جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
فرصت جدید برای حل بحران شرق مدیترانه؟
گالیپ دالای در یادداشتی که وبسایت اندیشکده بروکینگز آن را منتشر کرد؛ نوشت: علاوه بر این موارد، ترکیه ادعا میکند که مسائل دیگری نظیر حاکمیت یا شرایط غیرنظامی برخی جزایر یونان نیز حلنشده و باید حلوفصل شود، اما یونان این درخواست را رد کرده و آن را نقض حاکمیت خود قلمداد میکند.
از آنجائی که این مناقشات با مسائل اصلی هر دو کشور پیوند خورده است، مصالحه در مورد آنها ذاتاً دشوار بوده، هزینه سیاسی داشته و حلوفصل آنها بسیار مشکل است. همچنین، هر دو طرف روی چهارچوبی که بتوان این مناقشات را حلوفصل کرد، بهاتفاق نظر نمیرسند؛ یونان میانجیگری بینالمللی را ترجیح میدهد اما ترکیه خواهان مذاکرات دوجانبه است. بااینحال، حتی اگر ترکیه با داوری بینالمللی موافقت کند، تنها مناقشات آتی را میتوان به دادگاه بینالمللی برد؛ بنابراین، چطور میتوان به تنشهای جاری ترکیه-یونان پرداخت که طولانیترین بحران در روابط این دو کشور از زمان مداخله نظامی ترکیه در قبرس در سال 1974 محسوب میشود؟
تحولات انرژی و ژئوپلیتیکی و دو تغییر سیستمی، محرکه اصلی تنشهای اخیر به شمار میروند.
عوامل سنتی تنشهای بین ترکیه، یونان و قبرس در حال حاضر با مجموعهای از تنشهای ژئوپلیتیکی و انرژی در شرق مدیترانه گرهخورده است. این تنشهای ژئوپلیتیکی و انرژی بین ترکیه و گروهی از کشورها ازجمله فرانسه، مصر و امارات است. مخصوصاً اکتشاف انرژی در شرق مدیترانه و آشوب فزاینده لیبی مزید بر علت این تنشهای دیرینه شده است. در حال حاضر، نهتنها تعداد کشورهای درگیر در بحران شرق مدیترانه افزایشیافته بلکه دامنه تنشها نیز وسیعتر شده و مسائل جدیدی نظیر اکتشاف گاز و بحران لیبی را در برگرفته است.
با اکتشاف گاز در شرق مدیترانه، چگونگی فروش این گاز به اروپا نیز خود یک مسئله است. پروژه خط لوله شرق مدیترانه، همکاری نزدیکبین یونان، قبرس و اسرائیل را به دنبال دارد. ژانویه 2020، این همکاری سهجانبه در قاهره با ایجاد «اتحادیه گاز مدیترانه» رسمیت یافت. علاوه بر یونان، قبرس و اسرائیل، این اتحادیه مصر، اردن، ایتالیا و تشکیلات خودگردان فلسطین را نیز در خود جایداده است؛ اما این اتحادیه و پروژه خط لوله مربوطه به همراه گروهبندی منطقهای ناشی از آن باعث شد که احساس انزوای ترکیه تشدید شود. ترکیه با دیپلماسی زور واکنش نشان داده و برای جلوگیری از ظهور نظم امنیت انرژی ضد ترکیه در شرق مدیترانه تلاش کرده است.
از سوی دیگر، جنگ لیبی نیز باعث وخامت هرچه بیشتر اوضاع شده و این کشور را به میدان رویارویی ترکیه ازیکطرف و مصر، امارات و فرانسه از طرف دیگر تبدیل کرده است. نوامبر 2019، ترکیه با دولت وفاق ملی لیبی (که سازمان ملل آن را به رسمیت میشناسد) دو یادداشت تفاهم به امضا رساند تا در پروژههای خط لولهای که ترکیه را دور میزنند، اختلال ایجاد کند. این توافق دریایی ترکیه-لیبی تنشها با یونان را تشدید کرده و یونان را به امضای توافقی مشابه با مصر سوق داد که حوزههای دریایی مربوطه آنها را مشخص میکرد. توافق ترکیه-لیبی با دیدگاه یونان از مرزهای دریایی این کشور در تناقض بوده و توافق یونان-مصر نیز با دیدگاه ترکیه از مرزهای دریایی آن متناقض است.
پیروزی جو بایدن باعث خوشحالی اروپا شده است؛ اما بعید است که بایدن نظم جهانی پساجنگ جهانی دوم آمریکا بهعنوان پلیس در اروپا و کل جهان را احیا کند. همچنین، بعید است که وی به تعهدات امنیتی آمریکا در این منطقه بیفزاید. درواقع، سیاست امنیتی بایدن به دنبال افزایش نقش اروپا خواهد بود. ازاینرو، بایدن جلوگیری از تشدید بحران در شرق مدیترانه را به عهده اروپا خواهد گذاشت.
از این منظر، تلاشهای دیپلماتیک اروپا به رهبری آلمان برای کاهش این بحران گامی در مسیر درست محسوب میشود. بااینحال، چشمانداز آتی این تلاشها به شناخت دقیق این بحران و همچنین شکیبایی، تعهد و واکنشهای سیاسی خلاقانه وابسته است. از همه مهمتر، این چشمانداز به رفع اختلافات آلمان و فرانسه در این موضوع بستگی دارد.
اگرچه این بحران دارای عوامل و مؤلفههای متعددی است اما هسته اصلی آن حول مناقشه دریایی بین ترکیه، یونان و قبرس میچرخد؛ بنابراین، تلاش برای کاهش این تنش نیز باید با تمرکز بر بازبرقراری گفتگوها بین ترکیه و یونان آغاز شود. برای آغاز گفتگوها، توقف فعالیتهای اکتشاف انرژی در آبهای مورد مناقشه در شرق مدیترانه ضروری است. در حال حاضر، ترکیه در حال انجام این فعالیتهاست. برای توقف این فعالیتهای ترکیه، اروپا باید برای عضویت ترکیه در اتحادیه گاز شرق مدیترانه تلاش کند. اگر چنین چیزی میسر نشد، اروپا باید برای توافق بین ترکیه، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو اتحادیه گاز شرق مدیترانه تلاش کند تا بحران در شرق مدیترانه را حلوفصل نماید. درنهایت، مشکلات اقتصادی ترکیه بهموازات همگرایی احتمالی فراآتلانتیک بین اتحادیه اروپا و دولت بایدن در شرق مدیترانه، احتمالاً ترکیه را به کاهش تنش در این منطقه سوق خواهد داد. اروپا و آمریکا باید این فرصت را غنیمت بشمارند.
0 Comments