رافائل پرنز، کریستوفر فالکنر و مارسل پلیختا در تحلیلی که در وب سایت موسسه پژوهشی فارین پالسی -فیلادلفیا- منتشر شد نوشتند: آمریکا پس از یک تنش دیپلماتیک در مارس 2024 و ناکامی در منصرف کردن حکومت نظامی نیجر از همکاری با روسیه در موقعیتی قرار گرفت که به درخواست حکومت نیجر برای خروج نظامی آمریکا از این کشور منجر شد. خروج غیرمنتظره از نیجر، بخشی از خروج بزرگ غرب از حوزه ساحل بود که در پی بیرون راندن نیروهای فرانسوی از مالی و بورکینافاسو رخ داد.

چرخش به سوی پوتین

رژیم های ساحلی از بورکینافاسو تا نیجر برای مشارکت راهبردی نظامی به مسکو روی آورده‌ و از غرب روی گردانده‌اند. گروه واگنر روسیه در پی توافق با مالی در دسامبر 2021 در این کشور مستقر شد و تلاش‌های تحت رهبری فرانسه را متوقف کرد. این یک پیروزی سیاسی برای روسیه در برابر فرانسه و غرب بود. « واحد نظامی در آفریقا» (افریکا کورپ) ماموریت‌هایی را در بورکینافاسو و نیجر آغاز کرده است، اما این ماموریت‌ها کوچک و برای حمایت از اقدامات ضدتروریسم ناکافی هستند. با این حال مسکو به برخی پیروزی‌های نمادین و راهبردی با سرمایه‌گذاری محدود در این منطقه دست یافته است. در عین حال اگرچه مسکو می‌تواند از خروج غرب شاد باشد و نظامیان ساحلی هم می‌توانند از شرکای سابق ضد تروریسم خود دست بکشند اما روسیه ناجی ساحل نیست. برعکس به جای آنکه پادزهر ناامنی در ساحل باشد ، عاملی برای تداوم آن است.

بدتر از غرب

وضعیت در منطقه ساحل وخیم است و تهدیدات تروریستی و خشونت ادامه دارد. حمله 17 سپتامبر سال جاری در مالی نشان‌دهنده شکست روسیه در مالی است. تلاش‌های ضد تروریستی غرب و روسیه بی‌اثر بوده است، راهبرد روسیه بر تلاش بر یافتن راه حل نظامی برای مبارزه با القاعده و گروه‌های وابسته به داعش متمرکز است در حالی که چندین دهه مطالعات ضد تروریسم نشان می‌دهد که تروریسم را با تفنگ نمی‌توان شکست داد. مسکو برای حمایت از کشورهای ساحلی در برابر تروریست‌ها از سرمایه‌گذاری و عملیات نفوذ استفاده می‌کند. آنها برای انتشار محتواهایی در حمایت از روسیه و علیه غرب، مراکز اطلاعات نادرست و شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی می‌کنند. این امر به دریافت‌کنندگان این محتواها در منطقه ساحل صدمه می‌زند زیرا تروریسم و حکمرانی اقتدارگرا همچنان در حال رشد است. رویکرد نظامی مسکو در برابر ناامنی در حوزه ساحل باعث تشدید درگیری است.

شاید پیروزی‌های نمادین مانند حمایت واگنر در بازپس‌گیری شهر کیدال در نوامبر 2023 حکومت مالی را خشنود کرده باشد اما به حل مسائل اساسی که به جدایی‌طلبان و تروریست‌ها انگیزه می‌دهد، کمک چندانی نمی‌کند. کمین نیروهای طوارق علیه واگنر و سربازان مالی در اواخر ژوئیه در نزدیکی تینزاواتن در شمال مالی نشان دهنده پیچیدگی چشم انداز امنیتی و محدودیت‌های مسکو به عنوان یک شریک ضدتروریسم است. شکست واگنر، به عنوان بزرگترین شکست شناخته شده در این قاره، نشان‌دهنده فقدان آینده‌نگری راهبردی و دیدگاه مشترک با ارتش مالی است. خساراتی مشابه نیز در بورکینافاسو و نیجر رخ داده است. به نظر می‌رسد استقرار واحد نظامی در آفریقا در این مناطق بیشتر از این که بر عملیات واقعی ضدتروریسم متمرکز باشد، تبلیغاتی است.

تقویت چارچوب‌های جدید

محکوم کردن سیاست‌های ضد تروریسم ناکارآمد روسیه کاری آسان است در حالی که شهروندان در سراسر منطقه ساحل از مجموعه‌ای از تهدیدات امنیتی رنج می‌برند. این امر ثبات کشورهای آفریقایی در حاشیه ساحل را تهدید می‌کند و با فرار مردم و کاهش سرویس‌های امنیتی، مهاجرت گسترده را به شمال آفریقا و اروپا سوق می‌دهد. مشکل اصلی آمریکا و اتحادیه اروپا برقراری توازن میان این تصور که امنیت آفریقا در حاشیه منافع آنها قرار دارد و این واقعیت است که گسترش خشونت در آفریقا از نظر اقتصادی پرهزینه و از نظر سیاسی غیرقابل دفاع است.

اقدامات راهبردی غرب به شکل‌گیری چشم‌اندازی کمک کرد که به مسکو اجازه داد از اختلاف بین کشورهای ساحلی و شرکای سابقشان بهره‌برداری کند. بی‌تردید مسکو می‌تواند خود را به عنوان یک قهرمان بزرگ برای استقلال حاکمیت منطقه ساحل معرفی کند. با این حال، تجربه این کشور در حرکت از گروه واگنر به « واحد نظامی در آفریقا» ناامنی فراگیر منطقه را رفع نخواهد کرد.

البته هیچ تضمینی وجود ندارد که روسیه در کوتاه مدت شرکای ساحلی جدید خود را رها کند. با این حال، رویدادهایی مانند شکست تینزاواتن، مسکو را به شکلی که آمادگی چندانی برای آن ندارد، تحت فشار می‌گذارد. در حال حاضر گروه‌هایی از تیپ‌های داوطلب مختلف بورکینافاسو را ترک کرده‌اند تا برای پشتیبانی از جنگ در اوکراین به روسیه بازگردند. برای روسیه به مراتب «خارج نزدیک» بیشتر از شراکت‌های نوپا در ساحل اهمیت دارد. مقطعی فرا می‌رسد که در آن مسکو به ارزیابی این مساله خواهد پرداخت که آیا بازده راهبرد سرمایه‌گذاری در عملیات‌های ضدتروریسم در این منطقه برایش ارزش دارد یا خیر. این محاسبات ممکن است منجر به تنظیماتی مجدد شود که باعث شود پایتخت‌های این منطقه بار سنگین مبارزه با تروریسم را به تنهایی به دوش بکشند.

آمریکا و اروپا برای خروج نیروهای روسیه از ساحل کار چندانی نمی‌توانند یا نباید انجام دهند. این به آن معنا نیست که باید منفعل باشند. آمریکا در حال چرخش به سمت سواحل غربی آفریقا است. غنا، ساحل عاج، نیجریه، چاد، بنین و سنگال همگی شرکای مهمی در مبارزه برای مهار تروریسم هستند. با این حال، رویکرد جدید غرب نیازمند یک نوآوری فراتر از مدل قدیمی کمک نظامی است. این رویکرد مستلزم سرمایه‌گذاری اقتصادی در آموزش، زیرساخت‌ها و حوزه اطلاعات است. چنین رویکردی برای رسیدگی به بحران‌های بهداشت عمومی در آینده، پیامدهای گرمایش جهانی در این قاره، مهاجرت و سایر تحولات غیرمنتظره در این منطقه امری حیاتی خواهد بود.

سیاستگذاران آمریکایی باید به این مشکل به عنوان یکی از مسائل امنیتی آفریقا و نه به عنوان رقابت قدرت‌های بزرگ نگاه کنند. سیاستی که صرفاً برای تضعیف روسیه وجود داشته باشد دستاورد چندانی نخواهد داشت. رهبران آفریقایی در بهترین حالت نگران بازگشت به تعاملات دوران جنگ سرد خواهند بود و در بدترین حالت از آن سوء استفاده خواهند کرد. اولویت سیاست آمریکا باید امنیت و رفاه منافع آمریکا و آفریقا باشد.