گزیده‌‎ای از این مطالب برای کمک به غنای مطالعاتی نخبگان و علاقه‌مندان به موضوعات راهبردی بین‌المللی در پی ازنظرتان می‌گذرد. رصد و ارائه چکیده‌ای از این مطالب به‌منزله تائید دیدگاه نویسندگان یا این اندیشکده‌ها نیست.

انستیتوی مطالعات بین‌المللی

درگیری بین آذربایجان و ارمنستان: آیا جنگ بزرگی وجود دارد؟

سرگئی مارکدونوف، پژوهشگر مرکز امنیت اروپا و اقیانوس اطلس در انستیتوی مطالعات بین‌المللی

هرچقدر این گزاره بدبینانه به نظر برسد، اما سیاستمداران و کارشناسان به این واقعیت عادت دارند که هرازگاهی درگیری بین آذربایجان و ارمنستان رخ دهد. درگیری قومی و سیاسی بین دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان برخلاف سایر مناقشات منطقه همچون موارد آبخازیا، اوستیای جنوبی یا دونباس به‌عنوان یکی از «تقابل‌های نیابتی» بین روسیه و غرب در نظر گرفته نمی‌شود. از سوی دیگر تاکنون، حوادث نظامی در «خط تماس» در قره‌باغ، منجر به تغییر اساسی در وضع موجود در منطقه نشده است؛ مانند آنچه در اوت 2008 پس از «جنگ چهار روزه» اتفاق افتاد. علاوه بر این، تشدید درگیری‌های مسلحانه معمولاً به دنبال عدم نتیجه‌گیری در مذاکرات اتفاق می‌افتاد. این در حالی است که آتش‌بس شکننده حاکم پس از وقایع آوریل 2016 که تا همین اواخر بزرگ‌ترین نقض آتش‌بس هم تلقی می‌شد، عملکرد نسبتاً خوبی داشت. در حال حاضر تشدید چنین درگیری‌هایی در منطقه مملو از چرخش‌های خطرناک بسیار زیادی است که ازجمله آن‌ها می‌توان به فرسایش وحدت جامعه کشورهای هم‌سود، بروز خصومت و تنش در روابط روسیه و ترکیه و رشد منفی در روابط بین مسکو با باکو و ایروان اشاره کرد. اگرچه همه این مشکلات تا سال 2020 وجود داشته است، اما اگر تشدید درگیری‌ها به‌موقع متوقف نشود، آنگاه همه مسائل فوق همچون گسل مجدداً فعال می‌شوند.

مرکز کارنگی مسکو

آمریکا و آشفتگی جهانی؛ سیاست خارجی دولت بعدی چه خواهد بود

آرون دیوید میلر و ریچارد سوکولسکی

صرف‌نظر از اینکه چه کسی در سال 2021 مقام ریاست جمهوری آمریکا را به دست بگیرد، او در وضعیت سختی قرار خواهد گرفت. وی با مشکلات اقتصادی روبرو خواهد شد؛ از حادترین رکودها، از همه‌گیر شدن ویروس کرونا و ازآنجاکه هیچ واکسنی وجود ندارد، جامعه کاملاً قطبی خواهد شد. این بدان معنی است که سیاست خارجی ایالات‌متحده باید کاملاً متفاوت شود. اگر جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود، او می‌تواند چهره آمریکا را بهبود ببخشد، روابط با متحدان ایالات‌متحده را بازسازی کند و حتی واشنگتن را به نقش اصلی در پرداختن به موضوعات جهانی مانند تغییرات آب و هوایی و مبارزه با بیماری همه‌گیری بازگرداند. بااین‌حال، مشکلات داخلی ایالات‌متحده، بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی که آماده دفاع از منافع خود هستند و درگیری‌های جهانی و بدون راه‌حل آشکار، فضای مانور در یک جهان خصمانه با رهبری آمریکا را به‌طورجدی محدود می‌کند.

انقلاب دائمی ‌شان و مقام؛ چرا پایان تاریخ روسیه لغو شده است؟

آندری کولسنیکوف،​ رئیس برنامه سیاست‌های داخلی و نهادهای سیاسی روسیه در مرکز کارنگی مسکو

دستیابی به پیشرفت یکی از شعارهای اصلی اولین دور از اصطلاحات ولادیمیر پوتین و درعین‌حال ابزاری برای دستیابی به اهداف او بود. باگذشت زمان، «حاکمیت» روسیه، دستور کار خود را از سال 2012 به بعد تغییر داد و ادغام کریمه در سال 2014، به‌طور طبیعی هدف‌گذاری‌های پیشین را از بین برد. از سال 2018، پس از بسیج بیش‌ازحد سیاسی که پیش از انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفت، دوران تازه‌ای ظهور کرد. تلاش برای یافتن یک هدف بزرگ وحدت‌بخش جدید، آغاز شد. اینک صفر کردن شرایط برای حضور مجدد پوتین در قدرت، پرده‌ای دیگر از نمایش حاکمیت روسیه است. این امر نشان می‌دهد که حاکمیت در روسیه می‌چرخد، اما پایان نمی‌پذیرد.

روابط روسیه و آمریکا در سال 2030

ریچارد سولوسکی، عضو ارشد برنامه روسیه و اوراسیا در مرکز کارنگی و یوگنی رومر، مدیر برنامه روسیه و اوراسیا در مرکز کارنگی

روابط روسیه و آمریکا از زمان جنگ سرد پیوسته در حال کاهش بوده است. گفتگوی جدی در بالاترین سطح بین دو کشور عملاً متوقف‌شده و دلیلی وجود ندارد که روابط دو طرف در آینده نزدیک بهبود یابد. بااین‌حال، بعید به نظر می‌رسد که این روند همیشگی باشد: حتی در طول جنگ سرد، ایالات‌متحده و اتحاد جماهیر شوروی گفتگوی محدود اما جدی را حفظ کردند. ازاین‌رو علیرغم اختلافات زیاد، تماس بین دو کشور دیر یا زود از سر گرفته می‌شود و احتمالاً رهبران جدید روسیه و آمریکا دوره‌های کمتری از تنش را پشت سر می‌گذارند. ازسرگیری گفتگوی استراتژیک مولد بین روسیه و ایالات‌متحده آسان نخواهد بود. برای اینکه مذاکرات مؤثر باشد و روند آهسته‌ای برای بازگرداندن اعتماد متقابل آغاز شود، دو کشور نیاز به تهیه یک برنامه همکاری در زمینه‌های منافع مشترک یا سازگار و تهدیدهای مشترک و همچنین طرحی برای حل اختلاف دارند. درعین‌حال خطر وقوع جنگ بین دو کشورها به دلیل محاسبه اشتباه و سوءتفاهم همواره وجود خواهد داشت. مستعدترین مناطق برای وقوع چنین جنگی، بالتیک و دریای سیاه است که نیروهای ناتو و روسیه در نزدیکی یکدیگر قرار دارند.

عدم موفقیت روسیه در ساماندهی مطلوب ارتش سوریه

یزید ساعیخ، پژوهشگر مدعو در مرکز کارنگی

ارتش عربی سوریه هنوز بر بسیاری از نقص‌های مزمن خود غلبه نکرده است. روسیه در تلاش است تا اثربخشی رزمی ارتش عربی سوریه را افزایش دهد و سعی می‌کند تا سیستم فرماندهی و کنترل را بهبود ببخشد، اما سیاست‌های اسد این تلاش‌ها را تضعیف می‌کند. این‌یک دردسر واقعی برای رهبری روسیه است که تقریباً طی پنج سال نتوانسته است ارتش عربی سوریه را به یک نیروی نظامی به‌اندازه کافی مؤثر و مستقل تبدیل کند تا مسکو بتواند نیروهای خود را از سوریه خارج کند. علیرغم تلاش‌های روسیه، وضعیت ارتش عربی سوریه چندان مطلوب نشده است. روحیه جنگی و انگیزه 24 هزار افسر جوان استخدام‌شده در سال‌های اخیر، در بهترین حالت، در سطح متوسط ​​باقی‌مانده است. رژیم سوریه به‌طور فزاینده‌ای به استخدام علوی‌ها و نظامی سازی جامعه علوی به‌طورکلی وابسته است، اما آن‌ها فاقد ابتکار عمل هستند و اثربخشی جنگی​شان بسیار کم است.

شورای روسی امور بین‌الملل

بحران مشروعیت لیبی: گروگان توافقنامه صخیرات  

محمد الجاره،​ پژوهشگر مدعو در شورای روسی امور بین‌الملل

در 17 دسامبر 2015، توافق سیاسی طرف‌های لیبی که به توافق صخیرات شهرت یافته است، زیر نظر سازمان ملل متحد در شهر صخیرات در مغرب و با حضور «مارتن کوپلر» فرستاده پیشین سازمان ملل متحد در امور لیبی، برای پایان دادن به جنگ داخلی این کشور حاصل شد. مطابق این توافقنامه، دولت وفاق ملی در طرابلس ایجاد شد، که قرار بود شکاف‌های نهادی و سیاسی را که پس از انتخابات بحث‌برانگیز 2014 ایجادشده بود، پایان دهد. بااین‌حال توافق صخیرات به‌جای اتحاد در لیبی، بحران مشروعیت در این کشور را عمیق‌تر کرد و با گذشت زمان به مانعی برای صلح در این کشور تبدیل شد. علی‌رغم امضای توافق‌نامه توسط اکثر نمایندگان، اجرای جنبه‌های رویه‌ای و حقوقی مطابق انتظارات پیش نرفت و به‌جای نجات کشور به تقویت بیشتر شکاف نهادی و سیاسی و اختلال در دوره انتقال منجر شد.

تأثیر اوضاع اقتصادی لبنان بر اوضاع سیاسی این کشور

یکاترینا چابیکینا، کارشناس ارشد در شورای روسی امور بین‌الملل

پس از جنگ داخلی در لبنان (1990-1995)، این کشور توانست به لطف کمک‌های خارجی و «سرازیر شدن پول» به اقتصاد خود توسط اقشار بزرگ لبنانی که در سراسر جهان پراکنده‌شده بودند، به‌سرعت خود را بازسازی کند. بااین‌حال، به تعویق افتادن حل مشکلات اقتصادی و فساد، این کشور را به بی‌ثباتی اقتصادی و اعتراضات سیاسی سوق داده است. وضعیت کسری مضاعف، بدهی گزاف، رشد کم و هزینه‌های بالای خدمات ناشی از بدهی‌های دولتی، لبنان را به وضعیت اسفباری رسانده است. در حال حاضر شرایط وخیم اقتصادی به عامل اصلی اعتراضات در لبنان تبدیل‌شده است. حتی خواسته‌های سیاسی برای مقابله با فساد، تغییر و یا تشکیل دولت در اسرع وقت نیز پایه اقتصادی دارد؛ زیرا معترضین از اصلاحات عمدتاً ضد بحران اقتصادی توسط دولت ابراز نارضایتی می‌کنند. علاوه بر این، تظاهرکنندگان، یک جامعه یکدست نیستند، شعارهای سیاسی آن‌ها عمدتاً بسته به وابستگی حزبی آن‌ها متفاوت است. درعین‌حال، عامل وحدت‌بخش برای اکثریت دقیقاً ضرورت غلبه بر بحران‌های اقتصادی و مالی است.

مباحثه در ایالات متحده و اسرائیل درباره الحاق یکجانبه دره اردن

لویزا خلبنیکووا، مدیر توسعه روابط بین‌الملل و روابط عمومی در دانشگاه دولتی مسکو

در طول سه کارزار انتخاباتی اخیر در اسرائیل، موضوع الحاق یک‌جانبه دره اردن اهمیت ویژه‌ای به دست آورد. البته ایده گسترش حاکمیت اسرائیل بر این سرزمین‌ها مسئله جدیدی نیست و مدت​هاست که در محافل سیاسی و نظامی اسرائیل موردبحث قرار گرفته است. قرار است فلسطینی‌هایی که در سرزمین‌های موردادعای دولت اسرائیل برای الحاق زندگی می‌کنند، تابعیت اسرائیل را به دست نیاورند، اما ازلحاظ نظامی تحت کنترل اسرائیل باقی بمانند. طرح معامله قرن که در ژانویه سال 2020 توسط دولت ایالات‌متحده ارائه شد، به دولت اسرائیل انگیزه بیشتری برای پیشبرد طرح الحاق داد. در این سند آمده است که دره اردن باوجوداینکه در داخل یک کشور فلسطینی قرار دارد، اما یک بخش مستقل از اسرائیل و همچنین محل قرار گرفتن شهرک‌های یهودی در سرزمین‌های فلسطین خواهد بود. بااین‌حال گسترش کرونا و اعتراضات در آمریکا که ترامپ را در شرایط سختی قرار داده، طرح الحاق را نیز با چالش مواجه کرده است.

تغییر وضعیت ایاصوفیا؛ اطمینان اردوغان به توانایی‌های خود و آمادگی برای خطرات جدید

آندری کورتونوف، مدیرکل و عضو هیئت رئیسه شورای روسی امور بین‌الملل

تبدیل ایاصوفیا از یک موزه به مسجد که مراسم نماز برای اولین بار از سال 1934 به بعد در آن برگزار شد، نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور ترکیه، طیب اردوغان، عمداً خطرات سیاسی را در تلاش برای تحقق چشم‌انداز خود در مورد استراتژی توسعه کشور بر اساس ایده بازگشت به میراث امپراتوری عثمانی برجسته می‌کند و در پی کنار زدن وجهه سکولار ترکیه برآمده است. این در حالی است که مسیر اسلام‌گرایی ممکن است به شکاف بسیار عمیق در ترکیه منتهی شود. اگرچه طرفداران احیای اسلامی در ترکیه وجود دارند، اما یک جامعه سکولار نیز از زمان تأسیس ترکیه جدید در این کشور وجود دارد که به‌احتمال‌زیاد از رویدادهایی که در ترکیه اتفاق می‌افتد، خوشحال نخواهد شد. علاوه بر این در بسیاری از کشورهای همسایه که قبلاً جزئی از امپراتوری عثمانی بودند، ادعاهای آنکارا مبنی بر نوعی استمرار دوره امپراتوری نیز باعث نارضایتی، تحریک و سوءظن در مورد اهداف آنکارا خواهد شد. درعین‌حال اگر ترکیه خود را به‌عنوان رهبر احتمالی جهان اسلام دست‌کم در بخش سنی قرار دهد، با سایر کشورها به‌ویژه کشورهای حوزه خلیج‌فارس درگیر خواهد شد.

مرکز چشم‌انداز جدید شرقی

آیا می‌توان جلوی تشدید جنگ مسلحانه در لیبی را گرفت؟

والری کولیکوف، کارشناس سیاسی مرکز چشم‌انداز جدید شرقی

به گفته بسیاری از ناظران، درگیری لیبی به دلیل تعداد بازیگرانی که در آن شرکت دارند، به اوج خود نزدیک می‌شود. تشدید تنش در این کشور نه‌تنها در مرز رویارویی بین مراکز قدرت شرقی و غربی بلکه در درون دولت وفاق ملی نیز اتفاق می‌افتد. فتحی علی باشاغا، وزیر کشور لیبی متهم شده که از قدرت خود به نفع گروه میسورات استفاده کرده است. به همین دلیل، تعدادی از فرماندهان شبه‌نظامی در طرابلس تهدید کرده‌اند که علیه وی وارد منازعه می‌شوند. این در حالی است که باشاغا به‌عنوان یکی از معماران اصلی اتحاد نظامی ـ سیاسی بین ترکیه و دولت وفاق ملی شناخته می‌شود. وی با استفاده از ارتباطات با وزارت امور خارجه، پنتاگون و سازمان اطلاعات آمریکا، رئیس‌جمهور دونالد ترامپ را ترغیب کرد تا با دولت وفاق ملی همکاری کند؛ بنابراین جای تعجب ندارد که او فقط به کمک آنکارا، ایالات‌متحده و ناتو اعتماد کند. درعین‌حال، روابط علی باشاغا با تشکل‌های اسلامی همچون «گردان‌های ال فاروک» («کتائب ال فاروک»)، «سپر لیبی» و «اخوان‌المسلمین» بسیار مطلوب است. او تاکنون سعی کرده در سایه بماند. به همین دلیل به او لقب عالی‌جناب خاکستری داده‌اند.