جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
کشمیر عامل شکاف در روابط عربستان – پاکستان؟
مدیحه افضل در یادداشتی که وبسایت اندیشکده بروکینگز آمریکا آن را منتشر کرد؛ نوشت: در 5 اوت، شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان، در اولین سالگرد لغو خودمختاری کشمیر توسط هند، از عربستان درخواست کرد تا در موضوع کشمیر «نقش رهبری ایفا کند». وی از ریاض خواست تا برای بحث درباره این مسئله، جلسه ویژه سازمان همکاری اسلامی (که عربستان ریاست آن را به عهده دارد) تشکیل دهد. بر اساس گزارشها، این درخواست پاکستان ظاهراً مسکوت مانده و عدم اقدام عربستان در مورد کشمیر، اسلامآباد را «ناامید» کرده است. قریشی همچنین گفته است که اگر عربستان خواستار تشکیل جلسه وزرای امور خارجه سازمان همکاری اسلامی نشود، پاکستان بهناچار به کشورهای اسلامی (مالزی، ترکیه و ایران) رجوع خواهد کرد که در کنار پاکستان نگران مسئله کشمیر هستند.
عربستان با این فشار آشکار با مهربانی برخورد نکرد، بلکه بلافاصله خواستار بازپرداخت 1 میلیارد دلار از وام 3 میلیارد دلاری اعطاشده به پاکستان در نوامبر 2018 شد. چین پیشقدم شد تا با وام جایگزین، پاکستان را پوشش دهد. تسهیلات اعتباری نفتی 3.2 میلیارد دلاری که عربستان در اختیار پاکستان قرار داده است، ماه مه امسال منقضی شده و هنوز تجدید نشده است. بااینحال، اگرچه روابط عربستان-پاکستان به مانع قابلتوجهی برخورده است، اما فعلاً نمیتوان نتیجه گرفت که این مانع برای مدت طولانی پابرجا خواهد ماند.
پیشینه روابط
عربستان و پاکستان از گذشته به هم نزدیک بودهاند. پادشاهی عربستان در زمانهای مختلف به اقتصاد پاکستان کمک کرده است. نفوذ عربستان در پاکستان طی دههها افزایشیافته و تأمین بودجه «مدرسه»های دینی پاکستان توسط عربستان باعث صدور اسلام وهابی به پاکستان شده است. همزمان، پاکستان تا حدی به خاطر جمعیت اقلیت شیعه قابلتوجه خود، روابط حسنهای با ایران داشته است. پاکستان به دلیل تمایل به روابط متعادل با ایران، نیروی نظامی خود را علیرغم درخواست عربستان به یمن اعزام نکرد. در ماههای اخیر پاکستان برای ایجاد تعادل هرچه بیشتر در روابط خود با ایران و عربستان، به دنبال میانجیگری بین ایران و عربستان بوده و پاییز گذشته در این راستا تلاش کرده است. عمران خان، نخستوزیر پاکستان، عمدتاً از یک سیاست خارجی مبتنی بر روابط مستحکم با همه کشورهای اسسلامی حرف زده است.
عربستان به جلسه ویژه سازمان همکاری اسلامی در خصوص کشمیر هیچ علاقهای نشان نداده است. این سکوت عربستان با دلایل اقتصادی و روابط فزاینده این پادشاهی با هند قابل توجیه است، تجارت متقابل بین هند و عربستان سالانه 27 میلیارد دلار است درحالیکه تجارت عربستان – پاکستان تنها 3.6 میلیارد دلار است. درنتیجه، تحلیل گران معتقدند که عربستان نمیخواهد که با ورود در موضوع کشمیر، موجب ناراحتی هند شود.
در چنین شرایطی بسیاری در پاکستان از اظهارات بیسابقه قریشی نسبت به عربستان حیرتزده شدند بهطوریکه برخی آن را نظرات شخصی قریشی قلمداد کردند؛ اما عوامل متعددی حاکی از آن است که این اقدام وی شخصی نبوده است ازجمله اینکه وزارت خارجه پاکستان این اظهارات را نفی نکرده و قریشی به عذرخواهی یا تصحیح اظهارات خود مجبور نشده است. بعید است که این مصاحبه قریشی بدون تائید آشکار اسلامآباد باشد.
سفر نظامی به عربستان
پاکستان تلاش کرده است تا واکنش عربستان و بازپرداخت وام چندان جلوه نکند؛ اما بلافاصله پس از بازپرداخت وام اعلام شد که ژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش، 17 اوت از عربستان دیدار خواهد کرد. این دیدار موجب کنترل آسیبهای روابط پاکستان-عربستان شد. جزئیات این دیدار پنهان مانده و بهعنوان دیدار دو فرمانده نظامی به نمایش درآمده است. جاوید با خالدبن سلمان، معاون وزیر دفاع عربستان، دیدار کرد اما ظاهراً با محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان، دیدار نکرده است.
نگاهی به آینده
روشن است که اقدام متهورانه پاکستان کارساز نبوده و واکنش عربستان هم نشان داد که این کشور حداقل در موضوع کشمیر نمیتواند «برادر» مورد انتظار پاکستان باشد. کل موضوع مؤید تقویت موقعیت چین بهعنوان شریک نزدیک پاکستان است بهطوریکه عمران خان در مصاحبه اخیر خود، چین را «دوست دوران سختی» خوانده است.
همچنین، واضح است که پاکستان احتمالاً برای جلب حمایت در مورد کشمیر دست به دامن دیگر کشورهای اسلامی خواهد شد. ظاهراً، ترکیه، مالزی، ایران و قطر به اقدام در این زمینه متمایل هستند؛ اما سؤال این است که آیا عربستان سعودی اجازه خواهد داد پاکستان به این کشورها نزدیک شود. عربستان میتواند پاکستان را در تنگنا بگذارد. پاکستان برای تأمین بخشی از وامهای سعودی (البته نه همه آنها) احتمالاً میتواند روی چین حساب کند (همانطور که چنین کرده است). بااینحال، پاکستان به پولهای ارسالی بیش از 2 میلیون پاکستانی وابسته است که برای کار به عربستان رفتهاند؛ بنابراین، پاکستان نمیتواند بهراحتی عربستان را کنار بگذارد. به همین خاطر، وزارت خارجه پاکستان اخیراً به تعهدات پاکستان در سازمان همکاری اسلامی تأکید کرده و از اقدام پیشین این سازمان در مورد کشمیر قدردانی کرده است.
در حال حاضر، پاکستان احتمالاً در موضوع خودمختاری کشمیر کوتاه خواهد آمد. همچنین، اگرچه در دوستی پاکستان – عربستان احتمالاً شکافی ایجاد شده است اما به این زودی نمیتوان نتیجه گرفت که بازبینی قابلتوجهی در این روابط اتفاق خواهد افتاد.
0 Comments