– معادلات پیچیده اسرا
دکتر روح الله اسلامی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به تلاش طالبان برای ایجاد حاکمیتی یکپارچه در افغانستان اظهار داشت: افغانستان از جمله کشورهایی است که با فاصله بسیار زیادی از سایر کشورها، به سمت مدرنیته حرکت کرد و این حرکت هم بهواسطه اعمال فشارهایی رخ داد. در واقع قومیتها همچنان در این کشور قدرت زیادی دارند و حتی رئیس جمهوری که بنا بود اقداماتی در راستای ملتسازی انجام دهد، تاکیدش بر قومیتها بود.
وی با بیان اینکه در قانون اساسی افغانستان 14 قومیت به رسمیت شناخته شده و آنها نتوانستهاند تا کنون به سمت ملت سازی حرکت کنند، افزود: افغانستان به لحاظ شاخصهای توسعهای، در کشورهای پایین جدول قرار دارد. یکسوم جمعیت این کشور در شهرها و دوسوم آن در روستاها زندگی میکنند. 40 درصد مردم این کشور در بخش کشاورزی فعالیت میکنند و تقریبا 20 درصد آنها در زمینه کاشت و برداشت تریاک فعال هستند و امید به زندگی در این کشور 60 سال است.
محور اصلی تحولات سیاسی – اجتماعی
این استاد دانشگاه قومیت مداری را محور اصلی تحولات سیاسی – اجتماعی و برخورداریها از حقوق و امتیازات در افغانستان عنوان کرد و گفت: در همه نظامهای سیاسی که تاکنون در این کشور روی کار آمده، قومیت محور قرار گرفته و تقسیم قدرت و مناصب در همه این سیستمهای سیاسی با توجه به قومیتها بوده است. در این کشور قومیتها هستند که جای احزاب سیاسی و شیوههای توزیع قدرت در نظامهای مدرن را گرفتهاند. این مسئله به خودی خود باعث نارضایتی شهروندان میشود و آنها هم در بیان نارضایتیها، از طریق قوم خود این نارضایتی را ابراز و اعلام میکنند.
وی تأکید کرد: شیوه مدیریت قومیتی تاکنون بارها در افغانستان اجرا شده و هر بار شکست خورده است.
اسلامی با یادآوری اینکه طالبان هم با بهرهگیری از موضوع قومیتها اهداف خود را پیش میبرد، اضافه کرد: بیشتر طالبان از پشتونها هستند و60 درصد پشتونها هم در پاکستان زندگی میکنند. عقاید و عملکرد آنها را باید بر پایه سه عنصر اهمیت قبیله، عقیده دینی و غنیمت تحلیل کرد.
وی ضمن تشریح برداشتهای نفعگرایانه و ظاهرگرایانهای که طالبان از تعالیم اسلام در حوزههای مختلف دارد و همچنین بسط مفهوم غنایم جنگی به خانه، ثروت و زن و بچههایی که آنجا زندگی میکنند، تصریح کرد: گرچه حکومتهایی که تاکنون در این کشور روی کار آمدهاند، قومیتگرایی را در صدر عملکرد خود قرار دادهاند، اما طالبان در این زمینه انحصارگرایی و خشونت بیشتری نشان داده و میدهد؛ آنها مشخصا با شیعیان و هزارهها رابطه خوبی ندارند و سابقه نسلکشی نسبت به آنها را شاهد بودهایم، ضمن اینکه آنها با زبان دری صحبت میکنند و با تاجیکها هم دشمنی دارند.
این تحلیلگر مسائل افغانستان به شیوه حکومتداری طالبان اشاره کرد و گفت: طالبان اندیشه سیاسی کلاسیک دارد و حکومت آنها مبتنی بر «امارت» است، مردم باید با «امیر» بیعت کنند که همهجا حاکمی نصب میکند و شیوههای حکمرانی جدید را کفر میدانند.
اسلامی با بیان اینکه حکومت مستقر فعلی در افغانستان میتواند یکی از جایگزینهای حکومت طالبان در این کشور باشد، ادامه داد: این نظام اداری در شهرهای بزرگ ریشههای قومی دارد و به همین دلیل طالبان نتوانسته در این مناطق پیروز شود؛ اما متاسفانه اشرف غنی هم قومیتی رفتار کرد و با دور کردن مجاهدین از خود، اصلا به سمت فارسی زبانان نرفت و کاملا تحت تاثیر آمریکا قرار داشت.
وی مجاهدین را دومین گروه دارای پتانسیل به قدرت رسیدن در افغانستان عنوان کرد و توضیح داد: آنها در گذشته قدرت فراوانی داشتند و بخشهایی از کشور را اداره میکردند؛ اما متاسفانه دولت اشرف غنی آنها را تضعیف کرد و آنها یا کشور را ترک کردند و یا ترور شدند؛ اگر چه اکنون ما شاهد تلاشها برای احیای آنها هستیم، اما هنوز قدرت کافی را ندارند.
این استاد دانشگاه نهادهای مدنی، جوانان، زنان و تحصیلکردهها و طیف مدرن افغانستان را دیگر گروه تاثیرگذار در این کشور برشمرد و با اشاره به ناتوانی آنها در حضور در میدان جنگ و جنگاوری گفت: درگیری اصلی میان دولت مرکزی، طالبان و مجاهدین است و اکثریت مردم به حالت منفعل و بیطرف، منتظر نتیجه هستند. در این شرایط به نظر میرسد افغانستان وارد دورهای از جنگ داخلی میشود. شاید در گذشته چنین جنگی اتفاق نمیافتاد، اما اکنون به دلیل شکافهای قومیتی، شهری و چندپارگی افغانستان این جنگ رخ داده است.
بهترین و بدترین سناریو
در ادامه، اسلامی درخصوص شیوه حکومتداری مناسب در افغانستان، گفت: یک سناریو میتواند ائتلاف دولت مرکزی با مجاهدین باشد که بر اساس آن، دولت مرکزی با همین قانون اساسی به بقای خود ادامه دهد. مسلما در این شرایط شاهد عملیات انتحاری و تروریستی در این کشور خواهیم بود؛ اما با گذشت زمان در صورتی که دولت بتواند این دوره را بگذراند، ثبات را حاکم میکند و روی پای خود میایستد. باید دولت ملی در این کشور شکل بگیرد و این بهترین سناریویی است که میتوان برای افغانستان متصور بود.
وی پیشروی طالبان و ایجاد ناامنی، افراط گرایی و حذف جمهوریت را بدترین سناریوی پیش روی این کشور دانست و اضافه کرد: برخی صحبت از سناریوی دیگری میکنند که در آن بخشهای پشتون نشین سمت پاکستان کشوری تشکیل دهند و بخشهای دیگر هم کشور دیگری شکل دهند. البته به نظر میرسد چنین اتفاقی نخواهد افتاد و ما بیشتر شاهد جنگ، درگیری و تداوم آشوب در این کشور باشیم.
اسلامی با اشاره به موقعیت جغرافیایی افغانستان و همچنین مداخلات خارجی در آن، گفت: اگر قدرتهای بینالمللی از مداخله در این کشور دست بردارند، ممکن است کشورهای همسایه بتوانند با طراحی فرایندی زمینه ثبات در افغانستان را فراهم کنند. هر چند که این مسئله بسیار دشوار خواهد بود و به نظر میرسد افغانستان به دوره طولانی مدت جنگهای داخلی، آشوب و بینظمی وارد شده است.
0 Comments