جان بی. شلدون در این گزارش 40 صفحه‌ای که روی پایگاه اینترنتی مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک  (IISS) منتشر شده، به توسعه برنامه‌های فضایی و تکثیر موشک‌ها در غرب آسیا پرداخته و نوشته است: در دو دهه گذشته، کشورهای غرب آسیا به شدت در زمینه برنامه‌های فضایی پیشرفت کرده‌اند و همزمان موشک‌های بالستیک را توسعه داده‌اند. این دو حوزه غالباً به یکدیگر مرتبط هستند و گاهی از فناوری‌های مشترک بهره می‌برند.

ایران و (رژیم) اسرائیل به عنوان دو بازیگر کلیدی در منطقه، برنامه‌های فضایی و موشکی پیشرفته‌ای دارند. برنامه‌های فضایی ایران اغلب به‌عنوان پوششی برای توسعه موشک‌های بالستیک بلندبرد تلقی می‌شود.

دخالت بازیگران بین‌المللی

کشورهایی مانند چین، روسیه و کره شمالی در تکثیر فناوری‌های موشکی و فضایی نقش مؤثری داشته‌اند. این کشورها از طریق انتقال فناوری به کشورهای غرب آسیا، به توسعه برنامه‌های منطقه‌ای کمک کرده‌اند.

در مقابل، کشورهای غربی نظیر آمریکا و فرانسه بر ارائه فناوری‌های فضایی غیرنظامی و همکاری‌های علمی متمرکز بوده‌اند.

مفاهیم جهانی موشک‌ها و برنامه‌های فضایی

توسعه جهانی موشک‌های بالستیک

تکثیر موشک‌های بالستیک، کروز و هایپرسونیک، به‌شدت چشم‌انداز امنیت جهانی را تغییر داده است. این فناوری‌ها به دلیل هزینه کمتر و قابلیت‌های استراتژیک بالا، جذابیت زیادی برای کشورهای منطقه دارند.

فناوری ماهواره‌ای نیز به عنوان ابزاری کلیدی در نظارت، کنترل و ارتباطات نظامی توسعه یافته است.

فضا به عنوان حوزه استراتژیک

استفاده از ماهواره‌ها برای مقاصد نظامی به روندی جهانی تبدیل شده است. کشورها از ماهواره‌ها برای اهدافی نظیر شناسایی، ارتباطات و هشدارهای اولیه بهره می‌برند.

برنامه‌های فضایی و موشکی در غرب آسیا

ایران

ایران از تجربیات جنگ ایران و عراق برای توسعه موشک‌های بالستیک بهره برده و برنامه‌های فضایی خود را به‌طور موازی پیش برده است. موشک‌های سری شهاب و سفیر نمونه‌هایی از این تلاش‌ها هستند.

جدیدترین موشک-ماهواره‌بر ایران، “ذوالجناح”، از نظر فناوری پیشرفته و دارای قابلیت‌های دوگانه نظامی و غیرنظامی است.

(رژیم) اسرائیل

(رژیم) اسرائیل یکی از پیشرفته‌ترین برنامه‌های دفاع موشکی در جهان را دارد که شامل سامانه‌هایی چون گنبد آهنین و پیکان 3 است. همچنین، ماهواره‌های نظامی اوفک برای شناسایی و نظارت منطقه‌ای استفاده می‌شوند.

کشورهای خلیج (فارس)

امارات متحده عربی، عربستان سعودی و عمان برنامه‌های فضایی در حال رشدی دارند. این کشورها به دنبال توسعه فناوری‌های بومی و کاهش وابستگی به ارائه‌دهندگان خارجی هستند.

فعالیت‌های ضد فضایی

اقدامات ضدفضایی نظیر ایجاد اختلال در ارتباطات ماهواره‌ای و حملات سایبری در منطقه رایج شده است. این فعالیت‌ها ظرفیت افزایش تنش‌ها را دارند.

ابزارهای دیپلماتیک و کنترل تکثیر

مکانیسم‌های کنترل بین‌المللی

رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) و توافق‌نامه‌های مشابه برای محدود کردن گسترش فناوری‌های موشکی و فضایی مؤثر بوده‌اند. با این حال، این مکانیسم‌ها با چالش‌هایی از جمله پیشرفت فناوری و تحولات ژئوپلیتیک مواجه‌اند.

عدم عضویت کشورهای کلیدی منطقه مانند ایران، اثربخشی این سازوکارها را محدود کرده است.

پیشنهادات دیپلماتیک

تشویق به همکاری‌های منطقه‌ای در زمینه فضا و ایجاد چارچوب‌های اعتمادسازی می‌تواند به کاهش تنش‌ها و بهبود امنیت کمک کند.

استفاده از ظرفیت‌های فناوری غیرنظامی و تشویق کشورها به پیوستن به معاهدات بین‌المللی از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.

نتیجه‌گیری

برنامه‌های فضایی و موشکی غرب آسیا به شدت در حال پیشرفت هستند و این تحولات می‌توانند منجر به افزایش تنش‌ها یا ایجاد فرصت‌هایی برای همکاری‌های منطقه‌ای شوند.

استفاده از ابزارهای دیپلماتیک، تقویت همکاری‌های علمی و فناوری و ایجاد سازوکارهای امنیتی منطقه‌ای، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند ثبات منطقه‌ای را تقویت کند.