جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
اسرائیل و فلسطینیها؛ از راهحل دو دولتی تا ۵ حکمرانی نافرجام
کرسی مطالعات راهبردی برک در مرکز مطالعات راهبردی و بینالملل آمریکا تحلیل خود درباره درگیری کنونی اسرائیل و فلسطین را بسط داده و در کتاب الکترونیکی در خصوص تاریخ و وقایع اخیر که به این درگیری منجر شد، ارائه کرده است. کتاب «اسرائیل و فلسطینیها: از راهحل دو دولتی تا ۵ حکمرانی نافرجام میکوشد نیروهای سیاسی، نظامی، مدنی، اقتصادی و مذهبی که اسرائیل و مؤلفههای مهم جنبش فلسطین را دچار اختلاف کرده است، بهتفصیل تحلیل کند.
این تحلیل گرایشهای جمعیت شناختی، ابعاد نظامی نزاع اخیر و اختلافات داخلی میان جناحهای مختلف اسرائیلی و فلسطینی را بهعنوان یک منبع درگیری بررسی میکند و نشان میدهد که اسراییل بسیار بیشتر بر تدابیر امنیتی و توسل بهزور تأکید کرده و ایجاد یک کشور یهودی را به یک راهحل مسالمتآمیز ترجیح داده است؛ درعینحال فلسطینیها نیز کار چندانی برای رسیدن به یک راهحل و صلح پایدار نکردهاند.
نتیجه نهایی، رسیدن به موقعیتی است که در آن در حالحاضر دستکم سه موقعیت معادل حکمرانی نافرجام وجود دارد که دو طرف را در عمل و تا حدودی به پنج دولت تقسیم میکند که هرکدام معرف یک محور مجزای اختلافات و تنش میان اسرائیل و فلسطینیها و درون هر یک از طرفها است. هر محور مرکز اقدامات و تنشهایی است که ممکن است برای مدتی نامحدود در آینده مانع رسیدن به راهحل پایدار در قضیه فلسطین شود.
- حکمرانی اسرائیل و شکستش در تأمین موقعیت برابر برای فلسطینیها و کمکهایی است که میتواند ثبات و مصالحه در خصوص چیزی معادل یک راهحل دو کشوری را به همراه داشته باشد. سیاستهای اسراییل از دموکراسی مؤثر به جایی تنزل یافته است که در حال نزدیک شدن به یک «آشفتهسالاری» است و بیشازپیش بر الحاق فرصت طلبانه، نیروهای امنیتی و توسل بهزور متمرکز است.
- حکمرانی دوم، تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری است که نشان داده تمایلی به مصالحه ندارد و نتوانسته رهبری و حکمرانی موردنیاز مردمش را فراهم کند.
- حکمرانی حماس در غزه است که بر اقداماتی متکی است که واکنش اسرائیل را به دنبال داشته است.
- حکمرانی چهارم، از تلفیق شهروندان فلسطینی ساکن اسرائیل و خارج از کرانه باختری و غزه تشکیلشده است. اگرچه آنها دچار اختلاف هستند و فقط بهعنوان یک بلوک یا هویت سیاسی مؤثر ظاهر میشوند، به این واقعیت واکنش نشان میدهند که با تبعیضی جدی روبرو هستند و بهعنوان یک طبقه مجزا درون دولتی یهودی با جایگاه و حقوقی نامطمئن قرار دارند.
- درنهایت حکمرانی پنجم، نقش نامطمئن مذهب در بیتالمقدس در کنار بیت لحم و برخی اماکن مقدس، مساجد و کنیسهها است. مذهب یک دولت یا یک جنبش سیاسی منسجم نیست، اما بیشازپیش یهودیان اسرائیلی و فلسطینیها را ازنظر مذهبی دچار اختلاف میکند. خشونت و تظاهرات در خصوص حق بر مسجدالاقصی یا حرم شریف، تلاش برای اخراج مسلمانان از بیتالمقدس شرقی و حومه شهر و بحث در خصوص تبدیل بخشی از بیتالمقدس به پایتخت فلسطین – بهویژه در شهر قدیمی- مانعی مهم و دائمی برای هرگونه صلح پایدار بوده است.
نتیجه نهایی، فاجعهای است که در نزاع خشونتبار ماه مه 2021 رخ داد و هرلحظه ممکن است دوباره از سر گرفته شود. ظاهراً هر حکمرانی یا مرکز تنش بین اسراییل و فلسطین با دیگر منابع تنش و خشونت در این منطقه در تعامل و مرتبط است؛ منابعی که از آشوب و فروپاشی در لبنان، جنگ داخلی سوریه، بیثباتی اردن، تنش فرقهای در عراق و ثبات و توسعه نامطمئن مصر را در بر میگیرد و هرکدام ممکن است با اقدامات ایران و ترکیه برای گسترش نقش منطقهای و نیز رقابت میان آمریکا، روسیه و چین برای نفوذ منطقهای ارتباط داشته باشد. اگرچه به نظر میرسد موانع اصلی برای هرگونه راهحل واقعی و مسالمتآمیز پایدار ظاهراً تحت سلطه اسراییل و جناحهای فلسطینی خواهد بود، اما اینجا خاورمیانه است.
بر اساس این تحلیل، کاملاً روشن است که با این حجم از مشکلات نظامی، امنیتی، مدنی و اقتصادی در همه طرفها، شاید حتی تلاشهای ظاهراً موفق برای خاتمه دادن به نزاع کنونی به چیزی بیش از یک وقفه در خشونت منجر نشود. همچنین هیچ توافقی پایدار نخواهد بود، مگر این واقعیت را لحاظ کند که علت شکست راهحل دو دولتی تاکنون این بوده که دو طرف گاهی در خصوص یک مفهوم توافق میکنند، اما هرگز نمیتوانند در خصوص اقدام عملی مؤثر توافق کنند.
موفقیت پایدار فقط از طریق ایجاد و سپس اجرای یک برنامه معتبر حاصل خواهد شد که به تمامی مسائل مهم که باعث اختلاف یهودیان اسرائیلی و فلسطینیها است توجه کند، به رقابت تسلیحاتی نامتقارن میان اسراییل و حماس خاتمه دهد، بر توسعه و پیشرفت انسانی متمرکز باشد و به همه فلسطینیها نوید یک زندگی بهتر و برابری واقعی را بدهد- اگر یک پایتخت رسمی در بیتالمقدس و دورنمای یک دولت مجزا را فراهم نمیکند.
واقعیتهای موجود و زمان بهتنهایی نمیتواند پاسخ برای این مسئله باشد و خوشبینی و نیت خیر تاکنون فقط کار را بدتر کرده است. اجرای کامل یک راهحل کارآمد و ایجاد نوعی ساختار سیاسی اسرائیلی-فلسطینی، الگوهای تعامل اجتماعی و پیشرفت اقتصادی لازم در طرف فلسطینی، اگر اصلاً ممکن باشد، دستکم به پنج و شاید 10 سال زمان نیاز دارد. این کار به میلیاردها دلار کمک سالانه و حمایت و دلگرمی دائمی از بیرون نیاز دارد.
هرگز نباید ناامید بود، اما تاریخ هشدار میدهد که ظاهراً راهحل «هیچ راهی وجود ندارد» برای بحران فعلی محتملترین نتیجه واقعی تراژدی خشن مه 2021 است.
0 Comments