امینه قولید در تحلیلی که اندیشکده آمریکایی هریتیج منتشر کرد، نوشت: این تصمیم نه تنها اجماع فزاینده بین المللی در مورد حل این مناقشه طولانی مدت را تقویت می کند، بلکه توازن قوا در منطقه را تغییر می دهد.

برای درک کامل اهمیت این تغییر سیاست، بررسی شبکه پیچیده روابط تاریخی، تنش‌های دیپلماتیک اخیر و واقعیت‌های ژئوپلیتیکی در حال تحول که تصمیم فرانسه را شکل داده است، بسیار مهم است. ریشه‌های این حرکت نه تنها در تاریخ پیچیده حضور فرانسه در شمال آفریقا، بلکه در تنش‌های اخیر در روابط فرانسه و مراکش، تلاش‌ها برای نزدیکی با الجزایر و چالش‌های گسترده‌تر برای نفوذ فرانسه در سراسر قاره آفریقا نهفته است.

زمینه تاریخی

میراث فرانسه در شمال آفریقا، به ویژه حکومت 132 ساله آن بر الجزایر که با جنگ استقلال در سال 1962 به پایان رسید، هنوز سایه طولانی بر روابط این کشور در منطقه می اندازد. مناقشه صحرای غربی به سال 1975 باز می گردد که اسپانیا از این منطقه خارج شد. مراکش متعاقباً مدعی حاکمیت شد، در حالی که جبهه پولیساریو، یک گروه شورشی مسلح به میزبانی و حمایت الجزایر، مدت‌ها از استقلال این سرزمین دفاع می‌کرد. این درگیری منجر به چندین دهه بن بست دیپلماتیک و درگیری های مسلحانه دوره ای شده است.

تنش های اخیر در روابط فرانسه، مراکش و الجزایر

در سال‌های اخیر، روابط فرانسه و مراکش به دلیل تلاقی عواملی که عمدتاً ناشی از تلاش‌های فرانسه برای نزدیک شدن به الجزایر است، تیره شده است. پویایی پیچیده در روابط بین این سه کشور شرایطی را ایجاد کرده است که هر گونه بهبود قابل توجهی در روابط فرانسه و الجزایر منوط به تضعیف روابط فرانسه و مراکش است.

چالش های استراتژیک فرانسه در آفریقا

تصمیم فرانسه برای به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی نیز باید در چارچوب شکست های استراتژیک این کشور در سراسر آفریقا درک شود. خروج اجباری نیروهای فرانسوی از مالی در سال 2022، افزایش احساسات ضد فرانسوی در کشورهایی مانند بورکینافاسو و نیجر، و افزایش رقابت اقتصادی از سوی چین، ترکیه و کشورهای خلیج فارس، همگی به احساس فوریت در پاریس برای تقویت این کشور کمک کرده است. مشارکت استراتژیک در منطقه مراکش، با دولت باثبات خود که از لحاظ تاریخی دوست فرانسه بوده است، و نفوذ دیپلماتیک فزاینده اش در غرب آفریقا، متحد جذابی است.

شبح درهم تنیدگی روسیه در آفریقا تفکر استراتژیک فرانسه را بیشتر تقویت کرده است. بنابراین، موضع مستمر غربگرایانه مراکش و تعامل محدود با روسیه، آن را به شریکی با ارزش تر تبدیل می کند. این عوامل زمینه را برای اقدام جسورانه دیپلماتیک فرانسه فراهم کرده است.

پیامدهای اقتصادی و دیپلماتیک

فرانسه با به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی، شرط بندی حساب شده ای برای تقویت اتحاد خود با شریکی که آن را برای منافع استراتژیک خود در منطقه حیاتی می داند، انجام می دهد. این اقدام می تواند راه را برای افزایش همکاری های اقتصادی و سرمایه گذاری فرانسه در مراکش و منطقه صحرای غربی، به ویژه در بخش هایی مانند انرژی و زیرساخت ها هموار کند.

این تصمیم پیامدهای مهمی دارد، زیرا فرانسه پس از آمریکا دومین عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل است که این حاکمیت را به رسمیت می‌شناسد. آمریکا در دوره ترامپ در دسامبر 2020 به عنوان بخشی از روند گسترده تر توافق نامه ابراهیم تصمیم به این شناسایی گرفت.

پویایی شورای امنیت

موضع سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل، تصویر را پیچیده تر می کند. چین در صحرای غربی بی طرفی خود را حفظ می کند و در عین حال از روابط اقتصادی قوی با مراکش و روابط نظامی قابل توجه با الجزایر برخوردار است. روسیه که به طور سنتی متحد الجزایر و مخالف سرسخت به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش از سوی ایالات متحده است، به رغم شکاف عمیق بین روسیه و فرانسه در غرب آفریقا، پس از اعلام فرانسه به طرز غیرمعمولی سکوت کرده است. این سکوت ممکن است نشان دهنده تنش های فزاینده در روابط روسیه و الجزایر یا تنظیم مجدد اولویت های روسیه در منطقه باشد.

در همین حال، دولت جدید کارگر بریتانیا حمایت خود را از “راه حل سیاسی عادلانه، پایدار و قابل قبول متقابل، مبتنی بر مصالحه” ابراز کرده است.

واکنش الجزایر و خطرات تشدید تنش

فراخواندن فوری سفیر الجزایر از فرانسه پس از اعلام این خبر، بر شدت واکنش الجزایر تاکید دارد. وزارت امور خارجه الجزایر با صدور بیانیه ای تند، تصمیم فرانسه را «نتیجه محاسبات سیاسی مشکوک، یک قضاوت اخلاقی مشکوک و تفاسیر حقوقی ناموجه» خواند. این واکنش این تصور را تقویت می کند که الجزایر صرفاً حامی پولیساریو نیست، بلکه طرف مستقیم درگیری بر سر صحرای غربی است.

الجزایر ممکن است از طریق افزایش کمک های نظامی یا اقدامات تهاجمی تر علیه منافع مراکش، حمایت خود از پولیساریو را افزایش دهد.

عامل مهمی که باید در پی تصمیم فرانسه در نظر گرفت، احتمال تشدید تنش مسلحانه است. پس از به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی توسط ایالات متحده در سال 2020، پولیساریو خصومت های مسلحانه علیه مراکش را از سر گرفت، اقدامی که بدون کمک صریح الجزایر ممکن نبود. با توجه به اقدام اخیر فرانسه، پولیساریو ممکن است بار دیگر راه تشدید تنش مسلحانه را انتخاب کند.

نتیجه گیری

به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی توسط فرانسه نشان دهنده یک مانور استراتژیک حساب شده با پیامدهای گسترده است. فرانسه با همسو شدن با موضع ایالات متحده و محدود کردن دامنه پیشنهادات جایگزین، ترازو را قاطعانه به نفع مراکش کج کرده است. این حرکت نه تنها موقعیت مراکش را تثبیت می کند، بلکه نشان دهنده تغییر گسترده تری در سیاست غرب در قبال درگیری است.

با فرونشستن گرد و غبارها، جامعه بین المللی با پیامدهای این تصمیم دست و پنجه نرم خواهد کرد. روند صلح به رهبری سازمان ملل متحد و مأموریت MINURSO – ماموریت حافظ صلح سازمان ملل در صحرای غربی – با آینده نامشخصی روبرو است. با تهدید تشدید اقدامات نظامی توسط پولیساریو، ثبات منطقه ای شکننده شده است. دیگر اعضای شورای امنیت اکنون باید مواضع خود را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند که به طور بالقوه منجر به همسویی بیشتر یا افزایش دو قطبی شدن مواضع بین المللی در مورد موضوع صحرای غربی می شود.