مهدی شاپوری در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی ضمن اشاره به برخی اختلافات ناتو با کشورهای شرق اروپا و همچنین انتقادات این کشورها نسبت به مواضع این پیمان و اتحادیه اروپا، تصریح کرد: پس از فروپاشی شوروی، ناتو با بحرانی در فلسفه وجودی‌اش مواجه شده بود و بسیاری معتقد بودند با زنده شدن رقابت میان کشورهای اروپایی، ناتو نیز دچار شکاف و فروپاشی خواهد شد و به شرایط قبل از جنگ سرد بازخواهیم گشت.

وی با بیان اینکه کشورهای عضو ناتو تلاش کردند ماموریت و فلسفه جدیدی برای خود تعریف کنند و تاکنون اسنادی هم منتشر کرده‌اند، به تشریح ماموریت‌های مختلف ناتو، از جمله افغانستان و مسائل 11 سپتامبر پرداخت و افزود: از دوره جورج بوش به رغم گسترش ناتو، شاهد برخی شکاف‌ها و انتقادات داخلی در ناتو و انتقاد به کشورهای اروپایی درخصوص عدم رعایت تعهدات مالی این کشورها بودیم که اختلافاتی ایجاد کرد تا جایی که ترامپ اعلام کرد ناتو پیمانی «منسوخ» شده است.

بالاترین سطح از انسجام ناتو در دو دهه گذشته

این کارشناس مسائل بین‌الملل برخی تنش‌های بین‌المللی و خصوصا تحرکات روسیه با الحاق کریمه را باعث افزایش بودجه‌های نظامی بسیاری از کشورهای اروپایی و اجرای تعهدات آن‌ها در قبال اختصاص 2 درصد از تولید ناخالص داخلی به ناتو عنوان کرد و گفت: به نظر می‌رسد با جنگ اوکراین اختصاص این رقم بیشتر نیز خواهد شد و علی رغم برخی اختلاف منافع، شاهد موضع هماهنگ میان کشورهای اروپایی و آمریکا هستیم.

شاپوری با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی، سطح انسجام ناتو به بالاترین میزان در طول دو دهه گذشته رسیده است، ادامه داد: حتی در دوره بایدن نیز با خروج آمریکا از افغانستان و امضای پیمان آکوس، ناتو شکاف‌ها و اختلافات جدیدی را تجربه کرد؛ اما در سایه جنگ اوکراین همه این‌ها به حاشیه رفت، بسیاری از شکاف‌های داخلی ترمیم شد و اکنون ناتو به بیشترین هماهنگی و انسجام در دو دهه گذشته رسیده است.

وی با بیان اینکه فلسفه وجودی ناتو دوباره احیا شده است، اضافه کرد: به نظر می‌رسد باید شاهد هماهنگی و انسجام بیشتر میان دو سوی آتلانتیک باشیم و علاوه بر روسیه، با موضعی که چین در برابر حمله روسیه به اوکراین داشت، این هماهنگی در برابر چین نیز بیشتر خواهد شد و اروپا سطح تهدید چین را بالاتر خواهد دید.

کاهش شکاف‌های ناتو با کشورهای شرق اروپا

این عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی، با بیان اینکه اعضای اروپایی ناتو در رویکرد خود نسبت به چین به انسجام و هماهنگی بیشتری با آمریکا خواهند رسید، گفت: در این شرایط، جنگ اوکراین، نه تنها شکاف میان اعضای ناتو را کاهش داده، بلکه شکاف‌های درونی این کشورها را نیز کاهش داده است؛ از جمله لهستان و مجارستان که اختلافاتی با اتحادیه اروپا داشتند و حتی بحث خروج آن‌ها از اتحادیه مطرح شده بود؛ متعاقب با این جنگ، شاهد هستیم لهستان برای ایجاد انسجام میان اعضای ناتو بسیار تلاش می‌کند و در مواضع سیاسی خود بر آن تاکید دارد.

شاپوری تاکید کرد: اکنون، برداشت لهستان و مجارستان از تهدید نسبت به قبل بسیار متفاوت شده است. آن‌ها با روسیه همکاری‌هایی داشتند و برخی تحلیل‌ها در میان کشورهای ناتو این بود که بسیاری از مقامات لهستان و مجارستان در حال تبدیل شدن به متحد پوتین هستند، اما بعد از جنگ اوکراین، این شرایط تغییر کرد و حضور نظامی ناتو در شرق اروپا بسیار تقویت شد.

وی با بیان اینکه این افزایش همکاری در ناتو موقتی نخواهد بود، ادامه داد: این احساس تهدید نسبت به روسیه در میان اعضای اروپایی ناتو، به سادگی از بین نخواهد رفت و تهدیدی بلندمدت تلقی می‌شود. بنابراین با افزایش توجه به شرق اروپا، بالا بردن بودجه اختصاص داده شده و استقرار بیشتر نیروهای نظامی و همچنین کمک به رفع چالش‌های آن‌ها، شکافی که میان اعضای اروپایی ناتو وجود داشت به شدت کاهش پیدا کرده و در آینده نیز انسجام آن‌ها بیشتر خواهد شد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل، انسجام درونی این کشورها خصوصا در شرق اروپا و تضعیف راستگرایی در این قاره را از دیگر پیامدهای این جنگ برشمرد و گفت: نیروهایی که حامی تضعیف اتحادیه اروپا و ناتو بودند، موقعیت خود را از دست خواهند داد؛ چرا که اکنون جریان قوی درخصوص همبستگی در برابر روسیه و چین ایجاد شده و باید شاهد ناتوی تقویت شده در سال‌های آینده باشیم.

شاپوری اضافه کرد: آلمان اعلام کرده که 100 میلیارد یورو در حوزه نظامی هزینه خواهد کرد و بودجه نظامی‌اش را افزایش خواهد داد؛ این ارقام بسیار بالایی است. این کشور زیرساخت صنعتی بزرگی دارد و اگر به حوزه نظامی‌گری ورود کند به ارتشی بسیار قدرتمند تبدیل خواهد شد. کشورهای دیگری نیز هستند که تحت تاثیر فضای جدید، به این سمت خواهند رفت.

این عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی ادامه داد: پیش از این اختلافات میان کشورهای اتحادیه اروپا و ناتو نسبت به کشورهای اروپای شرقی بسیار زیاد بود و جریمه‌های مالی با عناوین حقوق بشری و عدم رعایت قوانین درنظر گرفته شده بود. حتی اتحادیه اروپا به دنبال عدم اختصاص میلیاردها یورو از بودجه کشورهای عضو اتحادیه، به این دو کشور بود، اما به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، موضوع جدیدی جایگزین شده که همه موضوعات دیگر را تحت الشعاع قرار داده است.

وی گفت: این دو کشور و دیگر کشورهای شرق اروپا نیز اکنون تلاش می‌کنند حضور خود را در ناتو پررنگ‌تر کنند، بنابراین شکاف‌های سابق تضعیف خواهند شد. آن‌ها سعی می‌کنند نسبت به درخواست‌های اروپا، به تفاهمی برسند، مسائلشان را حل کنند و خود را با شروط ناتو و اتحادیه اروپا وفق خواهند داد. در مجموع شرایط جدید و احساس تهدید دو طرف باعث می‌شود ناتو و شرق اروپا در برخی سیاست‌های گذشته خود تجدید نظر کنند.