جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
دلایل تعلل اروپا
دکتر عبدالرضا فرجی راد / استاد دانشگاه
امیدواری برای عملی شدن ساز و کار مالی اروپا تا حد زیادی بالا رفته بود و تا یکی دو هفته قبل سوال و تردیدی در مورد موجودیت این ساز و کار وجود نداشت، بلکه سوال در میان تحلیلگران این بود که چنین ساز و کاری آیا قرار است کاربرد حداکثری داشته باشد یا یک راهکار حداقلی است که فقط بخشی از نیازهای روابط تجاری ایران را پوشش میدهد. پیشنهاد اروپا برای تشکیل این ساز و کار یک اقدام بسیار مثبت و غیرمنتظره بود. اما تعللهای اخیر در اجرای این شعار و موضعگیری غیرمنتظره، شرایط را به شکلی پیش برده است که من شخصا احتمال عملی و اجرایی شدن این شعار اروپا را دیگر بسیار ناچیز میدانم. اخیرا انگیزه اروپاییها برای ایجاد این ساز و کار بهشدت تحلیل رفته است، دیگر از اروپاییها در مورد تشکیل فوری و بلافاصله این ساز و کار پیامی نمیشنویم اروپاییها بهانههای مختلفی برای این تاخیر و تعلل مطرح میکنند از جمله اینکه کشورها به دلیل فشار و تهدید دولت امریکا حاضر به پذیرش میزبانی این حساب نیستند، همانگونه که شاهد بودیم اتریش به عنوان تازهترین گزینه برای میزبانی حساب با کاربری ویژه از پذیرش این مسوولیت سرباز زده است و اینکه اخیرا از ایجاد یک حساب آزمایشی در طول چند ماه آینده سخت میگویند.
گمانههای مختلفی در مورد انگیزه و علت عقبنشینی اروپا از موضع قاطع خود برای حمایت از استمرار مناسبات مالی با ایران وجود دارد. من تصور میکنم که یک یا چند عامل از چهار عامل زیر میتواند علت عقبنشینی اروپا از مواضع خود در رابطه با ساز و کار مالی برای حفظ روابط تجاری با تهران باشد:
1. نگرانی از تنبیههای امریکایی:درست پیش از آغاز اجرای دور دوم تحریمهای امریکا علیه مردم ایران، برایان هوک، رییس گروه اقدام ضدایرانیان در وزارت خارجه امریکا با سفری به پایتختهای اروپایی و مذاکره با مقامهای این کشورها تهدیدهای دولت کشورش در مورد عواقب اجرای تعهدات بینالمللی این کشورها در برجام را به آنها ابلاغ کرد. این مذاکرات و هزینههایی که امریکاییها ممکن است به عنوان تهدید و هشدار برای اروپا مطرح کرده باشند، در معادلات و سیاستگذاریهای اروپا، نقش بازی کند. به هر حال قدرت اقتصادی و سیاسی ایالات متحده امریکا در امر و نهی به کشورهای جهان و تهدید آنها به اجرای اقدامات تنبیهی را باید پذیرفت.
2. معافیتهای نفتی:علت دوم و به نظر من انگیزه احتمالی اروپاییها از سرد شدن در مورد ساز و کار مالی، اعلام معافیتهای امریکا برای واردات نفت خام ایران توسط 8 کشور بود. چنین استدلالی را گهگاه میتوان در حاشیه دیدارها و نشستهای اروپاییها از زبان برخی نمایندگان و دیپلماتهای کشورهای اروپایی شنید که با استمرار صادرات نفت ایران، دیگر نیاز فوری به وجود یک ساز و کار مالی جایگزین احساس نمیشود و با عقبنشینی امریکا از صفر کردن صادرات نفت خام ایران در طول شش ماه آینده، ضرورت تشکیل فوری این حساب از بین رفته است. اروپاییها پیش خودشان تصور میکنند که چه ضرورتی دارد وقتی فضای نسبی برای تنفس تجاری ایران باز شده چرا ما بانکها و کمپانیهای خودمان را تحت فشار قرار دهیم و آنها را در تهدید تحریم، جریمه، تنبیه و مجازاتهای امریکا قرار دهیم. اروپاییها به جد معتقدند که حمایت سیاسی و دیپلماتیک آنها از برجام، بخش عمده مسوولیت آنهاست که انجام شده است و در مورد تعهدات اقتصادی هم تصور میکنند که اگر معافیتهای صادرات بخشی از نفت ایران به 8 کشور وجود داشته باشد، عملا بخشی از تعهداتی که اروپاییها قرار بود اجرا کنند، عملی شده است. چنین اقدامی را در واقع میتوان کلاه گشاد امریکا بر سر اروپاییها ارزیابی کرد. اقدامی که از یک طرف اروپاییها را نسبت به اقدام قاطع و فوری برای اجرای تعهداتشان در برجام دور کرد و از سوی دیگر اهداف امریکا را برای کنترل قیمت نفت خام عملی کرد، چرا که امریکاییها با توجه به روند صعودی قیمت نفت در بازارهای جهانی مایل نبودند که در آستانه انتخابات کنگره در این کشور، با فشار بیشتر بر ایران قیمتهای سوخت در امریکا را بهشدت افزایش دهند. در واقع اگر اروپاییها به دلیل معافیت فروش نفت ایران، از اقدام قاطع برای ایجاد SPV عقبنشینی کرده باشند، عملا فریب بازی امریکا را خوردهاند که بدون توجه به ایجاد یا عدم ایجاد ساز و کار اروپایی، نهایتا در سیاست به صفر رساندن صادرات نفت ایران شکست خورده بود.
3. ترس امریکا از استقلال اروپا:انگیزه امریکاییها برای مخالفت با ساز و کار مالی مستقل اروپایی در میان امریکاییها فراتر از مساله ایران است. مساله تلاش اروپا برای قطع وابستگی امنیتی و اقتصادی به امریکا، یک موضوع مورد اختلاف میان دو سوی اقیانوس اطلس است که امریکاییها از هر فرصتی برای ایجاد وقفه و مانع در برابر آن استفاده میکنند. ایجاد یک حساب ویژه مبتنی بر یورو برای معامله با ایران، نه تنها میتوانست سیاستهای تحریم یک جانبه امریکا علیه ایرانیان را تضعیف کند، بلکه تسلط امریکا بر نظام مالی و بانکی جهانی را هم بر هم میزد و اروپاییها میتوانستند هر زمان که اراده کنند از چنین ساز و کارهایی برای معامله و مبادله با دیگر کشورهای جهان هم استفاده کنند. این ساز و کار مالی میتوانست به یک اهرم کارآمد برای استقلال مالی اروپا از نظام بانکی و مالی مبتنی بر دلار تبدیل شود، در نتیجه این احتمال وجود دارد که امریکاییها به دلیل نگرانی از کاربرد وسیعتر چنین ساز و کاری در طول ماههای اخیر با استفاده از اهرمهای دیپلماتیک قدرتمند و تهدید و تشویق، اروپاییها را برای انصراف از انجام این کار فریب داده باشند. در این شرایط باز هم میتوان نتیجه گرفت که اروپاییها با تعلل در ایجاد ساز و کار مالی مستقل به ضرر منافع خود عمل کردهاند.
4. شکاف اروپایی:نهایتا شکاف درونی در اتحادیه اروپا هم به بیانگیزگی اروپا برای ایجاد چنین ساز و کاری کمک کرده باشد. آنچه از جلسات اتحادیه اروپا در مورد اجرای تعهدات این اتحادیه در قبال ایران بیرون میآید، نشان میدهد برخی از کشورهای شرق اروپا تمایل بیشتری به پیروی از سیاستهای امریکا نشان میدهند. برخی از این کشورها بهشدت به لحاظ امنیتی و سیاسی به امریکا وابسته هستند و معتقدند که استقلال امنیتی اروپا از امریکا غیرممکن است، چرا که اتحادیه اروپا بدون چتر امنیتی ایالات متحده امریکا قادر به حمایت از آنها در برابر روسیه نیست. جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا هم به شکاف و تضعیف این بلوک قدرت کمک کرده است، به خصوص که بریتانیاییها برای اینکه در مذاکرات با اتحادیه دست بالاتری داشتهباشند با کشورهای ضعیفتر شرق اروپا برای تضعیف موضع اتحادیه همکاری میکنند. ترامپ و تیمش در امریکا بهشدت برای نزدیک کردن مواضع کشورهای شرق اروپا با امریکا تلاش میکند و از افزایش شکاف در اروپا رضایت دارد. کشورهای حاشیه دریای بالتیک، چک و لهستان به طور ویژه رابطه نزدیک و پیوستهای با امریکا دارند و در سیاستهای خود از کاخ سفید حرفشنوی دارند.
0 Comments