جمعی از کارشناسان اروپایی در گزارشی که موسسه بروگل آن را منتشر ساخت، نوشتند: اگرچه تجارت کم‌مسئله‌دارترین بخش از مناسبات اقتصادی اتحادیه اروپا – چین خواهد بود، اما چالش‌هایی وجود دارد که مستلزم رسیدگی به آن‌ها است.
در زمینه سرمایه‌گذاری، شرکت‌های اروپایی سرمایه‌گذاری بیشتری در چین نسبت به شرکت‌های چینی در اروپا انجام داده‌اند، اما سرمایه‌گذاری چین در اروپا روبه افزایش بوده و متمرکز بر فناوری است. اتحادیه اروپا باید نگران از دست دادن برتری فناورانه خود باشد.
اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین شریک تجاری چین است. چین بعد از آمریکا دومین شریک تجاری اتحادیه اروپا است، اما به‌سرعت در حال پیشی گرفتن از این کشور است. رشد مستمر اقتصاد چین و ادغام آن در زنجیره عرضه جهانی این کشور را در مسیری قرار داده که به بزرگ‌ترین اقتصاد و تجارت جهان تبدیل شده است.
از سال 2000، تولید ناخالص داخلی چین تقریباً پنج برابر شده، درحالی‌که تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا و آمریکا به ترتیب 20 و 41 درصد افزایش داشته است. در این دوره رشد اقتصادی چین به‌طور میانگین 9 درصد و به‌طور مستمر بیشتر از 6 درصد بوده است.
صادرات چین سریع‌تر از بقیه اقتصادهای جهان، به‌ویژه قبل از بحران مالی سال 2008 گسترش پیدا کرده، اما نرخ رشد این کشور در سال‌های اخیر کُند شده است. سهم چین از بازار صادراتی جهان از 3 درصد در سال 2000 به 11 درصد در سال 2015 افزایش‌یافته و از آن زمان تاکنون ثابت بوده است.
از زمان عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در سال 2001، صادرات کالا و خدمات از اتحادیه اروپا به این کشور به ترتیب به‌طور متوسط 10 و 15 درصد در هرسال افزایش داشته است. چنین وضعیتی مزایای زیادی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اتحادیه اروپا داشته است. با توجه به افزایش واردات از چین، این امر آسیب‌هایی به بازار کار و تولیدات اتحادیه اروپا وارد ساخته است.
در حال حاضر، چین دومین بازار جهان برای اتحادیه اروپا است، اما واردات اتحادیه از این کشور از صادرات به چین پیشی گرفته است. کسری موازنه تجاری اتحادیه اروپا با چین به 220 میلیارد دلار افزایش‌یافته است.
چین به کشوری بسیار مهم در زنجیره جهانی عرضه تبدیل‌شده است. این امر پیامدهای چندگانه برای مناسبات تجاری اتحادیه اروپا – چین و در سطحی گسترده‌تر برای اقتصاد جهانی دارد. همه‌گیری ویروس کرونا اهمیت محوری چین در زنجیره جهانی عرضه را به تصویر کشیده است. تعطیلی بخش‌هایی از تولیدات چین، به‌ویژه در استان هوبی موجب نابسامانی قابل‌توجهی در زنجیره جهانی عرضه شده است. ماهیت متغیر زنجیره عرضه چین، همگرایی اعضای اتحادیه اروپا با یکدیگر را از حیث تجاری در کالاهای واسطه‌ای متأثر ساخته است. لازم به ذکر است اعضای اتحادیه اروپا به‌طور فزاینده‌ای به چین برای تهیه کالاهای واسطه‌ای وابسته شده‌اند.
موافقت‌نامه دوجانبه سرمایه‌گذاری بین چین – اتحادیه اروپا
اگرچه تجارت بین اتحادیه اروپا و چین در چند دهه اخیر رشد زیادی داشته، میزان سرمایه‌گذاری دوجانبه متوسط بوده است. اخیراً سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در اتحادیه اروپا افزایش قابل‌توجهی داشته است و نامعلومی فزاینده‌ای درباره استمرار این روند وجود دارد. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اتحادیه اروپا در چین ثابت بوده است و بیانگر شرایط دشواری است که شرکت‌های اروپایی در بازار چین با آن مواجه هستند.
اتحادیه اروپا از زمان تصویب معاهده لیسبون در سال 2009، از شایستگی لازم برای مذاکره و انعقاد معاهده‌های سرمایه‌گذاری دوجانبه با کشورهای ثالث برخوردار بوده است. موافقت‌نامه‌های دوجانبه بین اعضای اتحادیه اروپا با دیگر کشورها به‌تدریج جایگزین خواهد شد. این امر فرصتی برای نوسازی و بهبود ترتیبات موجود است.
چنین وضعیتی متناسب با بستر مناسبات اتحادیه اروپا و چین است. اقتصاد طرفین موافق معاهده سرمایه‌گذاری دوجانبه است که به شکلی بهتر از سرمایه‌گذاری حفاظت نموده، دسترسی به بازار را افزایش داده و به چالش‌های مرتبط با فضای نظارتی رسیدگی می‌کند.
اگرچه اغلب مسائل توسط موافقت‌نامه‌های دوجانبه پوشش داده می‌شود، اما معاهده سرمایه‌گذاری دوجانبه در سطح اتحادیه اروپا با چین فرصت جدیدی برای کاهش بیشتر موانع سرمایه‌گذاری و تقویت سرمایه‌گذاری مستقیم دوجانبه فراهم خواهد ساخت. همچنین با توجه به افزایش زیاد سرمایه‌گذاری چین در کشورهای اروپایی در چند سال اخیر، موافقت‌نامه جدید مزایای قابل‌توجهی برای چین فراهم خواهد ساخت. بعلاوه معاهده سرمایه‌گذاری دوجانبه موفق بین اتحادیه اروپا و چین، مسیر را برای موافقت‌نامه تجارت آزاد بین طرفین هموار خواهد نمود.
بیست و ششمین دور از مذاکرات اتحادیه اروپا و چین در خصوص معاهده سرمایه‌گذاری دوجانبه در ژانویه 2020 در بروکسل برگزار شد. البته در تعدادی از مسائل همگرایی مشخصی بین طرفین وجود نداشت.
نکته کلیدی اختلاف میان طرفین دسترسی به بازار است. دسترسی به بازار چین برای سرمایه‌گذاران اتحادیه اروپا محدود است. چین محدودترین کشور از حیث دسترسی به بازار برای سرمایه‌گذاران خارجی است. علاوه بر دسترسی به بازار، مقامات اتحادیه اروپا نسبت به تبعیض علیه سرمایه‌گذاران اروپایی فعال در چین، ازجمله یارانه‌های ترجیحی آشکار یا پنهان به برخی بنگاه‌های معین نگران هستند.
نتیجه‌گیری
ماهیت الگوی اقتصادی چین و رویکرد سخت‌گیرانه آمریکا در قبال این کشور، مناسبات اقتصادی چین و اتحادیه اروپا را شکل خواهد داد. از زمان ورود شی جین پینگ به‌عنوان رئیس‌جمهور چین، این کشور از مسیر اصلاحات دوران دنگ شیائوپینگ فاصله گرفته و دولت نقش قوی‌تری را در تولید کالاها و خدمات دنبال کرده است.
ورود ترامپ به کاخ سفید مناسبات آمریکا با چین را از تعامل به تقابل تغییر داده است. جنگ تجاری آمریکا علیه چین پارادایم مدل اقتصادی جدید حاکم بر مناسبات دو کشور است.
در چنین بستری اتحادیه اروپا باید راهبرد بلندمدت خود را برای تعامل با چین مورد ارزیابی مجدد قرار دهد. البته رقابت سیستمیک یک گزینه است، اما نمی‌تواند تنها گزینه باشد. چین شریک بسیار بزرگی برای اتحادیه اروپا است و رقابت سیستمیک به‌آسانی می‌تواند منجر به وخامت مناسبات و حتی تقابل شود. با توجه به افزایش اهمیت چین، اتحادیه اروپا نیاز به تعریف رویکرد ظریف در قبال این کشور دارد و باید شروطی برای همزیستی مسالمت‌آمیز و مؤثر با چین تعیین کند.
حوزه‌هایی برای تعامل طبیعی با چین همچون تغییرات آب و هوایی و نظام تجاری چندجانبه وجود دارد. ازاین‌رو، برقراری دیالوگ سازنده با چین در این موضوعات ضروری است.
