تاتیانا استانوایا در مطلبی که بنیاد کارنگی مسکو آن را منتشر کرد، نوشت: مانور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برای افزودن مفادی به قانون اساسی روسیه در ارتباط با محدودیت‌های دوره ریاست جمهوری از منظر تئوریک به وی اجازه می‌دهد تا سال 2036 در قدرت باقی بماند.

اولین مرحله از دوره ریاست جمهوری پوتین در دهه 2000 متاثر از کشمکش قدرت بین نخبگان نزدیک به محفل یلتسین و خانواده و قبیله سن‌پترزبورگ پوتین بود. این کشمکش قدرت آشکارا گروه جدید رئیس‌جمهور را در معرض شکافی فزاینده قرار داده است. اولین شکاف بین گروه‌های مقامات سابق کاگ‌ب و شخصیت‌های لیبرال‌تر ایجاد شد. شخصیت‌های لیبرال‌تر اهل زادگاه پوتین یعنی سن‌پترزبورگ هستند که پلکان قدرت را در مسکو به سرعت بالا رفتند.

اخیراً گمانه‌زنی درباره تنش‌ها بین مقامات عالیرتبه نزدیک به رئیس‌جمهور موسوم به قدرت افقی وجود داشته است. از برچسب‌هایی برای توصیف نبرد کنونی بین لیبرال‌ها و تکنوکرات‌ها در داخل سیستم یا همان سیاستمداران امنیتی و دوستان رئیس‌جمهور استفاده می‌شود. حضور سیلویکی یا همان مردان قدرتمند و سیاستمداران امنیتی در تمامی تحولات روسیه مشاهده می‌شود.

در ارتباط با روسیه دو سوءبرداشت عمومی وجود دارد. یک سوءبرداشت این است که همه تصمیمات مهم توسط شخص پوتین اتخاذ می‌شود و هیچ امر مهمی بدون نظر وی حل‌وفصل نمی‌شود. سوءبرداشت دوم این است که دوستان قدرتمند پوتین به‌طور معمول بر وی فشار وارد می‌کنند و بسیاری از تصمیمات مهم را هماهنگ می‌کنند.

هیچیک از دو سوءبرداشت فوق‌الذکر درست نیست. نخبگان سیاسی اطراف پوتین به پنج دسته تقسیم می‌شوند. رقابت بین این نخبگان به فهم برخی تصمیمات کمک می‌کند. به‌عنوان مثال شهردار مسکو به‌طور غیرمنتظره واکنش دولت به همه‌گیری ویروس کرونا را به چالش کشید، در حالی که پوتین مایل به تفویض اختیارات و دادن قدرت به نیروهای امنیتی با سطح مشابه مسئولیت برای تضمین پایبندی مردم به قرنطینه نیست.

همراهان پوتین

همراهان پوتین تیمی است که به‌طور روزانه با وی در تماس هستند. دوستان قدیمی و نزدیکان که همراه با پوتین از دهه 2000 خدمت کرده‌اند، به تدریج توسط نیروهای جوان‌تر و کنشگران تکنوکرات‌تر جایگزین شده‌اند. بسیاری از آن‌ها کل دوره کاری خود را در کرملین سپری کرده‌اند و هرگز جای دیگر شاغل نبوده‌اند.

کارکرد همراهان رئیس‌جمهور اندک است. آن‌ها تقویم کاری رئیس‌جمهور را تنظیم ‌می‌کنند و امور تشریفات را پی می‌گیرند. همچنین نشست‌ها و دیدارهایش را تنظیم می‌کنند و خدمات امنیتی فراهم می‌نمایند.

دوستان و نزدیکان پوتین

نزدیکان و دوستان پوتین قبل از ریاست جمهوری‌اش، اغلب به‌عنوان حلقه درونی نظام قلمداد می‌شوند. باور عموم بر این است که در حقیقت این شخصیت‌ها کشور را اداره می‌کنند. این برداشت انحرافی و گول‌زننده است.

اعضای گروه دوستان و نزدیکان پوتین شامل هم‌خدمتی‌ها در ارتش و در کاگ‌ب، دوستان ورزشی (جودو)، شرکای تجاری و افرادی است که وی با آن‌ها در شهرداری سن‌پترزبورگ همکاری می‌کرد. امروزه، این دوستان و نزدیکان را می‌توان به سه طبقه تقسیم کرد: الیگارش‌های دولتی، مدیران دولتی و شخصیت‌های تجاری بخش خصوصی.

الیگارش‌های دولتی

این شخصیت‌های سیاسی از دهه 2000 و با تحکیم قدرت پوتین کنترل بخش بزرگی از دارایی‌های دولتی را در اختیار دارند. این گروه به پوتین برای ایجاد قدرت افقی و مقابله با الیگارش‌های عصر یلتسین کمک کردند.

اگرچه این افراد به‌شدت به دولت متکی هستند، ولی لزوماً محافظه‌کار نیستند. به‌واسطه منافع تجاری، چشم‌انداز بین‌المللی دارند و به دنبال مناسبات آسان‌تر با غرب و کاهش تحریم هستند. الیگارش‌های فعلی به‌طور فزاینده نقش لیبرال‌ها را در درون سیستم ایفا می‌کنند و مایل نیستند روسیه نگاه محافظه‌کارانه یا انزواگرایانه داشته باشد.

بسیاری از دوستان قدیمی و نزدیکان پوتین اکنون وزن سیاسی کمتری دارند، چراکه برای رئیس‌جمهور کار با مجریان و صاحبان صنایع که جاه‌طلبی‌های شخصی کمتری دارند، آسان‌تر است.

پوتین خدمت‌رسانی و فداکاری را بر درخواست‌ها برای کمک ترجیح می‌دهد. به علاوه، وی به این باور رسیده است که ماموریت تاریخی و ژئوپلیتیکی‌اش بر روابط شخصی ارحجیت دارد.

مدیران دولتی

گروه دیگر از دوستان پوتین افرادی هستند که به مدت طولانی به‌عنوان مقامات ارشد خدمت کرده‌اند. چهار تن از شخصیت‌های نزدیک به پوتین که قبل از ریاست جمهوری با وی کار می‌کردند، شایسته توجه ویژه هستند: دیمیتری مدودف، دیمیتری کوزاک، سرگئی ایوانوف و الکسی کوردین. این افراد مناصب مختلفی را پشت سر گذاشته‌اند و از این طریق دسترسی نزدیکی به رئیس‌جمهور داشتند.

در سال‌های اخیر با توجه به گرایش پوتین به نیروهای جوان و چهره‌های جدید، نفوذ تمامی این چهار نفر کاهش پیدا کرده است. تقلیل جایگاه مدودف حاکی از آن است که نفوذش کاهش پیدا کرده است. الکسی کوردین فردی بسیار لیبرال است و نمی‌تواند منصبی در دولت فعلی با فضای محافظه‌کارانه به دست آورد. به نظر می‌رسد ایوانوف علاقه‌ای به کسب منصب بالای دولتی ندارد. البته وی جایگاهش را در شورای امنیت ملی حفظ کرده است. این چهار نفر ممکن است مجدداً فراخوانده شوند.

شخصیت‌های تجاری خصوصی

سومین گروه از دوستان قدیمی و نزدیکان پوتین متشکل از افرادی هستند که از روابط شخصی طولانی‌مدت با رهبری روسیه نفع برده‌اند. این گروه از افراد عمدتاً از منطقه سن‌پترزبورگ هستند و برخی از آن‌ها همکار ورزشی پوتین در رشته جودو بودند.

برخی از این افراد در دهه 2010، ارتقا پیدا کردند. بسیاری از آن‌ها بسیار محافظه‌کار و به تشکیلات امنیتی روسیه وصل هستند.

تکنوکرات‌های سیاسی

نخبگان روسیه را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: سیاستمداران و تکنوکرات‌ها. دوستان قدیمی و نزدیکان پوتین عمدتاً در دسته سیاسی قرار می‌گیرند. تکنوکرات‌ها نقش محدودی دارند، اما هسته بروکراتیک دولت پوتین را تشکیل می‌دهند که به آن‌ها قدرت متفاوتی می‌دهد.

مجریان

بزرگترین بخش از نخبگان را مجریان تشکیل می‌دهند که بخش قابل گسترش، اما از حیث سیاسی ضعیف است. اغلب معاونان نخست‌وزیر در دولت قبلی و چهار معاون نخست‌وزیر فعلی در این طبقه قرار می‌گیرند. همین امر در مورد تقریباً تمامی وزرای کابینه صدق می‌کند.

حافظان نظام

در سال‌های اخیر به‌موازات محافظه‌کارتر شدن کرملین، یک گروه مهم از نخبگان که در سال‌های اخیر قدرت گرفته‌اند به دنبال حفاظت از نظام در برابر دشمنان داخلی و خارجی هستند.