وب‌سایت اندیشکده انگلیسی راسی (RUSI) در یادداشتی نوشت: اخیراً وزارت امور خارجه آمریکا، ریچارد نورلند را به‌عنوان نماینده ویژه این کشور در لیبی منصوب کرد. نورلند که در اوت 2019 سفیر آمریکا در لیبی شده بود، قرار است با دولت وحدت ملی برای ایجاد ثبات در لیبی و اطمینان از برگزاری انتخابات ملی طبق برنامه پیش‌بینی‌شده در دسامبر 2021 همکاری‌های لازم را انجام دهد.

این انتصاب جدید، اگرچه بی‌علاقگی رئیس‌جمهور پیشین دونالد ترامپ به تحولات لیبی را اصلاح می‌کند، اما استراتژی آمریکا در قبال مدیترانه شرقی همچنان مبهم است. دولت بایدن سیاست ثابتی در قبال ترکیه اتخاذ نکرده است، طرح مشخصی برای اثبات نفوذ دیپلماتیک آمریکا در لیبی ندارد و سیاست خود در موردبازسازی سوریه را روشن نکرده است.

تجزیه‌وتحلیل روابط با ترکیه

پیش از آغاز مراسم تحلیف بایدن، عقیده عمومی بر این بود که روابط آمریکا و ترکیه تحت ریاست جمهوری جو بایدن بدتر خواهد شد. با توجه به اینکه بایدن در دسامبر 2019 رجب طیب اردوغان را به‌عنوان یک حاکم خودکامه توصیف کرد، انتظار می‌رفت که وی رئیس‌جمهور ترکیه را در زمینه حقوق بشر تحت‌فشار قرار دهد و تحریم‌هایی را علیه ترکیه به خاطر خرید سیستم دفاع موشکی S400 از روسیه در نظر بگیرد. رسانه‌های همسو با دولت ترکیه درباره مصاحبه بایدن در ژانویه سال 2020 که خواستار تغییر رژیم در ترکیه شده بود هشدار دادند که پیروزی بایدن در انتخابات باعث شد تا واحدهای نظامی محافظت از مردم کرد سوریه تهاجمی‌تر شوند. یونان با پیش‌بینی خط‌مشی سخت‌تر آمریکا در قبال ترکیه، از رسیدن بایدن به پست ریاست جمهوری استقبال کرد. کریاکوس میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان طی یک کنفرانس مطبوعاتی با عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر در 11 نوامبر 2020، ابراز اطمینان کرد که بایدن رهبری آمریکا در خاورمیانه و مدیترانه شرقی را احیا خواهد کرد.

با گذشت چهار ماه از ریاست جمهوری بایدن، پیش‌بینی‌ها درباره بدتر شدن روابط آمریکا و ترکیه به واقعیت تبدیل شده است. پس از به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارمنستان در 25 آوریل، ترکیه سفیر آمریکا در آنکارا را احضار کرد. ترکیه هشدار آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا درباره خرید سلاح‌های روسی را نادیده گرفت، زیرا ترکیه هم‌زمان درباره خرید هواپیماهای Su-35 و Su-57 با روسیه مذاکره کرده است. با تشدید درگیری‌ها در نوار غزه، اردوغان از سیاست بایدن در حمایت از اسرائیل انتقاد کرد و وزارت امور خارجه آمریکا نیز اردوغان را به اظهارات «ضد یهودی» متهم کرد.

درحالی‌که چشم‌اندازهای کوتاه‌مدت بهبود روابط آمریکا و ترکیه ناامیدکننده است، هر دو کشور همچنان می‌توانند در جستجوی زمینه‌های مشترک همکاری باشند. هر دو کشور در زمینه ارتقای گفتگوهای درون افغانی همکاری کرده‌اند و پس از پایان خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، این زمینه همکاری تشدید خواهد شد. ترکیه همچنین نفوذ روزافزون خود در آسیای مرکزی را که هدف آن کاهش هژمونی روسیه و چین است، به‌عنوان اقدامی سودمند برای منافع آمریکا تلقی می‌کند. تعهد روزافزون ترکیه به امنیت دریای سیاه، پشتیبانی از دولت وحدت ملی لیبی و منابع کمک‌های بشردوستانه در مرزهای خود با سوریه نیز به نفع منافع آمریکا است. حتی اگر روابط بایدن و اردوغان بدتر از روابط اردوغان با ترامپ باشد و تنش بین آمریکا و ترکیه تشدید شود، این دو متحد ناتو دارای منافع عمده استراتژیک هستند که می‌تواند به همکاری سازنده آن‌ها منجر شود.

انفعال در لیبی

دولت بایدن برخی ابهامات پیرامون سیاست خود در قبال لیبی را برطرف کرده است. درحالی‌که ترامپ «نقش خلیفه حفتر در مقابله با تروریسم» را مهم ارزیابی می‌کرد؛ دولت بایدن سیاست مقابله با خلیفه حفتر را دنبال می‌کند تا نفوذ رو به رشد روسیه در این کشور را محدود کند. نورلند نیز به‌طور مکرر بر لزوم خروج همه مزدوران خارجی از لیبی تأکید کرده و مرتباً در تسریع در این روند با مقامات ترک، اماراتی و روس گفتگو می‌کند.

بااینکه ادامه پیام‌های آمریکا در مورد لیبی یک گام مثبت است، اما دولت بایدن پیشنهاد‌های کمی برای ایجاد ثبات در این کشور ارائه کرده است. انفعال سیاست آمریکا که با اختلافات درون اروپایی تشدید می‌شود، نفوذ ترکیه، روسیه، امارات و مصر را در لیبی بیشتر می‌کند. نفوذ کنترل نشده این قدرت‎‌ها مسئله‌ساز است، زیرا حمایت آن‌ها از جناح‌های رقیب می‌تواند حرکت لیبی را به سمت انتخابات دموکراتیک تضعیف کند.

فارغ از تعهد بلینکن برای مشارکت کامل در حل مسئله قبرس و ابراز نگرانی از رفتار ترکیه در قبال یونان، دولت بایدن توجه چندانی به امنیت مدیترانه شرقی نکرده است.

ادامه ابهام در موضوع سوریه

سیاست دولت بایدن درباره سوریه نیز مبهم است. بلینکن در شکل‌گیری سیاست‌های آمریکا در قبال سوریه در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما کمک کرد، اما مواضع وی با گذشت زمان فرق کرده است.

دولت بایدن تلاش کرده است علاوه بر اقدامات بشردوستانه، یک استراتژی منسجم برای مبارزه با نفوذ ایران و روسیه در سوریه ایجاد کند. در 25 فوریه، آمریکا حملات هوایی به شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران در شرق سوریه را ترتیب داد.

اگرچه دولت بایدن برای جلب اعتماد جامعه جهانی به رهبری جهانی آمریکا گام برمی‌دارد، اما باید استراتژی خود را در قبال مدیترانه شرقی شفاف‌تر کند. ازآنجاکه سیاست خارجی آمریکا بر مهار چین در منطقه هند – اقیانوس آرام متمرکز است، اما آینده اتحاد آمریکا و ترکیه، گذار لیبی به‌سوی آینده‌ای دموکراتیک و بازسازی سوریه پس از جنگ همچنان مبهم است.