اجلاس امنیتی مونیخ که هرساله در آلمان برگزار می‌شود امسال برخلاف دولت دونالد ترامپ که از آن استقبالی نمی‌شد مورد استقبال جو بایدن قرار گرفت و وی به ایراد سخنرانی در این اجلاس پرداخت. اجلاس امنیتی مونیخ به دلیل انتقاداتی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا به اتحادیه اروپا و سیاست‌های ناتو داشت و نیز نگاه مثبت به روسیه مورد استقبال وی قرار نمی‌گرفت؛ اما امسال فرصتی برای جو بایدن فراهم شد تا مجدداً در سیاست‌های راهبردی آمریکا که به‌نوعی در دوره ترامپ به حالت تعلیق درآمده بود، تأکید دوباره داشته باشد.

از صحبت‌های بایدن در اجلاس امنیتی مونیخ چند نکته مهم قابل استنباط است؛ نخست اینکه روابط دو سوی آتلانتیک یعنی روابط ایالات‌متحده آمریکا و اروپا باید دوباره تقویت شود. درواقع اتحاد آمریکا با کشورهای اروپایی احیا شود که تجلی عینی این اتحاد ناتو است. به این خاطر برخلاف ترامپ که دنبال تضعیف ناتو بود بایدن نشان داد که به دنبال تقویت این سازمان نظامی است. نکته دوم که به‌نوعی با نکته نخست نیز در ارتباط است اینکه آمریکا همچنان روسیه را تهدیدی برای متحدان اروپایی خود به شمار می‌آورد. درواقع تقویت سازمان ناتو به‌مثابه ابزاری برای مقابله با روسیه است. ازاین‌رو برخلاف ترامپ این پیام به کشورهای اروپایی و به‌ویژه اروپای شرقی داده شد که ایالات‌متحده در کنار آن‌ها قرار دارد.

نکته سوم اینکه متأثر از دو نکته قبلی، به نظر می‌رسد رقابت‌های آمریکا و روسیه در سطح راهبردی تشدید گردد. بدین معنا که ایالات‌متحده آمریکا همانند دوران باراک اوباما باسیاست‌های مسکو در شرق اروپا مانند اوکراین مخالف است. دولت بایدن یک دلیل مضاعف دیگر نیز برای رقابت با روسیه دارد و آن مداخله مسکو در انتخابات ۲۰۱۶ به ضرر دمکرات‌ها است. البته باید گفت رقابت احتمالی بین مسکو و واشنگتن کاملاً مدیریت‌شده است و به بحران ختم نخواهد شد.

نکته چهارم که باید آن را نکته جدید اجلاس امنیتی مونیخ قلمداد کرد این است که آمریکا به شکل صریح و عینی آمادگی خود را برای مهار چین اعلام کرد. در سخنرانی آقای بایدن بیشترین سخنان او حول ضرورت مقابله با ظهور قدرت چین است. به این خاطر مهم‌ترین پیامد راهبردی اجلاس امنیتی مونیخ در پرتو سخنرانی رئیس‌جمهور آمریکا این است که رقابت‌های پکن-واشنگتن تشدید شده و بر این اساس نه‌تنها جنگ تجاری میان دو کشور پایان نخواهد یافت بلکه احتمالاً شاهد تمرکز و توجه بیشتر آمریکا بر شرق آسیا و تلاش برای یارگیری‌های جدید توسط این کشور باشیم.

نکته پایانی مهم در اجلاس امنیتی مونیخ این‌که مسائل خاورمیانه در حاشیه قرار گرفت و صرفاً ضرورت پایان دادن به جنگ یمن برجسته شد؛ زیرا در آمریکا این اجماع دوحزبی وجود دارد که باید جنگ چندساله یمن به‌سرعت پایان گیرد. به نظر می‌رسد در سیاست خاورمیانه‌ای بایدن، رویکردی انتقادی به سیاست‌های دولت‌های اصلی این منطقه دارد.

در ادامه جایگاه مسائل خاورمیانه در سخنرانی رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا در اجلاس امنیتی مونیخ باید به موضوع ایران اشاره کرد؛ در این سخنرانی بایدن صرفاً از آمادگی کشورش برای تعامل با ایران سخن گفت. درباره سخنرانی کوتاه رئیس‌جمهور دمکرات آمریکا درباره ایران می‌توان چند نکته را مطرح کرد؛ نخست آنکه او تلاش داشت چنین القاء نماید که مسئله ایران همانند دیگر مسائل خاورمیانه جایگاه راهبردی و اولویت‌دار در سیاست خارجی آمریکا ندارد. نکته دوم اینکه بایدن با پرداختن جزئی به موضوع ایران به دنبال این بود که به فعالیت‌های دیپلماتیک فرصت دهد و از ابراز سیاست‌های اعلامی و اعلانی از تریبون اجلاس امنیتی مونیخ که مذاکرات احتمالی آینده را به خطر بیندازد جلوگیری کند. سوم اینکه شاید رئیس‌جمهور آمریکا تلاش داشت با اشاره گذرا به موضوع ایران این پیام را انتقال دهد که ایالات‌متحده برای بازگشت به برجام عجله‌ای ندارد؛ زیرا اگر این‌گونه تصور شود که آمریکا برای احیای برجام مشتاق است ممکن است موجب افزایش انتظارات ایران شود.

نکته پایانی اینکه بایدن تلاش داشت منافع دیگر دولت‌های خاورمیانه به‌ویژه متحدان این کشور را نیز در نظر داشته باشد. بدین مفهوم که او سعی کرد میان منافع کشورهای اصلی منطقه در سخنرانی خود توازن را حفظ کند؛ زیرا پرداختن زیاد به موضوع ایران با رویکردی مثبت سبب نارضایتی اسرائیل و کشورهای عربی می‌شد و در مقابل پرداختن زیاد به موضوع ایران با رویکردی منفی می‌توانست سبب ارتقای جایگاه متحدان واشنگتن در سیاست‌های این کشور شود.