أحدث المقالات
اصول بازدارندگی هستهای روسیه
گوستاو گرسل در مطلبی که شورای روابط خارجی اروپا آن را منتشر ساخت، نوشت: اخیراً کرملین با انتشار فرمان ریاست جمهوری، اصول بازدارندگی هستهای این کشور را تعیین کرده است. فرمان ششصفحهای توضیحات مختصری در خصوص وضعیت بازدارندگی هستهای همچون اهداف، حد آستانه (نقطهای در درگیری که از سلاح هستهای استفاده خواهد شد) و مقام فرماندهی (شامل مقامات تصمیمگیرنده برای انجام حمله هستهای) ارائه میکند.
انتشار فرمان یادشده تعجب بسیاری را برانگیخته است. درگذشته فرمان مربوط به بازدارندگی هستهای طبقهبندی و محرمانه بوده و تنها بیانیه عمومی در خصوص بازدارندگی جمله کلیشهای بود که در دکترین نظامی روسیه و دیگر اسناد بیان میشد دال بر اینکه روسیه تنها در صورتی به سلاح هستهای متوسل میشود که با سلاح هستهای به این کشور حمله شود یا حملهای که بقای این کشور را تهدید کند.
چنین جملهبندی کلی فضای زیادی برای گمانهزنی بهجای میگذاشت. برخی از ناظرین، انتشار اطلاعات از سر بیمیلی توسط روسیه در حوزه موضوعات هستهای را بهصورت دقیقترین، محافظهکارترین و دفاعیترین رویکرد ارتباطی تفسیر کردهاند بهطوریکه به رد این باور انجامید که روسیه موضع پاسخگویی هستهای را در نظر خواهد گرفت. اینک بهواسطه انتشار سند جدید میدانیم که موضع مسکو پاسخگویی هستهای است.
دیگر ناظران بر این نظر بودند که تمرکز تفکر نظامی روسیه بر حمله و حمله پیشگیرانه است و نتیجه گرفتند که روسیه دکترین تشدید برای کاهش تنش را در دستور کار داشته است. بر اساس این نظر، روسیه به ضربه اول پیشگیرانه با استفاده از تسلیحات هستهای غیر راهبردی متوسل خواهد شد و زمانی که ارتش این کشور به اهداف عملیاتیاش دست یابد، به جنگ بر اساس شرایط مسکو پایان خواهد داد.
درحالیکه وجود چنین دکترین تشدید برای کاهش تنش و دیگر جزئیات در خصوص استفاده بالقوه روسیه از تسلیحات هستهای محل بحثوجدل بود، جمله پایانی ماده 4 دکترین به این سؤال پاسخ میدهد. ماده چهار بیان میدارد زمانی که جنگ آغاز میشود سیاست بازدارندگی هستهای به دنبال جلوگیری از تشدید بیشتر یا به دنبال جلوگیری از خاتمه جنگ به ضرر مسکو است.
کنترل تشدید درگیری به این معنا است که تهدیدها، نمایش ظرفیتهای حمله و وارد ساختن خسارت محاسبهشده به دشمن (بدون لزوم استفاده از تسلیحات هستهای)، جنگ را مهار و محدود ساخته و به نفع مسکو پایان یابد.
البته کنترل تشدید درگیری منعطف برای ناتو چالشانگیز است، چراکه نتیجه نهایی ممکن است همچنان ضربه هستهای محدود و پیشگیرانه باشد. باید تأکید شود که روسیه و غرب سنتها و برداشتهای کاملاً متفاوتی در خصوص عملیات نظامی دفاعی دارند. البته به این دلیل چیزی در فرمان ریاست جمهوری روسیه مانع از انجام دکترین تشدید برای کاهش تنش از سوی مسکو نمیشود.
پسزمینه عملی محاسبات روسیه در خصوص کنترل تشدید درگیری برای بازداشتن قدرتهای بزرگ همچون آمریکا از ورود به جنگهایی است که در همسایگی بلافصلش، بهویژه در اکراین رخ داده است. تقابل رودررو با ناتو نگرانی اصلی روسیه نیست، اما میتواند به بحران دیگری تبدیل شود. در چنین تقابلی، سلاح هستهای و قدرت پیشگیرانه آن نقش عمدهای ایفا خواهد کرد.
اما همانطوری که این قبیل سناریو بهدشواری رخ خواهد داد، ماده 18 فرمان ریاست جمهوری بیان میدارد که پوتین تنها تصمیمگیرنده درباره استفاده از تسلیحات هستهای است. تصمیم به استفاده یا عدم استفاده از تسلیحات هستهای بستگی به برداشت وی از وضعیت دارد. فرمان ریاست جمهوری روسیه تمایزی بین تسلیحات هستهای راهبردی و غیرراهبردی قائل نیست و اشاره ندارد که نیروهای مسلح این کشور به بهکارگیری تسلیحات هستهای برای اجرای وظایف عملیاتی یا تاکتیکی متکی هستند. در این راستا تمامی سلاح هستهای صرفنظر از برد و بازدهی آنها راهبردی هستند، چراکه ابزار سیاسی برای نفوذ بر روند تصمیمگیری سیاسی به شمار میروند.
ماده 19 فرمان ریاست جمهوری روسیه درباره شرایطی بحث میکند که تحت آن شرایط تسلیحات هستهای مورداستفاده قرار میگیرند. در این ماده آشکارا به وضعیت پاسخگویی هستهای اشاره دارد. این امر پیامی برای آمریکا است که موشکهای قارهپیمای متعارف یا با بازده کم بهعنوان حمله تمامعیار قلمداد میشود و ازاینرو واشنگتن نباید در اندیشه استقرار و بهکارگیری این قبیل تسلیحات در حملات محدود یا تاکتیکی نزدیک مرزهای روسیه باشد.
بند 19 فرمان ریاست جمهوری روسیه بیان میدارد که مسکو از تسلیحات هستهای در پاسخ به حملات متعارف استفاده خواهد کرد که مانع از نیروهای هستهای یا ساختار فرماندهی آنها میشود. این بند با مرور وضعیت هستهای سال 2018 آمریکا برابری میکند. البته بند یادشده تمایزی بین نیروهای راهبردی و غیر راهبردی قائل نیست.
گسترش سکوهای دوگانه که در ادوار اخیر در اختیار تمامی نیروهای مسلح روسیه قرارگرفته است انتقام هستهای از هرگونه حمله متعارف به خاک روسیه را هموار میسازد.
فرمان ریاست جمهوری روسیه اطلاعات مبسوطی درباره ساختار نیرو، سامانههای تسلیحاتی (حال و آینده)، نوسازی نیروها یا دیگر قدرتهای هستهای ارائه نمیکند. اطلاعات بیشتری در دکترین نظامی روسیه وجود ندارد. ماده 15 فرمان ریاست جمهوری بیان میدارد که بازدارندگی هستهای باید با شرایط جدید سازگار باشد و دشمن قادر به اطلاع از زمان، مقیاس و شیوه استفاده از تسلیحات هستهای نباشد. این ماده همچنین بیان میدارد که روسیه قصد دارد نیروی حداقلی لازم برای دستیابی به اهدافش را حفظ کند. ماده 10 اشعار میدارد که نیروهای روسیه در صورت مواجهه با حمله، قصد وارد ساختن خسارت غیرقابلتحمل به دشمن را دارند.
سیاست ترامپ برای کاهش یکطرفه حضور ارتش آمریکا در اروپا، بهویژه در آلمان، مناسبات دو سوی آتلانتیک را به پایینترین سطح خود کشانده است. در آینده قابل پیشبینی فرانسه نه قادر است و نه مایل است جایگزین آمریکا برای ایفای نقش متوازنکننده در اروپا در برابر توان هستهای روسیه شود. در حال حاضر اروپاییها امیدوارند که انتخابات ریاست جمهوری نوامبر 2020، آنها را از شر ترامپ نجات دهد. البته در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات یادشده، اروپاییها طرح جایگزین ندارند.
0 Comments