شورای راهبردی آنلاین – رصد: پتانسیل بروز جنگ آتی در فضای بیرونی یا کشیده شدن مناقشات ارضی به این حوزه، به واسطه مبادرت کشورهای مختلف به توسعه طیفی از سلاحهای جنگ فضایی افزایش یافته است. همچنین، انفجار فعالیت تجاری فضایی، خطر حوادث مخرب در فضا را بالا برده است.
وب سایت اندیشکده آمریکایی رند در گزارشی نوشت: این تحولات تاییدی مجدد بر سودمندی نقشی است که قوانین رفتار مسئولانه بینالمللی در ارتقای امنیت و ایمنی حوزه فضایی ایفا میکند. این قوانین میتواند از هنجارهای غیررسمی «قوانین راه» گرفته تا موافقتنامههای سیاسی بینالمللی یا حتی اقدامات حقوقی الزام آور را دربرگیرد.
با این حال، تلاشهای قبلی برای برقراری قوانین نتایج چندانی نداشته است. دولت بایدن با همکاری متحدان و شرکای همفکر فرصتی در اختیار دارد تا تلاشهای نوپای بینالمللی را تقویت کند. آخرین «سیاست ملی فضایی» آمریکا که در اوایل دسامبر منتشر شده است، خواستار رهبری آمریکا در «پیشبرد چهارچوب رفتار مسئولانه در فضای بیرونی، از جمله پیگیری و اجرای موثر هنجارها، معیارها، و قوانین» شده است.
سیاست ملی فضایی بازتابی از «چکیده راهبرد دفاع فضایی» آمریکاست که در ژوئن 2020 منتشر شده است. بر اساس این راهبرد دفاع فضایی، یکی از چالشها در پیشبرد قوانین فضایی این است که «اتفاق نظر و درک بینالمللی از رفتار ناامن، غیرمسئولانه و تهدیدآمیز در فضا نوپاست». گفتگوهای اخیر بین آمریکا و روسیه در خصوص ثبات فضا موید آن است که قدرتهای اصلی فضا در مورد قوانین آن اتفاق نظر ندارند.
اگرچه قوانین ناقص و فاقد قدرت اجرایی هستند، اما بررسیها و هشدارهای موسسه رند (RAND) حاکی از آن است که قوانین رفتارهای فضایی میتواند به ایجاد اعتماد بین کشورهای فعال در فضا و کنترل بحران کمک میکند و از طریق ایجاد قوانین راه و شفافیت در تشخیص نیات خصمانه، سبب بهبود بازدارندگی میشود. همکاری با متحدان و شرکا برای پیشبرد قوانین بینالمللی میتواند بازدارندگی و مقاومت فضایی را بهبود بخشد.
شرکای بااراده در حال افزایش هستند. 7 دسامبر، مجمع عمومی سازمان ملل به اتفاق آرا قطعنامهای تصویب کرد که توسط انگلیس و با حمایت 21 کشور دیگر ارائه شد و از کشورهای عضو درخواست میکرد تا در مورد سیاستهای امنیت فضایی خود، فعالیتهای فضایی مسئولانه، غیرمسئولانه یا تهدیدآمیز از نظر آنان و همچنین دیدگاه خود درباره قوانین رفتارهای فضایی مسئولانه، با همدیگر تشریک مساعی اطلاعاتی داشته باشند.
همچنین، این قطعنامه از دبیرکل سازمان ملل درخواست میکند تا گزارش جامعی در این خصوص، ازجمله دیدگاههای جمعی کشورهای عضو، برای بحث و بررسی در جلسه مجمع عمومی در پاییز 2021 ارائه نماید. این طرح به دنبال گشایش در بن بست بحثهای بینالمللی در مورد مسائل امنیتی فضایی است.
یکی از قوانین برخوردار از حمایت گسترده این است که کشورها آزمایشهای مخرب سلاحهای عمودپرتاپ ضدماهواره و دیگر فعالیتها را کنار بگذارند که به زبالههای فضایی میافزاید. سایر قوانینی که در جامعه بینالمللی مورد بحث و بررسی قرار گرفته عبارتند از: (1) دستورالعمل هرچه بیشتر برای کاهش زبالههای فضایی ازجمله زباله ماهوارههایی که عمر مفید آنها به پایان رسیده است؛ (2) شفافیت هرچه بیشتر در خصوص فعالیتهای فضایی؛ و (3) قوانینی برای خدمات ماهوارهها در مدار که نه تنها برای تعمیر ماهوارههای دیگر، بلکه برای تخریب آنها نیز به کار میرود. برای همکاری در امنیت فضایی نقشه راههای متعددی وجود دارد که به دههها قبل بازمیگردد.
پیمان فضای ماورای جو (1967)، کشورهای عضو این معاهده (ازجمله آمریکا، روسیه و چین) را از استقرار تسلیحات کشتار جمعی در مدار زمین و در فضای بیرون و همچنین، استقرار آنها در اجرام آسمانی منع کرده و این کشورها را به استفاده از فضا برای «اهداف صلح آمیز» متعهد میسازد. این پیمان تسلیحات متعارف با قابلیت حمله به سامانههای فضایی را محدود نکرده است، اما ماده 4 این پیمان تصریح کرده است که همه کشورهای عضو «باید همه فعالیتهای فضایی خود را با رعایت منافع همه کشورهای عضو این پیمان انجام دهند». طی چندین دهه، برای تقویت این اصول تلاشهای زیادی در سازمان ملل و دیگر مجامع بینالمللی صورت گرفته است تا هنجارهای غیرحقوقی الزامآوری برای تعریف و قانونمندسازی فعالیتهای فضایی صلح امیز و مسئولانه ارائه شود.
سیاست ملی فضایی 2010 آمریکا «همه کشورها را به همکاری برای اتخاذ رویکردی مسئولانه در فعالیت فضایی دعوت کرده است». این دستورالعمل باعث تعامل (نه لزوما رهبری) آمریکا در تعدادی از طرحهای بینالمللی در دهههای گذشته شده است. واشنگتن از طرح اتحادیه اروپا در سال 2008 برای ارائه «قانون بینالمللی فعالیتهای فضای بیرونی» حمایت کرد که در نهایت ناکام ماند. سال 2013 گروه کارشناسان دولتی مجمع عمومی سازمان ملل گزارش مشترکی ارائه دادند که اقدامات شفافساز و اعتمادساز ارزشمندی پیشنهاد داده بود. سال 2019، کارگروه کمیته سازمان ملل در مورد استفاده صلح آمیز از فضای بیرونی، به اتفاق نظر بین 84 کشور عضو در خصوص بیست و یک «دستورالعمل پایداری بلندمدت فعالیتهای فضای بیرونی» دست یافت.
روسیه و چین به این قوانین علاقه چندانی نداشته و برای پیشبرد پیمان منع استقرار تسلیحات در فضای بیرونی، همکاری با کمیته سازمان ملل برای خلع سلاح را ترجیح میدهند. آمریکا و غالب کشورهای غربی با این پیمان مخالف هستند، زیرا این پیمان تهدیدهای تقابل فضایی را رفع نکرده و ظاهرا قابل ارزیابی و تایید نیست.
عصر جدید فضایی نیازمند بهبود رفتار مسئولانه در فضاست. دولت بایدن فرصتی در اختیار دارد تا در مورد قوانین ارتقای امنیت و ایمنی در فضای بیرون، یک اتفاق نظر بینالمللی ایجاد کند.
0 Comments