرگزیت است.

با روی کارآمدن بوریس جانسون آینده برگزیت به کجا ختم می شود؟

بوریس جانسون که در کارنامه فعالیت سیاسی خود شهرداری لندن و وزیر خارجه انگلیس را یدک می کشد، در شرایطی بعنوان هفتاد و هفتین نخست وزیر انتخاب شد که همچنان بحران برگزیت ادامه دارد.جانسون از همان ابتدای فعالیت انتخاباتی خود اعلام کرد که انگلیس تا پایان ماه اکتبر از اتحادیه اروپا جدا می‌شود یا با توافق یا بی توافق! همین سبب شد تا سیاستمداران مخالف با برگزیت سخت از وی فاصله گرفته و وزرایی که مخالف خروج بی توافق هستند از کابینه استعفا دهند.

به نظر می رسد با شرایط فعلی حاکم بر انگلیس نخست وزیر جدید مسیر سخت و پیچیده‌ای را پیش رو دارد. جانسون هرچند اعلام کرده است لندن علاقه‌ای به برگزیت سخت ندارد، اما این را نیز گفت که باید خود را برای احتمال آن آماده کنیم.در مقابل سخنگوی کمیسیون اروپایی گفته است، این کمیسیون تمایل دارد با بوریس جانسون همکاری کند اما محدودیت‌ها مشخص و واضح هستند.

یونکر تاکید کرده است ما حاضر به همکاری سازنده با جانسون هستیم تا به یک برنامه برگزیت منظم برسیم اما نمی‎توانیم به یک توافق دیگر تن بدهیم.اتحادیه اروپا چندین بار این مسئله را آشکار کرده است که هیچ گونه مذاکرات مجددی را درباره توافق برگزیت نمی پذیرد. بخصوص بروکسل بر این مسئله تاکید دارد که انگلیس در صورت خروج بدون توافق از اتحادیه اروپا باید به تعهدات مالی خود در قبال این اتحادیه پایبند باشد. «میشل بارنیه» مذاکره کننده ارشد اتحادیه اروپا در امور برگزیت پس از پیروزی «جانسون» در نامه‌ای به نمایندگان 27 کشور اروپایی اعلام کرد که خود را برای برگزیت بدون توافق آماده کنید. وی در نامه خود آورده بود که جانسون گفته، اگر قرار است توافقی میان انگلیس و اتحادیه اروپا صورت بگیرد باید شبکه امنیتی ویژه ایرلند برداشته شود و همه ما می‌دانیم که این مسئله غیر قابل قبول است.

به نظر می رسد با توجه به لحن تند این نامه باید برای شرایط خروج بدون توافق انگلیس از اتحادیه اروپا آماده بود، چرا که ظاهراً این اولویت «جانسون» است. در عین حال مخالفت مجلس عوام با طرح‌های پیشنهادی جانسون وی را ناگزیر به سمت راهکارهایی برپایه خروج بدون توافق سوق می‌دهد، مسیری که هزینه‌های هنگفتی را بر اقتصاد انگلیس تحمیل کرده و می‌تواند سبب خروج سرمایه‌های مالی و انسانی از این کشور شود.بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس علاوه بر برگزیت با چالش های دیگری از جمله موضوع برجام،تقابل نفت کش ها در آبراه های بین الملی نیز رو به رو است .چالش هایی که نشان می دهد نخست وزیر انگلیس راهی دشوار برای جدایی از اتحادیه دارد تا جایی که شاید به سومین قربانی برگزیت تبدیل شود.

با این اوصاف هرچند برگزیت را می توان بزرگترین چالش سیاست خارجی انگلیس بعد از جنگ جهانی دوم دانست اما در عین حال تبعاتی را برای اتحادیه اروپا نیز در پی خواهد داشت.برگزیت از یک طرف می‌تواند وزن اتحادیه اروپا در معادلات جهانی را کمتر کند و از طرف دیگر ممکن است مواضع انگلیس را در دیپلماسی و مناقشه‌های بین‌المللی به آمریکا نزدیک‌تر نماید.

این جدایی می‌تواند باعث کند شدن رشد اقتصادی انگلیس و اتحادیه اروپا شود؛ اتحادیه‌ای که بزرگ‌ترین بلوک اقتصادی جهان است. چنین اتفاقی می‌تواند در کوتاه‌مدت و درازمدت روی اقتصاد جهان و حتی قیمت نفت تأثیر بگذارد.