وب‌سایت شورای روابط خارجی آمریکا (CFR) در مصاحبه با استیون کوک، تحلیلگر مسائل خاورمیانه و شمال آفریقا به دلایل ترکیه برای بهبود روابط با عربستان پرداخته است؛ آنچه در ادامه می‌آید متن این مصاحبه است:

 دلایل اهمیت دیدار اخیر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و دیگر مقامات عربستان در جده چه بود؟

این دیدار یک گام بزرگ دیگر اردوغان برای ترمیم روابط با یک قدرت اقتصادی مهم بود. رئیس‌جمهور اردوغان به دنبال خارج کردن ترکیه از انزوای منطقه‌ای است که ناشی از دنبال کردن یک سیاست خارجی تحریک‌آمیز غیرضروری بود که کمک چندانی هم به پیشبرد منافع ترکیه در خاورمیانه نکرد. او روابط خود را با امارات متحده عربی احیا کرده، با رهبران اسرائیل ارتباط برقرار کرده، مذاکرات با مصر را دنبال می‌کند و اکنون با سفر به عربستان روابط با ریاض را از سر می‌گیرد.

دولت ترکیه متوجه شد که محدودیت‌هایی برای توانایی این کشور جهت تحمیل اراده خود بر دیگر قدرت‌های منطقه‌ای، به‌ویژه در مدیترانه شرقی و حمایت از جنبش‌های اسلام‌گرا در سراسر خاورمیانه وجود دارد. انزوای ژئوپلیتیکی ترکیه مشکلات اقتصادی آن را تشدید کرد، همچنانکه عربستان سعودی در بحبوحه تنش‌ها بر سر قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار سعودی و حمایت آنکارا از دوحه پس از محاصره قطر در سال 2017، کالاهای ترکیه را تحریم کرد؛ اما اکنون‌که اردوغان دست دوستی به‌سوی رهبران سعودی دراز کرده است، کالاهای ترکیه بدون مانع وارد این کشور می‌شوند، ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری جدید عربستان در ترکیه تقویت خواهد شد و ریاض می‌تواند به جمع سایر دولت‌های خلیج (فارس) در مبادلات ارزی با آنکارا بپیوندد.

تغییر موضع ترکیه در قبال پرونده خاشقچی چه تأثیری در بهبود روابط آنکارا با ریاض داشته است؟

انتقال پرونده خاشقچی از ترکیه به عربستان سعودی، بهای پذیرش درخواست اردوغان برای عادی‌سازی روابط بین دو کشور بود. با انتقال پرونده به عربستان، بعید است که دیگر مظنونان احتمالی پاسخگوی اقدام خود باشند. اگرچه هدف ترکیه نیز در ورود به ماجرای خاشقچی، نه اجرای عدالت بلکه تضعیف عربستان سعودی در یک بازی ژئوپلیتیکی در منطقه بود.

چه مسائلی باعث تیرگی روابط دوجانبه شده است؟

علاوه بر موضوع قتل خاشقچی، حمایت عربستان سعودی از کودتای مصر در سال 2013 و حمایت ترکیه از اخوان‌المسلمین نیز بر روابط دو کشور سایه انداخته بود. اردوغان منتقد سرسخت عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر بود (اگرچه ترکیه اکنون به دنبال آشتی با مصر است) که از مخالفان اخوان‌المسلمین بود. پس‌ازآن که بحرین، مصر، عربستان سعودی و امارات قطر را در سال 2017 به دلیل روابط دوحه با تهران، حمایت این کشور از گروه‌های اسلام‌گرا و سیاست‌های خبری شبکه الجزیره محاصره کردند، ترکیه از قطر حمایت کرد. در تمام این موارد، ترکیه خود را هم به‌عنوان یک رهبر منطقه‌ای و هم به‌عنوان یک کشور مسلمان پیشرو نشان داد، اما این رویکردهای ترکیه باعث دلخوری رهبران سعودی شد.

اکنون آنکارا با بهبود روابط با ریاض و سایر دولت‌های منطقه به دنبال چه هدفی است؟

انزوای منطقه‌ای ترکیه بر رفاه اقتصادی این کشور تأثیر گذاشته است، به‌طوری‌که لیر در سال 2021 حدود نیمی از ارزش خود را از دست داد و تورم آن در حال حاضر بیش از 60 درصد است. درحالی‌که ترکیه برای انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در سال 2023 آماده می‌شود، اردوغان به دنبال هر فرصتی برای کاهش فشار اقتصادی بر شهروندان ترکیه است. همچنین، یک ضرورت ژئوپلیتیکی برای ترکیه برای بهبود روابط با عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه وجود دارد. رویکرد تهاجمی آنکارا در شرق مدیترانه – که شامل جست‌وجوی گاز در آب‌های قبرس، ترسیم مرزهای دریایی غیرقانونی با لیبی و انجام مانورهای دریایی تحریک‌آمیز است – دیگر قدرت‌های منطقه‌ای را وادار کرد تا علیه آن ائتلاف کنند که شامل مصر، یونان، جمهوری قبرس اسرائیل و حتی عربستان سعودی و امارات می‌شد.

از منظر ترکیه، صف‌بندی کشورهای مخالف ترکیه در مدیترانه شرقی که فرانسه را نیز شامل می‌شد، یک مشکل امنیتی بالقوه بود. از همین رو دولت ترکیه با تغییر روابط خود با همه این کشورها، به‌استثنای دشمنان دیرینه خود یونان و قبرس، به دنبال تضعیف این محور ضد ترکیه برآمده است.